"2013’te Türkiye’nin Çad büyükelçiliğinin açılması ile iki ülke ilişkilerinde bir dönüm noktası yaşandı."
Bu ziyaretlerin bir dakikasının bile boşluk içermediğine bizzat tanık olanlardanım. Bu yüzden biz gazeteciler açısından Cumhurbaşkanı’nın Afrika gezilerini izlemek oldukça meşakkatlidir. Yoğunluktan yemek yemeye ve bir şeyler içmeye dahi vakit bulamazsınız. Sizin yorgunluğunuza karşı Erdoğan’ın her zaman zinde olmasını ise hayretle karşılarsınız.
Cumhurbaşkanı bu hafta Sudan, Çad ve Tunus’u içeren bir Afrika ziyareti düzenliyor. Ziyarete çok sayıda işadamı ve gazeteci katılıyor. Her üç ülkeye yapılan ziyarette de ekonomi en önemli başlık. Onlarca “kazan-kazan” politikasına uygun olarak anlaşmalar imzalanacak ve bu anlaşmalar yürürlüğe girdikten sonra hem bu ülkeler hem de Türkiye kazanacak.
Gezinin ilk durağı Sudan, Afrika’nın dost ve kardeş ülkelerinden biri. Sudan halkının Türkiye’ye sempatisi oldukça büyük. Türk şirketlerinin Sudan’da geçmişten beri ciddi yatırımları var. Son yıllarda YTB ve Yunus Emre Enstitüsü de sosyal ve kültürel çalışmalarda Sudan’da hayli mesafe aldı. Sudan’da Türkçe’ye yoğun bir ilgi var. Her geçen gün Yunus Emre Enstitüsü’nün açtığı kurslarla başta Türkçe olmak üzere Türk kültürüne de ilgi büyük.
FETÖ terör örgütüne ait okulları Sudan yönetimi Maarif Vakfı’na devretti. Şu an 6 okulda 1000’den fazla öğrenci Maarif çatısı altında eğitim faaliyetlerine devam ediyor. TİKA on yıldan fazla faaliyet gösteren diğer bir kuruluşumuz. TİKA’nın Hartum Ofisi birçok proje gerçekleştirdi, gerçekleştirmeye de devam ediyor.
Çad ise Orta Afrika’nın en önemli ülkelerinden biri. Maarif Vakfı, Çad da yakın zamanda büyük bir eğitim hamlesi başlatmayı hedefliyor. FETÖ okulları kısa bir süre içinde Maarif Vakfı’na geçebilir. Çad üzerine biraz daha eğilmekte fayda var. 20 yıl önce kabile savaşları, açlıkla anılan ülke artık istikrarı yakalamış durumda. İstikrar ve güvenliğin sağlanmasında Devlet Başkanı İdris Debi’nin önemli bir rolü var. Debi son yıllarda özellikle komşusu Sudan’la da iyi ilişkiler geliştirdi. Ticaretin önemli bir kısmını bu ülke ile yapan Çad’ın diğer bir ticari kapısı ise Kamerun.
Denizle bağlantılı olmayan Afrika ülkelerinde her zaman ekonomik bir sorun vardır. Bu ülkelerde genellikle hayat çok pahalı ve yaşam zordur. Kabileler arasında sürekli bir çekişme vardır. Bu ülkelerde kabileler ülkeler arasında kalmışlardır. Örneğin Sudan’da olduğu gibi Çad’da da çok sayıda Fur ve Zahava kabilesinden insanlar yaşamaktadır. Ulus devletlerin oluşturduğu yapay sınırlar bu kabileleri bölmüş, diğer kabileler arasındaki anlaşmazlıkları daha da pekiştirmiştir.
Orta Afrika’da bir süredir Müslümanlarla Hıristiyanlar arasında bir iç çatışma yaşanmakta. Son üç yılda binlerce Müslüman Hıristiyan anti-Balaka milisleri tarafından katledildi halen de öldürülmeye devam ediliyor. Orta Afrika’daki Müslümanlara en büyük destek Çad yönetiminden geldi. Yüz bine yakın Orta Afrikalı Müslüman mülteci Çad topraklarında misafir edilmeye devam ediyor.
Aslında bu katliamın bir nedeni de Çad ile Orta Afrika Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler. Eğer ilişkiler düzelirse katliam da sona erer.
Çad Gölü Havzası stratejik öneme sahip bir bölge. Buraya Çad’ın denizi demek daha doğru. Çad Gölü Havzası’nda tarım, hayvancılık ve balıkçılık yapılmakta. Son yıllarda turizm de bölgede gelişmeye başladı. Son birkaç yıl içinde Boko Haram tehdidi Çad Havzası’ndaki ekonomik ve sosyal hayatı da zorlaştırdı. Boko Haram balıkçı köylerine saldırı düzenleyerek, birçok kişiyi öldürdü. Fakat şimdilerde Boko Haram tehdidi azalmaya başlayınca, bölge yeniden ekonomik olarak canlanmaya başladı.
Çad Gölü’ne sınır olan ülkeler arasında sınır gerginliği var olmasına rağmen Boko Haram tehdidi Nijer, Nijerya, Kamerun ve Çad’ı birbirine yakınlaştırdı. Boko Haram’a karşı ortak operasyonlar yapıldı ve önemli başarılar sağlandı. Bu operasyonlarda özellikle Çad hava kuvvetleri oldukça etkili oldu.
Çad’ın son yıllarda ABD ile de arası iyi değil. ABD, Çad’a karşı vize yasağı uygulamasıyla iki ülke arasındaki ilişkiler gerginleşti. Başkent Encemine sokaklarında ilk kez ABD aleyhtarı büyük gösteriler gerçekleşti. Gerginliğin en önemli nedeni, Çad’ın rotasını ABD ve Fransa yerine Çin’e çevirmiş olması. Artık Çin’in başta petrol ve doğalgaz üretim ve işletimi olmak üzere birçok sahada kendini göstermeye başlaması, ABD ve Fransa’yı rahatsız etti.
Fransa’nın bölgede hala en etkili devlet olduğunu da unutmamak lazım. Fransa, Debi’nin Çin açılımına karşı desteğini sürdürüyor. Çad petrolünün önemli bir kısmı Fransa’ya gidiyor. Fransa’nın ayrıca Çad’da bir kara bir de hava üssü bulunmakta. Fransa Orta Afrika ülkelerine yönelik operasyonlarını Çad üzerinden gerçekleştirmekte. Başta Total ve Novotal olmak üzere birçok Fransız şirketi Çad’da boy gösteriyor.
2013’te Türkiye’nin Çad büyükelçiliğinin açılması ile iki ülke ilişkilerinde bir dönüm noktası yaşandı. İlk Çad büyükelçisi Prof. Dr. Ahmet Kavas, Türkiye’yi Çad’da tanıtma adına önemli gayretler gösterdi. THY seferlere başladı. TİKA, 2015’te Çad’da bir ofis açtı ve önemli projeler gerçekleştirdi. Çad’da birçok Türk STK’sı kalkınma yardımlarını devam ettiriyor.
Cumhurbaşkanımız Erdoğan’ın Afrika ziyaretindeki Çad ayağı iki ülke arasındaki ilişkileri daha da artıracaktır. Özellikle enerji, inşaat, alt yapı, mobilya, ilaç alanlarında Çad’ın Türk yatırımcılara ihtiyacı var. Çad, Orta Afrika’da Türkiye açısından yeni bir kapı. Eğer bu ziyaret iş dünyası açısından iyi değerlendirilebilirse, Fransa ve Çin’e bölge halkının da yönetimlerinin de mecburiyeti kalmaz. Çad bizler için uzak bir ülke görünüyor ama aslında çok yakınımızda. Önemli olan bu yakınlığın farkına varabilmek.
İbrahim Tığlı, 28.12.2017, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Afrika'dan
İbrahim Tığlı Yazıları
Takip et:@ibrahimtigli
Sonsuz Ark'ın Notu: İbrahim Tığlı Beyefendi'den yazılarının yayınlanması için onay alınmıştır. Seçkin Deniz, 23.06.2016
Yazının İlk Yayınlandığı Yer: Gerçek Hayat
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.