Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıdaki çeviride Amerikalı yahudilerle İsrailli yahudilerin hem birbirleriyle hem de liberal, laik, muhafazakâr, Ortodoks, Siyonist yahudilerin ayrışmaları ile ilgili bir dışavurum okuyacaksınız... Bu ayrışmaların başlangıçtan bu yana var olduğu bilindiğine göre bugün gelinen noktada asgarî müştereklerde birleşerek yerküreye hükmedecek güce ulaşmaları yahudileri şımartıyor ya da korkutuyor olsa gerek ki, dünyaya kendi iç sorunları ile ilgili şeyler anlatma gereği duyuyorlar. Dikkatle okunmasını tavsiye ediyorum.
Seçkin Deniz, 28.10.2017
AMERICAN JEWRY, ISRAEL; Are We Really One Tribe?
Birçok Amerikalı Yahudi için, İsrail'in Ortodoks Yahudilikten başka herhangi bir Yahudilik biçimini resmen tanımadığı gerçeği, inanç sistemlerine yönelik bir hakarettir; kadın erkek karışık ibadet platformu gibi küçük görünen bir meselenin bile devasa bir sorun haline gelmesinin nedeni de budur. İki kesim arasında, İsrail-Filistin meselesinin ve hatta İran anlaşmasının da ötesine geçen siyasi bir uçurum bulunmaktadır.
Ancak, probleme neden olan etmenin dini pratik olduğu gerçeği, Amerikalı Yahudiler ile İsrailli Yahudiler arasındaki ayrılığın, Yahudiliği yorumlamanın çok daha ötesinde olduğu gerçeğini gölgelememelidir. Amerikalı ve İsrailli Yahudilerin çoğunluğunun temel dünya görüşleri ve politik tercihleri arasında karşıtlıklar bulunuyor.
Amerikalı Yahudilerin çoğu, İsraillilerin Netanyahu’nun yeniden iktidara gelmesini sağlayan sağcı koalisyonları seçmeye devam etmeleri noktasındaki endişelerini dile getirerek, Trump’a verdikleri desteği ve onu takdir etmelerini anlayamadıklarını ifade ediyor.
Öte yandan İsraillilerin çoğu, İsrail’i yeteri kadar desteklemeyen politikacıların Amerikalılar tarafından tercih edilmesi nedeniyle şaşkınlık içinde ve Amerikalı Yahudilerin kendileri için neyin daha iyi olduğu konusunda ders vermelerinden dolayı kızgın.
Ağlama Duvarı anlaşması ve Ortodoksluğa uygun olmayan dönüşümlerin reddi noktasında ortaya çıkan kargaşa, hâlihazırda dini çoğulculuk nedeniyle ortaya çıkan ihtilaf kadar sorun yaratmakta olan siyasi ve felsefi hizipleşmelerin üzerinin örtülmesini kolaylaştırdı.
İkinci bir husus ise, Amerikalı ve İsrailli Yahudiler arasındaki sorunların sadece (dini) pratik ve felsefeyle değil, temel empati ve kavrayışla alakalı olmasıdır. İsrailli Yahudilerin, Muhafazakâr ve Reformist Amerikan Yahudilerini dini pratikleri reddetmeleri nedeniyle hor gördüklerini varsaymak yanıltıcı olacaktır. Amerikalı Yahudiler, İsrail’in siyasi ve kurumsal önceliklerini uyumsuz veya rayından çıkmış anti-demokratik popülizm olarak değerlendirmektedir. İsraillilerin Ortodoks olmayan gelenek ve uygulamaları reddetme gibi bir durumu yoktur, çünkü bunlara yönelik hiç tecrübeleri bulunmamaktadır ve ancak gelenek kısmıyla ilgili bilgi sahibidirler.
Ortodoks Yahudilik, İsrail’in dini hayatı üzerinde öylesine bir mutlak güç sahibidir ki; laik İsraillilerin dini pratikleri ve yaşadıkları gündelik olaylar, Yahudilikle bir din olarak muhatap olmak istemeseler de, Ortodoks yaşamla kesişmektedir. Amerikan tarzı Muhafazakâr ve Reformist Yahudiliğin temellerini kavrayamıyorlar çünkü bu temeller, Amerikalı Yahudilerin çoğu için Hinduizm ne kadar yabancıysa kendilerine o kadar yabancı, dolayısıyla şaşırtıcı bir cehalet seviyesinden bu şekilde bir horgörü ve eleştiri son derece kolay.
Benzer şekilde, Amerikalı Yahudilerin çoğunluğu İsrail’deki yaşam veya İsrail politik sistemi hakkında öncelikli şeyleri bilmiyor ve yaptıkları eleştirilerin çoğu masumane olsa da, İsrail’de neler olup bittiği konusunda temel bilgilere yönelik trajik bir cehaletten kaynaklanıyor.
Amerikalı Yahudilerin kaç tanesinin, son seçimde Likud’a -ve vekil olarak doğrudan Netanyahu’ya- oy veren İsraillilerin oranını bildiğini öğrenmek isterdim veya Knesset’teki sağ-kanat ve sol-kanat arasındaki koltuk dağılımını.
Farklı siyasi görüşlere sahip tüm Yahudiler, İsrail Ordusuna (IDF) övgüler yağdırır ancak burada benzer bir tecrübenin yokluğundan dolayı, çoğu İsraillinin politik bakış açısını şekillendiren zorunlu askerlik ya da rutin terörizm olaylarını kavrayamaz. Bu durum, İsrail politikalarının eleştirilmesinin yanlış olduğu değil fakat İsrail devlet ve toplumunu şekillendiren, İsrail’in karşı karşıya olduğu kendine özgü sorunlar ve İsraillilerin yaşadığı benzersiz tecrübelerin yeterince değerlendirilemediği anlamına gelir.
Hatta İsrail’e taşınan Amerikalılar ve Amerika’ya taşınmış olan İsrailliler bile bu dar görüşlülüğe katkıda bulunmaktadır. İsrail’e göç etmiş Amerikalı Yahudiler, genellikle ABD’de beraber büyüdükleri arkadaş çevresiyle takılır, kültürel olarak birçok yönden Amerikalı olarak kalır ve bazen İsrail içerisinde yaratmış oldukları taklit Amerikan mahalleleri nedeniyle, İsrail’de yıllarca kalmalarına rağmen akıcı hatta yeterli derecede İbranice öğrenemezler.
Burada, yani ABD’de, İsraillilerin yine İsrailli Yahudilerin baskın olduğu topluluk veya sitelere katılımı oldukça yaygındır. Yaşadığım Maryland banliyösünde sadece diğer İsraillilerle sosyalleşen, gittikleri her yerde İbranice konuşan ve çocuklarını eğer bir Yahudi okuluna göndermiyorlarsa Amerikan Yahudi toplumu ile hiç etkileşime girmeyen “kibbutz”(*) ve “moşav”(**) Yahudileri vardır.
İsrail’de yaşayan Amerikan Yahudilerinin veya ABD’de yaşayan İsraillilerin kritik çoğunluğunun, kendi vatanlarında bulunan yurttaşlarına göre, bulundukları ülkeye yönelik daha iyi bir kavrayış veya anlayış tecrübe edip etmediklerinden emin değilim.
Üçüncü bir konu; demografik değişikliklerin iyiye işaret etmesine rağmen, iki topluluk arasındaki boşluğun kapatılamayacağına yönelik bu grupları kuşatan farklı gündelik endişeler, tamamen karşısındakinin nasıl yaşadığına dair anlayış eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Halihazırdaki İsrail hükümeti, uzun süredir şöyle bir teoriye sahiptir; liberal Amerikan Yahudileri arasındaki destek ve onlardan gelen eleştirilerin yumuşaması, gruplar arasında gerçekleşecek evlilikler ve dolayısıyla gerçekleşecek asimilasyon sonucunda angaje olmuş Amerikan Yahudi toplumunun daha ortodoks ve politik olarak daha sert hale gelmesi için sadece birkaç on yıl beklemeleri gerekmektedir.
Teoriye göre; bir kez bu durum gerçekleştiğinde, Amerikan Yahudileri tarafından İsrail-Filistin meselesi veya İsrail’de yaşayıp İsrail yurttaşlığı bulunmayan Ortodoks-olmayan Yahudilerin haklarına yönelik eleştirileri ile İsrail’in artık uğraşmasına gerek kalmayacak. Bu durum aynı zamanda, dinci Siyonizm’in yükselişi ve Ortodoks Yahudilerin İsrail’in siyaset ve güvenlikle ilgili kurumlarının her cephesinde daha öne çıkması ile birlikte İsrail demografik yapısının değiştiği gerçeğine dayanmaktadır. ABD’deki baskın Ortodoks Yahudiler ile İsrail’deki baskın Ortodoks Yahudilerin güç birliği, Amerikan ve İsrail Yahudi toplumları arasındaki sorunları da ortadan kaldıracaktır.
ABD’deki Ortodoks olmayan Yahudi sayısında gerçekleşebilecek bir düşüş öngörüsüne dayanıyor olması gerçeğini bir kenara bırakırsak, bu teori ile alakalı problem; ABD’de yaşayan Ortodoks Yahudiler ile İsrail’de yaşayan Ortodoks Yahudileri ayıran 6000 mil’den fazla uzaklık ve Atlantik Okyanusu olmasının hesaba katılmamış olmasıdır.
New York’tan dört çocuklu bir babanın, “Yahudi gibi yaşamak” için harcadığı paranın kendisini nasıl iflas ettirdiğini detaylı şekilde anlattığı bir yazı oldukça ses getirmişti.
Yazarın listesinde bulunan en büyük maddi yük, günlük okul harcamaları; büyük bir Amerikan kıyı kentinin kaçınılmaz olarak varlıklı banliyösünde, bir Ortodoks sinagoguna yürüme mesafesinde yaşama ile birlikte gelen yaşam vergisinin zorlayıcı maliyeti; Yahudi yaz kampı ve Yahudi inancına uygun yiyecekler için yapılan harcamalardı. Bu baba, Kudüs veya Modi’in’deki (***) bir sinagoga yürüyerek gitme ve kendini evinde hissetme imkânına sahip olsa bile, edinmiş olduğu hayat tecrübeleri, aynı sırada oturduğu modern bir Ortodoks İsrailli babadan tamamen farklı olacaktı.
ABD’deki Yahudi hayatına ilişkin bu masraflar veya maddi yüklerden hiç birisi, İsrail’de yaşayan Ortodoks Yahudiler için söz konusu değildir; bu durum, Yahudi toplumundaki alt gruplar arasında bile hala deneyimler, endişeler ve öncelikler arasında muazzam bir ayrışmanın yaşanmakta olduğunu gösterir.
Bu nedenle, hayat tarzları ve yaşanılan tecrübeler sebebiyle Amerikalı ve İsrailli Yahudiler arasında oluşan boşluğu kapatmanın sonuçta o kadar da basit olmadığı anlaşılır.
Yehuda Kurtzer, birkaç ay önce bu konuyla ilgili şimdiye kadar okuduğum en akıllıca yazıyı yazarak şu çağrıda bulundu:
"Tartışmaya neden olan nedensellikle alakalı teorileri reddetmek ve ilişkilerin yeniden inşası için sistemik yaklaşımlara duyulan ihtiyacı anlamak için, Amerikan ve İsrail Yahudiliğinin değişimlerini ve bu değişimlere karşılık gelen yol ayrımlarını daha ciddi bir şekilde ele alın.”
Ben daha geniş bir politik atmosferi dikkate alırken, Kurtzer'in yazısı Yahudi cemaatine mensup ve hayırsever liderlere yönelik olsa da esas nokta aynı.
Kesin cevabın ne olduğunu bilmiyorum ancak bana göre, Amerikan ve İsrailli Yahudilerin, ortak birçok yönleri olan ancak sonsuza kadar etle tırnak gibi kalmayacaklarına-böyle olmak zorunda da olmadığına-inanmak yerine, birleşik bir bütünün iki ayrı parçası olduklarını düşünmenin mantıklı olduğu zamanlar çok geride kaldı.
Eğer 5777 yılı (Çev: 2018’e karşılık gelen Yahudi takvim yılı), yeni bir normal başlangıç yerine, iki taraf arasındaki ilişkilerin en düşük seviyede olacağını gösteriyorsa; Amerikalı ve İsrailli Yahudiler, birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlayacak, ortak hedef ve endişelerini dile getirecek ve daha gerçekçi ve dürüst bir şekilde beklentilerini ortaya koyacak yeni bir ortak projeye girişmelidirler.
Maryland'lı Bir Yahudi, ottomansandzionists, 20 Eylül 2017
Tamer Güner, 28.10.2017, Sonsuz Ark, Stratejik Araştırma, Çeviri
Takip et: @Trrguni
Çevirenin Notu
(*) Kibutz, İsrail'de ortaklaşa kullanılan yerleşim bölgelerine verilen isimdir. İsrail devletinin kuruluşunda önemli etkileri olmuştur.
(**) Moşav, İsrail'de kırsal bölgelerde kurulmuş olan kooperatif tarım köyü. Moşav sakinlerine moşavnik adı verilir. Kibutzlara benzemelerinin yanı sıra, birbirlerinden farklılık gösterirler.
(***) Kudüs ve Tel Aviv arasında yer alan Modiin şehrinde bulunan bir Yahudi Mahallesi.
Metnin orijinali için bkz:
https://ottomansandzionists.com/2017/09/20/are-we-really-one-tribe/
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.