"Necmi Sönmez’in yazılarından hem bir yorumsama biçimini izleyerek öğrenmek hem de bu öğrenme sürecinde kendi yorumsama biçimimizin içeriğine dair bir bilgiye ulaşmakta mümkün."
Necmi Sönmez’in 1987’ten 2014’e kadar geçen sanatsal- yazınsal serüveninden yola çıkarak bir araya getirdiği, sanat üzerine yorumlarını içeren Şimdiki Zamanın Yanında ya da Karşısında adlı kitabının kapağında Nahide Dikel’in tasarımıyla; Altan Gürman’ın Montaj 1’inden bir kesitle birlikte Yağız Özgen’in Point Of İnterest’inden bir kesit ve Füsun Onur’un Opus 2 Fantasia’sından, yüzeyden cepheye doğru genişleyen bir başka kesit birlikte yer alıyor. Bu bir yönüyle YKY Sanat dizisinin bildik kapak tasarımlarına denk düşen ama bir başka yönüyle de Necmi Sönmez’in yirmi yedi yıldan bu yana peşine düşerek izlemiş olduğu sanatsal tanıklığın izlerini de ele veren tasarıma bakarak bile Şimdiki Zamanın Yanında ya da Karşısında adlı kitabın neyi anlatmak istediğini görmek mümkün.
Çeyrek asırdan fazla bir sanatsal izleğin yazınsal bir dökümünü çıkarmış böylece Necmi Sönmez. Kitapta yer alan yazıları okuyunca kesin bir biçimde ya bir sanatsal duygu yakınlığının ya da bunun tam tersi bir yabancılığın kapıları açılıyor okurun önünde. Öyle ki; Necmi Sönmez’in oldukça geniş bir zaman kesitine yayılan yazılarına eğildikçe aslında onun bizi bir şimdiki zamana çağırdığını ve çağrıldığımız bu zaman içinde de ya bu zamanın yanında ya da tam karşısında yer alarak durabileceğimizi sezinliyoruz.
Yinede şunu eklemek gerekiyor; karşısında ya da yanında da dursak Necmi Sönmez’in bizi çağırdığı bu zaman kesitinde takınmış olduğumuz tavırla bir karşıtlık ya da taraftarlık seçimiyle baş başa kalmaktan öte, durduğumuz yerden sanata bakış açımızı gözden geçireceğimiz daha geniş bir düşünsel alana geçiveriyoruz. Necmi Sönmez’in bu yazılarla asıl yapmak istediğini de işte bu alanın orta yerinde durarak anlayabiliyoruz…
Karşımızda oldukça uzun bir sürece yayılmış bir gözlemler bütünü olduğunu hissediyoruz böylece, bir yandan bu yazılarda bir sanatsal ilginin kendi mecrasını bulmak için akarak verdiği mücadelenin izlerini gözlemlerken bir yanda da ne yapılırsa yapılsın üstesinden gelinemeyecek bir ilginin son tahlilde insanı nerelere ve hangi birikimlere ulaştırabildiğini izleyebiliyoruz.
Evrensel Bir Sanat Algısına Yükselmek
İşte bundan dolayı da son birkaç yıldan bu yana küratörlük olarak da adlandırılan bir sergi yapımcılığı ve özgün bir sanat tarihçiliğinin verimlerine kadar yürüyen bir çabadan evrensel bir sanat algısına yükselişin mümkünlerini çözüp çıkarabiliyoruz. Bu çözümleme neticesinde ise aslında Necmi Sönmez’in ortaya koymuş olduğu bu derin izlekli yazınsal çaba ile ‘bu böyledir…’ diyerek dediğini kesinleyen bir yorumsamalar bütününden öte tartışmaya ve zenginleşmeye yol açan bir yorumsal çeşitliliğin peşine düştüğünü görüyoruz.
Bu yorumsal çeşitlemenin bizi götüreceği yerde ise çoklarının bir ezbere uyarak ‘sanatın kural tanımaz dünyası’ şeklinde tarif etme kolaylığını yeğleyişinin tam aksine, bir kuralsızlıklar dünyasına varmaktan çok olsa olsa Howard Saul Becker’in başarılı bir portresini çıkarmış olduğu ve çoğumuz için yakınımızdaki uzak hükmünde olan çoğul bir dünyanın ‘Sanat Dünyaları’nın ülkemizdeki ard zamanlı bir izdüşümüne ulaştığımızı söyleyebiliriz…
Bu bakımdan Necmi Sönmez’in yazılarından hem bir yorumsama biçimini izleyerek öğrenmek hem de bu öğrenme sürecinde kendi yorumsama biçimimizin içeriğine dair bir bilgiye ulaşmakta mümkün.
Hatta bu mümkünden yola çıkarak ikilemlerden değişen anlamlara doğru ilerleyen bir Tiraje resminden başlayıp, Türk resmindeki yapısal sorunlara nasıl bakabileceğimizi, hem modern hem de soyut bir leke olarak Sabri Berkel resminden aynı zamanda ülkemizde modern’in başlangıç zamanı da olan tarihlere kadar geriye gidip, sanat piyasası, sergiler, büyüklük ve küçüklük gibi nice durumun da gerçekliğini gözlemliyoruz.
Türk Sanatı'nın Yakın Tarihi
Necmi Sönmez’in aynı zamanda ciddi bir kronolojiyi de takip ederek ortaya koymuş olduğu bu gerçeklik içerisinde sözgelimi 80’li yılların başından sonuna kadar ciddi bir olgunlaşma ve doruklaşma dönemini yaşayan A.Avni Çelebi’nin dönemsel çabasını, çoğu çağdaşının açık bir yarış biçiminde peşine düştüğü çağdaşlaşma çabasında uzak durarak kendi içinin keşfine çıkan ve böylece kendini gizlediği yerde peyzaj, açık hava ve figür’ün en özgün temsilcisi olarak uzun yıllar eser veren Cevat Dereli iç serüvenini, soyut resme bakışında bir bütün olarak resmin sezgiselliğine yönelerek kendi tarzını büyük bir sabırla sürdüren M.Nejad Devrim’in özellikle Paris soyutuna denk düşen bu tutumuyla hem kendi sanatında hem ülkemiz resim sanatın da bir dönüm noktası oluşturacak denli güçlü çabasını, hakeza soyut sanatın yapıyla ilişkisinde derinleşen büyük ressam Zeki Faik İzer’in an’dan biçim’e, yapı’ya ve jestler’e kadar genişleyen kendi soyutunu keşfini görebildiğimiz gibi; aynı kronoloji izleğinde bir Nur Koçak’ı, hep süregelen bir aşamanın peşinde düş gücünün ölümüne karşı yapılagelen bir sanat’ın sürdürücüsü olarak Füreya’yı, üslup ve malzemenin birleşimiyle bir sıra dışı kavramsallaştırmayı resmeden Altan Gürman’ı, resim tarihimizde ‘yeniler’ grubunun temsilcilerinden biri olarak yer alan ve Necmi Sönmez’e göre bir ‘gelecek kışkırtıcısı’ olarak Ferruh Başağa’yı, yine 1980’li yıllarda bir renk ve form sadeliğine ulaşma çabası içinde, basit iç diyaloglar ve geometrik formlarla o dönem için Avrupa da yeni başlayan ‘neo geo’ akımıyla da yakınlaşan form denemelerinin başlatıcısı Bülent Evren’i, yaptığı tüm resimlerde resimden ve resimde olandan ziyade resmin gerisindeki insanı ortaya çıkarmaya çalışan Mübin Orhon’u da tanıyor ve böylece günümüz Türkiye sanatının yakın tarihine dair oldukça özgün ve yol açıcı bir birikime de ayrıca tanık olabiliyoruz…
Şahin Torun, 11.05.2015, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Eleştiri, Kitap Notları,
Şahin Torun Yazıları
Takip et: @torunsahin
Sonsuz Ark'ın Notu: Bu çalışma Star Gazetesi Kitap Eki StarKitap'ta yayınlanmıştır. Seçkin Deniz, 11.05.2015
Kitap:
Şimdiki Zamanın Yanında ya da Karşısında
Necmi Sönmez
Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık