"Sosyal medyaya liberal medya tarafından ağır bir darbe uygulanıyor ancak iddia ettikleri gibi sosyal medya demokrasiyi tehdit etmez."
İtalya’da, Hakikatin ağzı (Fotoğraf: İstock)
Fake news is nothing new — it was de rigueur in ancient Greece
Şu anda liberal medya ‘demokrasiyi yok ediyor’ gerekçesiyle sosyal medyaya saldıran bir kampanya yürütüyor. Ama öyle mi? Gerçek şu ki, sosyal medyaya dair yeni bir şey yok, yaydığı uydurma haber ve tetiklediği öfke.
Antik Yunanlılar da en az günümüzden herhangi biri kadar, ‘son dakika haberleri'ni severdi. Yunanlı akademisyen Theophartus (ölümü M.Ö. 287) Karakterler kitabında – ‘davranışsal tipler’i kast ediyorum –, diğerlerinin yanı sıra, ‘dedikodu tacirini’ de tarif eder. Arkadaşlarını, güvenilir kaynaktan duyduğunu iddia ettiği uydurma hikayelerle durdurur; onlara hikayenin ‘heyecanlı’ olduğu konusunda güvence verir; şehrin konuşageldiği ve yaygın olan şeyleri güvenilir olmayan yetkililerin ağzından alıntılar yaparak; şok edici ve dehşet verici güzellemeler ekleyerek insanları ikna ederlerdi.
Yunanlılar bu tür uydurma haberlerin farkında olmalılardı, çünkü haberler genellikle değerlendirmeyi çokça zorlaştıran gayrı resmi kaynaklardan alınırdı. Mısır tüccarları, tahılların fiyatlarını yükseltmek için fırtına ve gemi kazası dedikoduları yayabiliyorlardı misal.
Yine savaş döneminde bu (uydurma haber), düşman taktiğiydi. M.Ö. 413 yılında, Sicilya’da Atinalıların büyük zayiat verdiği ve büyük acılar çektiği bir felaketten kaçan bir askerden duyduğu haberleri yayan bir berber, huzursuzluk yaymak ve olayı çarpıtmakla suçlandı, ta ki anlattıkları doğrulanana kadar.
Yunanlılar bu tür haberlerin güvenilirliğini ölçmek için çeşitli girişimlerde bulundular.
İlk olarak anlatanın kimliği: Nasıl bir kişilikti veya nasıl referanslara sahipti?
Sonra, anlatanın statüsü gelirdi. O zavallı berber hatırı sayılır bir adam mıydı ki söylediklerine inanılsın. İlk ağızdan açıklamalar, kulaktan dolma bilgilerden açıkça daha güvenilirdi (‘Gözler, kulaklara kıyasla daha iyi şahittir’);
Ve son olarak, anlatanın anlatma gerekçesi ne olabilirdi? Misal, bundan bir çıkar sağlayacak mıydı?
Özgür bir toplum için, doğru soruları sormak, haberleri nasıl ele alması gerektiğine dair doğru yol.
Bu, Yunanlıların, demokrasiyi tiranlıktan ayırmalarını sağladı. Dolayısıyla liberal medya bu konuda haksız. Demokrasinin tehdit altında olduğunu düşünüyorsa, kendi medya mesleğini/ yetisini geliştirip toplumu dönüştürmelidir.
Peter Jones, 18 Kasım 2017, Spectator
Birsen Şöhret, 23.11.2017, Sonsuz Ark, Konu Yazar, Çeviri
Takip et:@BirSenSohret
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz