"Son tahlilde “Ehven” kelimesi hakkında şu tanımı yineleyerek bitireyim: Ehven, “İki şey arasında göreli olarak iyi olan”dır."
Zaten sosyal ağlarda adettendir, biri yazar, diğeri ya över, ya yerer.. Bilirsiniz işte.. Bu aralar paralel örgütün himmetten sorumlu bakanının Kıbrıs’a aylık kumar oynamaya gitmesi, himmet paralarını harcaması ve bilmem kaç dolar parayı kumarda kaybetmesini yazıp çiziyorlar..
Bunu yazmayı ilk başlatan da Star gazetesinden Cem Küçük’tü.(1) İnsanlar da yapılan yorumların kalitesine, ince mizah ve ironi yeteneğine ve kışkırtıcılığına göre ya favlıyor, ya layklıyor, ya reee-tee ediyor, ya paylaşıyor.. İşte bu yazı da bu konuda yapılan bir diyalogdan esinlenerek yazılıyor..
“Kumar mı ehvendir, casusluk mu?” sorusunun etrafında dönen tivitleri okuyanlar mutlaka hızlı bir tarama yapmış olmalılar.. Ehven aslında ne demek? Kimi mikipedyaya, kimi te-de-ka’ya, kimi Türkçe-Arapça-Osmanlıca sözlüklere bakmıştır… (Burda zann ettim işte…) Nereden mi biliyorum?
Adamın birine sormuşlar.. Nereden bilirsin diye? "Kendimden bilirim" demiş… O adam kimdi, uçan bir şeyh miydi,uçuran bir mürid miydi, hu çeken bir derviş mi, yoksa elini nota korkak alıştırmış pinti bir hoca mıydı, onu da an itibariyle hatırlayamadım.. Sonuçta abartmaya gerek yok.. Senin benim gibi bir insan işte.. Hikmetli bir laf etmiştir, edebilir, edebiliriz… Hikmet müminin yitiğiydi di mi, bir de öyle bir şeyler vardı. (Şeyler meyler yazma.. saygılı ol, lütfen.. O bir hadisti..)
Afedersin.. Estağfirullah.. Şeyler derken küçümsememiştim.. Hadis olduğunu biliyorum.. Hatta yazayım istersen..
Ebû Hüreyre (ra)’den rivâyete göre, Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Hikmet, değerli bilgiler müminin yitik malıdır, onu nerede bulursa almaya daha hak sahibidir.”(2)
Sadece her şeyde hikmet aramak mı kastedilmiş, yitik malımızı arıyoruz diye Buda'lardan, Niçe'lerden, Yunanlı filozoflardan, Aylak Adamlar'dan, Özel insanlardan, film repliklerinden, köşe yazarlarından hikmet alacağım derken Kur’an’daki ve sahih sünnetteki hikmeti mi ıskalıyoruz?..
Oraya takıldım ben.. (Yazıyı dağıtmadan yaz. Ne dediğin anlaşılmıyor.)
Tamam yahu celallenme hemen. Yani diyorum ki ben böyle bir tartışmayı gördüğümde, hele ki içinde Arapça’lı bir şey geçiyorsa ilgimi çeker.. Erinmedim gittim, taa yan odadaki kitaplığımdan üç adet Arapça sözlüğü çıkardım, kurcaladım.. Ehven'in kök harflerine inip aslını astarını araştırdım..
Hangi sözlükleri kurcaladım, onu da söyledikten sonra “Ehven”le ilgili olarak öğrendiğim yeni bilgileri yazacağım..
Bahsettiğim üç sözlük:
1-Kadir Güneş’in Mektep yayınlardan çıkan Alfabetik Türkçe-Arapça, Arapça-Türkçe Sözlüğü,
2-Mevlüt Sarı’nın Bahar yayınlarından çıkan el-Mevarid Lit’Tullabı (Arapça- Türkçe Talebe Lügatı),
3-Serdar Mutçalı’nın Dağarcık yayınlarından çıkan el-Mucem el-Arabiyy el-Hadis’i (Arapça-Türkçe Sözlük).. (Arapça'yla ilgilenenler için bilhassa en son söylediğimi acizane tavsiye de edeyim.. hakikaten güzel sözlük..)
el-EHVEN: Pek kolay ve yumuşak şey. (Mevarid)
EHVEN: Sıfat. Ekallu Dararan. Daha az zararlı olan. (Mektep)
EHVEN: Müennesi Hevnau. Kolay, rahat; [üstünlük ismi] daha kolay; daha önemsiz, daha değersiz,
Birleşik kullanımları: MA EHVENEHU: Hiçbir önemi yok! ; Ne önemi var!; Çocuk oyuncağı!
EHVENU’Ş-ŞERRAYN: İki kötü seçenekten göreli olarak iyi olanı, ehveni şer. (Dağarcık)
Anlaşılan Türkçe’ye giren kullanımı bu son şekliyle olmuş. Yani Ehven denince ilk akla gelen “daha iyi”, “daha az kötü” anlamları…
Yani “Kumar mı ehven, casusluk mu?”denince, bu iki kötü şeyden hangisi daha az kötü/iyi anlamlarını çağrıştırıyor…
Tabii haram olan iki şeyin arasında tercih yapılır mı, haram haramdır da diyebilirsiniz.. En nihayetinde Rabbimizin emirlerinde de yasaklarında da müminler olarak bize düşen sorgusuz sualsiz işittim, başım gözüm üstüne, diyebilmektir… Kumar da kötüdür, casusluk da… Al birini vur ötekine… Her ikisinin zararı da sadece kişiyle sınırlı kalmaz, aileye, çevreye, topluma/millete, hatta mevcut bir bütünlüğe/devlete kadar uzanabilir...
Yazımı bitirmeden önce bir kitapta okuduğum ve çok beğendiğim şahane bir rivayet hatırıma geldi.. Belki hangisinin daha beter olduğu konusunda bir fikir verebilir..
Ömer(r.a) bir gece Medine'de dolaşırken evlerden birinden şarkı sesleri duyar. Hemen duvara tırmanıp içeri girdiğinde hoşlanmadığı bir manzara görüp oradaki adama kızar: “ Ey Allah'ın düşmanı, yaptığın kusuru Allah'ın örteceğini mi zannettin” diye bağırır.
Adam: ”Ey mü'minlerin emiri, dur, acele etme. Eğer ben, Allah'a karşı bir hata işlediysem, sen üç tane hata işledin:
1- Allah Teala, "Birbirinizin gizli hâllerini araştırmayın." (Hucurât 49/12) buyurduğu hâlde, sen ayıp araştırdın.
2- Allah, "Evlere kapılardan girin!" (Bakara 2/189) buyurduğu hâlde, sen duvara tırmandın.
3- Allah, "Ey iman edenler! Kendi evleriniz dışındaki evlere, sahiplerinden izin isteyip onlara selâm vermeden girmeyiniz. Böyle yapmanız sizin için daha uygundur. Olur ki düşünür, hikmetini anlarsınız." (Nûr 24/27) buyurduğu hâlde, sen evime izinsiz girdin ve üstelik selam da vermedin, diye karşılık verince Ömer (r.a): "Eğer ben seni affedersem, sen de beni affeder misin" der. Adam "Evet" deyince, Ömer(r.a) de: "Affettim" diyerek evden çıkıp gider.(3)
Bu iki haramın (kumar-casusluk) fıkhi yönü bu yazının amacını ve kapsamını aşacağından oralara hiç girmiyorum.
Son tahlilde “Ehven” kelimesi hakkında şu tanımı yineleyerek bitireyim: Ehven, “İki şey arasında göreli olarak iyi olan”dır.
Kalın sağlıcakla…
Heca Ris, 05.07.2015, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, İronik Felsefe
Dipnotlar:(1) İlgili yazılar için şu linklere bakınız.
a- http://haber.star.com.tr/yazar/himmet-paralarini-kumarda-yedi/yazi-1041110
b- http://haber.star.com.tr/yazar/gercek-acitir/haber-1041332
(2) Tirmizi, İlim 19; İbn Mâce, Zühd 17
(2) (Kenzu'l-Ummâl, 3/808 hadis no; 8827)