SA4910/KY64-ZTK13: Ateşle Oynamak: Kürtlerin Bağımsızlık Referandumu Geri Tepebilir

Sonsuz Ark'ın Notu:

BMGK üyeleri, İran, AB-Almanya ve İsrail petrol ve doğalgaz yatağı Arap yarımadasını ve Anadolu topraklarını  Kuzey Irak kürtlerine bağımsızlık vaat ederek kesintisiz akan müslüman kanı üzerinden yeniden sömürmek üzere anlaşmış durumdalar. Bu kez hesaplar Türkiye'nin bütünlüğüne dair riskleri arttırarak savaşı bütün müslüman coğrafyaya yaymak üzerine kurulu. Türkiye, bu tehlikeli virajdan da hem kendisini hem de müslüman halkları koruyacak stratejik bir yol haritası çizmiş durumdadır, 22 Eylül 2017 tarihli MGK kararlarını destekliyoruz.

Seçkin Deniz, 23.09.2017

Playing with fire:
A Kurdish referendum on independence risks backfiring

Muazzam petrol rezervleri ve ihtilaflı statüsüyle Kerkük’ün “barut fıçısı” olarak adı çıktı. Irak’ın kuzeyindeki çok etnikli bu vilayet, Kürdistan özerk bölgesinin dışında olsa da Kürtler tarafından yönetiliyor ve Bağdat’taki Araplar üzerinde hak iddia ediyor. Yerel halk için bu belirsizliğin avantajları var. Nitekim Kürt peşmergeler güvenliği sağlıyor, Irak hükümeti faturayı ödüyor. 

Kerkük’ün heterojen nüfus yapısı, yıllardır Irak’ta yaşanan kimlik savaşlarını büyük ölçüde şehir kapılarında bıraktı ve çok dilliliğini sürdürdü. (…) Vilayet valisi bir Kürt. 2003’te Amerikalılarla Kerkük’e giren peşmergeler üstünlüğü ele geçirmiş olmakla birlikte vilayet yetkililerinin çoğu hala Arap.

Bu çabuk tutuşabilir çakmak kutusu şimdiye kadar gerçek anlamda yanıp tutuşmadı. Ama 25 Eylül’de Kürtlerin tek taraflı referandumu bu durumu değiştirebilir. Rakip Kürt ve Arap kuvvetler vilayette birbirine doğru yaklaşmakta ve genelde soğukkanlı olan Kerküklüler artık korkuyorlar. 

IKBY lideri Mesud Barzani, sadece üç Kürt vilayetinde değil, peşmergelerin IŞİD cihatçılarından ele geçirdikleri Kerkük ve diğer bölgelerde referandum yapmakta kararlı görünüyor. 

Irak Başbakanı Haydar el-İbadi referandumun anayasaya aykırı olduğunu duyurdu ve Irak Meclisi referandumu destekleyen Kerkük Valisi Necmeddin Kerim’i görevden aldı. Başbakan’a göre bölgenin statüsü, Kürtlerin izinsiz referandumuyla değil, diyalogla belirlenmeli. Merkezî hükümette üst makamlarda görev yapan iki bakan ve birçok büyükelçi de dahil yüzlerce Kürt işlerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. Meclis, bir Kürt olan Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum’u güvensizlik oyuyla düşürmeyi düşünüyor. Irak ordusu ve Şii milis gücü Haşd-i Şa’bî teyakkuza geçti. En büyük ve en iyi silahlanmış milis grubu olan Bedir Tugayları’nın lideri, referandumu engellemeye ahdetti ve 23 Eylül’de milislerinin İD’in Irak’ın ortasındaki son kalesi olan Havice üzerinden Kerkük’e ilerleyeceğini duyurdu. (…) Yabancı yardım görevlileri şehri terk etmeyi planlıyor.

Kerkük’ün Kürt Valisi hala meydan okuyor. Sayın Kerim ısrarla diyor ki “IŞİD’in şehre girişini durduran aynı peşmerge Haşd-i Şa’bî’yi de durduracaktır.” Sayın Barzani’nin “Kerkük Kürt şehridir” ve “Kürt halkı Kerkük’ü savunmak için ölmeye hazır” sözlerini tekrarlıyor. 

IŞİD’in petrol sahalarını ele geçirmesini engellemek için Kürtlerin Batı’nın desteğiyle inşa ettiği 2 metre derinlikli hendekler ve 4 metre yükseklikteki toprak istinat duvarları, Şii milisleri uzakta tutmayı sağlayacaktır ve gelecekteki Kürdistan devletinin sınırlarını teşkil edecektir, diyorlar. Bazı Kürtler, eğer ki çatışma başlarsa Dicle Nehri üzerinde kontrol ettikleri barajlardan su akışını kesmekle tehdit ediyorlar.

Ama referanduma muhalif bu güç de aşılması zor türden. Nitekim üç yıldır IŞİD’le savaşta öncü kuvvet rolüyle Şii paramiliter kuvvetler, savaşla yoğrulmuş ve iyi silahlı olup Irak yönetiminin kasasından onlara en az 1 milyar dolar akıyor. Kürt yönetiminin ise, tam aksine, peşmergelere maaşlarının tamamını ödeyecek kadar bile nakit parası yok.

Kerkük, IŞİD’in bıraktığı boşluğu doldurmak için Arap ve Kürt kuvvetlerin birbiriyle rekabet ettiği batıda Sincar’a ve Suriye içinde Fırat Nehri’ne kadar uzanan birçok parlama noktasından sadece biri. Bunlardan birisinin patlaması tamamını tutuşturabilir. 

Bölgesel siyasal ağırlığı olan kişiler Kürtlere baskı yapıyorlar. Bu bağlamda MİT Başkanı Hakan Fidan ve İran’ın dış lejyonu Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani referanduma karşı uyarıda bulunmak için Kürdistan’ı turluyorlar. Yine Kürdistan’daki İran Konsolosu, bu yaz ülkesinin Kürdistan’a akan bir nehre “teknik nedenlerle” hızlıca bir baraj inşa ettiğini anlattı. Kürtlere referandum yapılırsa İran’la olan üç sınır kapısının kapatılabileceği de söylendi.

Sayın Barzani, ilk kez 1991’de bir Kürt bölgesinin kurulmasını desteklemiş Batılı müttefiklerinin denize çıkışı olmayan karaya hapsolmuş durumdaki Kürdistan’ı yine kurtarmaya geleceklerini ümit etmişti. Ancak Amerikalılar önceliği Kürtlere değil Irak’ın geleceğine verdikleri konusunda gayet netler. Referandumun IŞİD’in “hilafet”ine karşı ilmek ilmek ördükleri Kürt-Arap ittifakını tehlikeye atmasından ve bunun da tam çöküşteyken cihatçılara yeni bir hayat öpücüğü sunmasından korkuyorlar. 

Ayrıca Kürdistan’ı ziyaret eden IŞİD karşıtı koalisyonun Amerikalı elçisi Brett McGurk, bir çatışmanın patlak vermesi durumunda ABD’den mali, diplomatik veya askeri herhangi bir yardım beklememeleri konusunda Kürt siyasetçileri uyardı. 14 Eylül’de Sayın Barzani’yle toplantı yapan Irak’ta görevli Batılı büyükelçiler aynı safta durdular.

Kürtler kendi içlerinde derinden bölünmüş haldeler. Sayın Barzani, kendi mahallesi olan KDP yönetimindeki Erbil ve Dohuk’ta büyük mitingler gerçekleştirdi. Ama diğer yerlerde yaşayan birçok Kürt, kendi bölgelerinde Sayın Barzani’nin kumar oynamasından korkuyor. Sayın Barzani’nin kadim rakibi KYB tarafından yönetilen Kerkük ve Süleymaniye caddelerinde referandum afişleri ve bayrakları görmek zor. 

Süleymaniye şehir pazarına yürürken sandık başına gitmeyi düşünen tek bir Kürt dahi bulamadık. 26 yıldır devam eden özerk yönetim tecrübesinin ardından birçokları, kendi yöneticilerinin bağımsız bir devleti idare etme kabiliyetinden şüphe duyuyor. Kürtlerin askeri gücü birçok fraksiyon arasında bölünmüş halde; 12 yıldır devam ettirdiği IKBY liderliği görevi aslında 4 sene evvel dolmuş olan Barzani’nin yetkilerini zorla elinden almaya çalışmasının ardından Kürt Meclisinin de kapısı 2 yıldır kilitli.

IKBY’nin borçları 20 milyar doları aştı. Kerkük’ün petrol yataklarını ele geçirmesine ve Türkiye üzerinden günde en az 300 bin varil petrol ihraç etmesine rağmen Barzani yönetimi maaş kesintilerine gitmek zorunda kaldı ve aylardır borçlarını vaktinde ödeyememekte. Süleymaniye’deki Şaab Kafe’de konuştuğumuz memurlar Sayın Barzani’nin, hükümetinin iç sıkıntılarını gizleyici bir duman perdesi olarak referandum çağrısı yapmasından şikayetçi. 

Saddam Hüseyin’in kimyasal silah kullanımının hala travmasını yaşayan bu bölgede dikkat çekici bir görüntü, bir işportacının diktatörün resminin olduğu eski paraları gururla satmasıydı. İşportacıya göre, Saddam ailesinin yönetimi Barzani’ninkinden çok daha iyiymiş. Eğitim masraflarını çıkarmak için işportada Kürt bayrağı satan bir öğrenci de diyor ki Ortadoğu yeni bir başarısız devlet doğmadan bu haliyle çok daha iyi.

Sayın Barzani yanıp sönebilir. İki yıllık aranın ardından 15 Eylül’de meclisi tekrar göreve çağırdı. Sayın Barzani’nin milletvekillerini U dönüşü yapmakla suçlamasına imkân verecek bir referandumu erteleme kararı meclisten çıkmamış olabilir belki ama birçok Kürt siyasetçi onun bu gerilimi tırmandırma politikasını ümitsizlik içinde izliyor.

Ortadoğu’nun 30 milyonluk Kürt nüfusu içinde 6 milyonluk Irak Kürtleri haklarının en fazla tadını çıkaran grup. Şimdilerde birçokları 26 yıldır korudukları özerkliklerinin tehlikeye girmesinden korkuyor.

Bazıları bir emsal de gösteriyor. 1946’da Mesud Barzani’nin babası Molla Mustafa Barzani, Kürt güçlerinin İran’ın Mahabad bölgesinde bir Kürt cumhuriyeti ilanına önderlik etmişti. Uluslararası desteği kaybettikten sonra bir seneden daha kısa bir süre içinde Mahabad Kürt Cumhuriyeti yıkılıp gitti.

The Economist, 15.9.2017

Zahide Tuba Kor, 23.09.2017, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Türk Dış Politikası ve Ortadoğu Günlüğü, Çeviri 

Zahide Tuba Kor Yazıları
Takip et: @ztkor


İlk Yayınlandığı Yer: Türk Dış Politikası ve Ortadoğu Günlüğü

Sonsuz Ark'ın Notu: Zahide Tuba Kor Hanımefendi'ye çevirilerini bizimle paylaşma nezaketini gösterdiği için teşekkür ederiz. Seçkin Deniz, 12.08.2017


Sonsuz Ark'ın Notu:

22 Eylül 2017 tarihli MGK kararları

"Türki̇ye i̇ki̇li̇ ve uluslararası anlaşmalardan doğan haklarını mahfuz tutar"

"IKBY'nin 25 Eylül 2017 tarihinde düzenleyeceğini açıkladığı referandumun gayrimeşru niteliği ve kabul edilemezliği bir kez daha belirtilmiştir." vurgusu yapılan bildiride, şu ifadelere yer verildi:

"Türki̇ye’ni̇n mi̇lli̇ güvenliğini doğrudan tehdit eden bu adımın, Irak'ın si̇yasi̇ birliği ve toprak bütünlüğü i̇le birlikte, bölgeni̇n barış, güvenlik ve istikrarı i̇çi̇n de tehdit oluşturan vahi̇m bi̇r yanlış olduğu kuvvetle vurgulanmıştır. IKBY yöneti̇mi̇, vaki̇t varken referandum kararından vazgeçmeye davet edilmiştir. Bu takdi̇rde, Irak Merkezi̇ Hükümeti̇ i̇le IKBY arasındaki meseleleri̇n görüşmeler yoluyla ve anayasal temelde çözüme kavuşturulması i̇çi̇n Türkiye’nin elinden gelen katkıyı yapmaya hazır olduğu kaydedilmiştir.


Kuzeyiyle birlikte tüm Irak'ın; Araplar, Kürtler, Türkmenler, Ezidiler, Keldaniler, Süryaniler ve diğer toplumsal gruplardan oluşan çoğulcu yapısının, ancak ülkeni̇n toprak bütünlüğü temeli̇nde korunabileceği belirtilmiştir. Türki̇ye’ni̇n yanı sıra, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi̇, uluslararası toplum ve Irak Merkezi̇ Hükümeti̇ni̇n de kabul etmediği bu yanlışta ısrar edilmesi hali̇nde, Kuzey Irak'la birlikte bölgemi̇zi̇n tamamına zarar verecek vahim sonuçların ortaya çıkmasının kaçınılmaz olduğu i̇fade edilmiştir. Tüm ikazlarımıza rağmen bu referandumun yapılması hali̇nde Türki̇ye, i̇ki̇li̇ ve uluslararası anlaşmalardan doğan haklarını mahfuz tutar."

Sonsuz Ark'tan

1. Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur. 
2. Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
3. Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.