"Bu noktada, İsraillileri ve Filistinlileri müzakere masasına dönmeye teşvik etmek için en iyi yol, oyun alanını düzeltmek için çalışmaktır. ABD bunu açıkça yapmayacağından, AB, Filistin Devletini derhal tanıyarak, gerektiği kadar güçlü bir mesaj göndererek liderliği ele geçirmelidir."
Javier Solana
Eski AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi, eski NATO Genel Sekreteri ve eski İspanya Dışişleri Bakanı
The EU Must Recognize the Palestinian State
Trump yönetiminin Orta Doğu politikası, Birleşik Devletler ve Suudi Arabistan arasında yeniden canlanan bir ittifaka dayanıyor. John F. Kennedy'den beri her Amerikan başkanı ilk yurt dışı ziyaretini Meksika, Kanada ya da Avrupa'ya yaptı. Trump hariç. Trump ilk yurtdışı ziyaretini yaptığı Riyad'da bir dizi çağrıda bulunarak, Müslüman çoğunluğa sahip 54 ülkeyle bir zirveye katıldı (Seçkin Deniz'in Notu: Trump Mayıs 2017'de Riyad'da "ABD-Suudi Arabistan Zirvesi", "ABD-Körfez Ülkeleri Zirvesi" ve "ABD-Arap ve İslam Ülkeleri Zirvesi"ne katıldı) ve İran'ı kınayan ve İran'ın uluslararası toplum tarafından tecrid edileceğini iddia eden ateşli bir konuşma yaptı .
Suudi Arabistan'dan İsrail'e geçen Trump İran karşıtı söylemlere devam etti. Suudi Arabistan ve İsrail arasında diplomatik ilişki yok,, ancak ikisi de ABD'nin müttefiki ve İran gibi ortak bir rakibe sahipler. Kasım ayında İsrail Savunma Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Gadi Eisenkot, Suudi Arabistan ile İran'a karşı istihbarat paylaştıklarını açıkladı. Suudi yayın organı Elaph'a konuşan Eisenkot “Başkan Trump ile bölgede yeni bir uluslararası koalisyon kurmak için bir fırsat var.” dedi.
Suudi Arabistan'ın modernleşme programını hem iç hem de dış politika açısında uygulayan Suudi Arabistan'ın yeni veliaht prensi Muhammed bin Salman (MBS), Suudi-İsrail yakınlaşmasını da sağladı. Aralık başlarında MBS'nin, ABD ve Suudi hükümetleri reddetmiş olsa da, İsrail'e son derece olumlu gelecek bir İsrail-Filistin barış planı önerdiği yönünde söylentiler yayıldı.
Her durumda, Trump, diplomasiye darbe vurmak için bu koşullardan yararlanmayı açıkça istedi. Bununla birlikte, Trump'ın Kudüs kararı Suudileri bir ikilemle yüzleşmeye zorluyor: Filistin davasının onlar için daha yüksek önceliğe sahip olup olmadığı ya da İsrail'le olan bağları, İran'ı araç olarak dahil ederek, normale döndürüp denge üretip üretemeyecekleri ortaya çıkacaktı.
Bazı Suudiler'in Filistinlilerin ve Kudüs'ün statüsü hakkında zor soruları bir kenara bırakmayı teklif ederek, Filistinlilere umut vaat ettiği görülmektedir. Trump da, sonraki açıklamasında Kudüs'teki İsrail egemenliğinin belirli coğrafi sınırları konusunda bir tavır takınmadığını ve ABD elçiliğinin hemen Tel Aviv'den taşınmayacağını açıklayarak bir fark üretmeye çalıştı.
Ancak ABD'nin eski İsrail-Filistin görüşmeleri özel temsilcisi Martin Indyk'in belirttiği gibi, Amerikalılar "zararlarını istedikleri gibi sınırlamaya çalışabilirler, ancak bu mümkün olmayacak, çünkü Kudüs çok ateşli bir konu". Bu gerçek, Trump'ın açıklamasının hemen sonrasında Ortadoğu sokak protestolarına yansımıştı, ancak gösterilerde bazılarının korktuğu büyük çaplı şiddet gerçekleşmedi.
Her şeyden daha önemlisi, İslam İşbirliği Örgütü, İstanbul'da "Filistin ve El-Kudüs El-Şerif'in (Kudüs'ün Müslüman Ümmeti için) merkeziyetçiliğini" yeniden teyit ettiği olağanüstü bir zirve düzenledi, "Doğu Kudüs'ü Filistin'in başkenti olarak kabul etti ve Trump'ın eylemlerini şiddetle kınadı.
Görünüşe göre, hiçbir müslüman Kudüs'ün İslam'ın üçüncü kutsal alanı olan El-Aksa camisine ev sahipliği yaptığını unutmaya hazır değil. Suudi Arabistan Kralı Salman, Trump'ı Kudüs kararının ne kadar zararlı olacağı konusunda uyarırken El Aksa camisine atıfta bulundu. Ve Trump bu uyarıya rağmen kararını açıkladığında, Krallık bu kararı "haksız" ve "sorumsuz" olarak alaya aldı.
Basit gerçek şu ki; Suudi Arabistan kendisini Filistin davasından uzak tutamıyor ve Türkiye ve hatta İran gibi diğer ülkelerin Filistin'de liderlik etmesine izin vermiyor. Çünkü bu, birkaç ay önce Katar ile olan bağları koparmaya benzer bir taktik hataya tekabül edecektir. Ayrıca, imkansız olmasa da, Suudiler'in aniden, 2002 yılında kabul edilip bu yıl Arap Birliği tarafından onaylanan "Suudi Girişimi" olarak bilinen Arap Barış Girişimi'nden tamamen farklı bir planı desteklemesi zor olacaktı.
Böylece Trump'ın hayali senaryosu- Suudi Arabistan'ın İsrail yanlısı bir tutum ile Filistinlilere barış yapmaları için baskı yapması- gerçekleşmeyecek. Birincisi, Suudi Arabistan, Kudüs'teki Arap iddialarından vazgeçme konumunda değil. İkincisi, Filistinlilerin ve Kudüs'ün geleceğinin nasıl olacağını söylemeyen bir strateji başarılı olamaz. Üçüncüsü, Trump yönetimi - Trump'ın Arap-İsrail barış sürecinde ABD adına görevlendirdiği damadı Jared Kushner de dahil olmak üzere - Kushner'in yakın geçmişte belirttiği gibi politikacılarla değil, işadamları ile doludur. Fakat Kudüs ve İsrail-Filistin çatışmasına daha geniş kapsamlı bir iş anlaşması gibi muamele edilemez.
Trump, iki devletli çözümü- Birleşmiş Milletlerin onayladığı yaklaşımı- göz ardı ederek, tabuta son çiviyi çakmış olabilir. İki devletli çözümü kurtarmanın, hatta İsraillileri ve Filistinlileri müzakere masasına döndürmenin tek yolu daha düz bir oyun alanına yönelmek. Burada, AB, birleşmiş milletlere üye devletlerin % 70'inden fazlasının Filistin Devleti için yaptıklarını hemen fark ederek liderlik etmeli ve gerekli olduğu kadar güçlü bir mesaj göndermelidir.
İki devletli çözüm yolu Arap Barış Girişimi ile başlamalı; Arap Barış Girişimi, Arap Ligi'nin 1967 öncesi sınırlarına geri çekilmesi halinde İsrail'i tanıyacağını öngörüyor, ancak alternatif bir kademeli yaklaşım da düşünülmeli.
İsrail'in Yahudi ve demokratik karakterini korumasına ve Filistin devletinin uygulanabilirliğini garanti altına almasına izin verecek olan iki devletli çözüm hala Arap-İsrail ilişkilerindeki çöküntüyü gidermenin en güvenilir yolunu temsil ediyor. Ancak Yitzhak Rabin'in 1990'larda öngördüğü "saygı nedeniyle ayrılma"yı gerçekleştirmek istiyorsak, kaybedecek bir zaman yok: dönüşü olmayan nokta her geçen gün daha da yaklaşıyor.
Javier Solana, 20 Aralık 2017, Project Syndicate
(Javier Solana, eski AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi, eski NATO Genel Sekreteri ve eski İspanya Dışişleri Bakanıı. Şu anda ESADE Küresel Ekonomi ve Jeopolitik Merkezi Başkanlığı, Brookings Enstitüsündeki Seçkin Araştırmacılar ve Dünya Ekonomik Forumu'nun Avrupa'daki Küresel Gündem Konseyinin bir üyesi.)
Seçkin Deniz, 26.12.2017, Sonsuz Ark, Yayın Dünyası'ndan, Özel Dosyalar,
Not; Çeviri de Google Translate'den yararlanılmıştır.
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz