“Ukrayna'yı
hangi güç kontrol edecek?”
(Fotoğraf Zete)
Ukrayna'nın
ekonomisini toparlamak için 18 milyar dolar yardıma ihtiyacı var... Bu paranın bir kısmı Rusya'ya olan doğal gaz
borcuna gidecek... Ukrayna bu yardımı Brüksel'in istediği bazı yasal değişiklikler
taahhüdü ile Avrupa Birliği’nden mi yoksa Rusya’dan mı alacak? Kriz içinde
olduğu her fırsatta yazılan Avrupa'da bu para var mı peki?
İşte Ukrayna'da 2015'de yeniden seçilmeyi uman
Devlet başkanı Yanukaviç'in istifasını isteyenlerin sokağa çıkma hikayesi
burada ivme kazandı. Yanukoviç bir yıl önce, 29 Kasım'da, Avrupa Birliği ile
çeşitli ortaklık ve serbest ticaret anlaşmaları imzalayacağına söz vermişti.
Ancak tam üyeliğin gündeme gelmemesi ile bu kararı uygulamaktan vazgeçerek
Rusya ile görüşmelerde bulundu. Putin ile Cuma günü Soçi'de buluşmasında bir
gümrük birliği anlaşması yapıldığı haberleri alınınca 'Avrupa Birliği
standartlarına kavuşmak isteyen' halk pazar günü Kiev'de bağımsızlık meydanına
döküldü. Gösterilerde Amerika ve batı destekli bilinen 2004 turuncu devriminde
yaşanmayan güvenlik önlemleri ve gözaltılar dikkat çekti.
Liderler
bir gümrük birliği anlaşması yapılmadığını açıklasalar da gösteriler sürdü.
Yanukoviç,
Ukrayna'nın ekonomik çıkarı için en iyi kararları uyguladığında ısrarcı. Sokaktaki
halkın bir kısmı Avrupa birliği ile en kötü anlaşmanın Rusya ile en karlı
anlaşmadan daha iyi olacağını, demokratikleşme ve hukukun üstünlüğünü
getireceğini düşünüyor.
Soru şu:
Avrupa ülkeleri kendi içlerinde demokrasiyi oturtsa da başka ülkelerin kendi
çıkarlarını ilgilendiren siyasetlerine müdahalede demokratik enstrümanlar
kullanıyorlar mı?
AB'yi
destekleyen kesimler 'Avrupa'ya her şeyi bedava vermeyelim, ancak Rusya da daha
azını istemiyor' görüşünde. Ülkenin güneyinde ve batı kesimlerinde Yanukoviç'i
destekleyen bazıları ise, AB 'ye üye olan küçük Doğu Avrupa ülkelerinin
hepsinin mutsuz olduğunu söylüyor. Ukrayna'nın Rusça konuşulan doğu kesiminden
gelme Yanukoviç' i destekleyenler, Polonya'dan Almanya'ya çalışmaya gidenlerin
sayısını buna örnek olarak gösteriyorlar. Şu anda pek çok Ukraynalı ise
Rusya'da çalışıyor. Avrupa'nın Rusya'dan gelecek gazı Ukrayna'ya ek ücret
ödemeden kapatmak peşinde olduğuna inananlar da var... Rusya, Belarus ve
Kazakistan arasında bir gümrük birliği anlaşması mevcut. Kazakistan ve Rusya
gaz bakımından zengin. Ukrayna da Rus gazına muhtaç... Gazın taşınması
anlamında da önemli konumu var. AB anlaşması gündeme geldiğinde Rusya
Ukrayna'nın önüne bu kartı koydu. Zaten Avrupa da belli bir döneme kadar(2030)
Rus gazına muhtaç ve bu alanda özellikle Almanya, Rusya ile ilişkileri güçlü
bir platformda yürütüyor.
Ukrayna'da
polisin bazı bölgelerde protestoculara destek olduğu haberleri gelse de
gerginlik dikkat çekiyor. Yanukoviç'in askeri önlemleri arttırması ve başarısız
olması durumunda Rusya'nın müdahil olma olasılığı analistlerin gündeme attığı
bir diğer konu. Ruslar ile aynı kültürel kodlara sahip olduğu iddia edilen
Ukraynalılar böyle bir durumda neler olabileceğini konuşuyor. Rus askerleri
kendilerine yakın Ukraynalılara bir işgal gerçekleştirebilecek mi? Peki
Ukraynalılar bu noktada Rusya'ya ne kadar karşı koyabilecekler? Şu anda meydandakilerin bir bölümü AB ile
yakınlaşma isterken bir kesimi ise Rusya'ya yakın ama Yanukoviç'e karşı
oldukları için buradalar. Slavlar birbiri ile mi çatışacak? Bu sorular
analistlerce belki de maksatlı olarak soruluyor... Zira herkes güç dengelerinde
bir yere yakın olabilir.
Ülkede
durumun bu senaryo ile ilerlememesi için Yanukoviç'in istifa etmesi çözüm
olasılıklarından biri olsa da pek ihtimal dahilinde görülmüyor. Bir diğer çözüm
alternatifi olarak; şu anda hapiste olan
AB yanlısı muhalif lider Julio Timeşenko gibi bir ismin hapisten çıkarılması
ile dengelenecek bir yönetim değişikliği modeli senaryosu konuşuluyor. Yani
başkanın yetkilerinin sınırlandırıldığı bir model...
Kiev’deki
protestolara baktığınızda, Gürcistan eski cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili’yi de
protestocuların yanında görüyorsunuz. Çeşitli muhalif partiler gösterileri
organize ediyor. Genç- yaşlı göstericiler, omuzlarına çocuklarını alanlar
meydanda...
Şimdi
burada faiz lobisi mi, gaz lobisi mi var tartışması akıllara geliyor. CNN'in
ünlü programcısı Christian Amanpour Gezi parkı protestolarını işlerken
"Taksim&Tahrir vs" altyazısını başlık olarak attığında Türkiye'de
ciddi tepkiler almıştı. Burası da Tahrir olsun dileği olarak görenler olmuştu.
Karşılaştırma her zaman dilek anlamına gelmez. Yabancı gazeteciler sizin kadar
hassas olmaz. Bu şüphesiz gücünüzle de orantılıdır, ama bu yaftayı direk
yapıştırmak bu durumlarda kolay değil. Demokrasi sınavı sadece Ortadoğu
ülkelerinde yaşanmıyor. Bir yerler devamlı karışıyor ve birbiri ile
karşılaştırıldığında benzer koşullar ve buna uygun senaryolar gözlemlemek
mümkün... Bu durumlardan yararlanmak isteyen güçler hemen her ülkede etkinlik
arayışına girebilir.
Bir
ülkede ekonominin çökme noktasında olması negatif büyümenin söz konusu olması,
o ülke yönetiminin tayin edebileceği yollar ile aşılabilir. Ancak ülkenin
demokratik standartlara kavuşamadığından şikâyetçi olan halk, böyle bir durumda
kârlı olana değil kendine sosyal adaletin yanı sıra demokratik açıdan da daha
iyi standartlar getireceğine inandığı işbirliklerinden umutlanır hale geliyor.
Yukarıda bunun gerçekçiliğini, Batı'nın dışarıya karşı demokratlığını
sorguladık o ayrı...
Rusya'nın
Ukrayna'yı kaderine bırakması olası değil. Protestocular soğuğa rağmen
direnmeye devam edebilecek mi? Yanukoviç, 2002 de kaybettiği seçimin ardından
2010'da tekrar seçilmişti. Şiddete başvurmadan bu sınavı geçip de bir uzlaşmada
bulunacak mı?
Dünyanın
her yerinde protestolar var. Tayland başbakanı Şinavatra erken seçime karar
verdiği halde protestolar sürüyor. Her yerde orta sınıflar ile elitlerin
çıkarları örtüşmüyor ve liderler yolsuzlukla suçlanıyor. Ukrayna'ya gelince,
burada Rusya olmasın diye oyun oynamak;
AB'yi istemek... ne kadar gerçekçi? Yarın Rusya ile AB'nin ilişkileri
nasıl şekil alabilir?
İşte
hükümet istifa diyen ve demokrasi umudu ile AB ile yakınlaşma bekleyen
Ukraynalıların demokrasi sınavı da 2015 seçimlerini bekleyememek belki...
2015'de Yanukoviç'i devirmek yerine, gaz veya 'faiz lobisi' etkisi ile sokakta
olabilirler mi? Belki de 2015'e gelindiğinde geç olacağı ve kendilerine verilen
AB anlaşması sözü tutulmadığı için... Ancak Ukrayna'da da 'seçimler hileli'
konusu bir diğer önemli motivasyon oluşturuyor. Son seçimlerde Timoşenko
oylarının asitle yok edildiği iddiaları vardı. Bu da dezenformasyon mu bilmek
gerekiyor. Sandık komitelerinde olup izlemek lazım. Uzaktan çamur atmamak lazım...
Haklı
gerekçeler ile devrim arayışına giren demokratik ve barışçı gösteriler
düzenleyen halk, demokrasi arayan halk, aradığını bulma dışında bazı güç
dengeleri arasında enstrüman da olabiliyor. Aynısı hepimizin başında. Allah
düşmanımızın başına vermesin... Bu paraya da kimseyi muhtaç etmesin...
Bu arada
Kiev'de protestoların en yaratıcı karesi ise polis barikatına karşı piyano
çalan adam. Bana tüm bu yaratıcılıklar bir yerleri çağrıştırdı...
Rus
dışişleri bakanı Sergey Lavrov batının tepkisini histerik olarak niteledi.
AB'nin ve Rusya'nın adımlarını merakla izliyoruz... Ukrayna'nın IMF (Uluslararası
para fonu) ile görüşmelerinin sürdüğünü ekleyelim. Buradan çıkacak para miktar
olarak az ve maliyetli... Bu arada Yanukoviç'in Çin seyahati de önemli. Buradan
para çıkar mı? O da görülecek...
Serra
Karaçam, 09.12.2013