"Bilgi asimetrisi arttığı oranda zırvaya inanma baskısı artmış oluyor."
Zırvaya örnek olarak, bir şey der gibi görünüp aslında bilgisizliğinizden dolayı sizi kendine hayran bırakan tırnak içi sözleri düşünün. Altında derin anlamlar yattığı izlenimi veren zırvaların bir diğer özelliği de, düşünce paylaşımının hızlı ve yaygın olduğu günümüzde, buna ayak uydurur şekilde çoğunlukla 140 karakterle sınırlı olmasıdır. Peki, bu saçmalıkları neden kabulleniyoruz? Neden ne kadar saçma olduklarını yüksek sesle söylemek yerine, en basit haliyle susarak onaylıyoruz?
Önde gelen neden, bazı insanların, özellikle de kendilerinden daha bilgili olduğu izlenimi veren kişilerin görüşlerini kabul edici yönde aşırı yanlı yaklaşımlarıdır. Bu durumda bilgi asimetrisi arttığı oranda zırvaya inanma baskısı artmış oluyor.
Tuhaf olarak bu mekanizmanın baskın olduğu düşünülen zırva kabullenicileri kendilerini, iyi bir şey gibi, “açık fikirli” olarak tanımlama eğilimindeler.
İkinci bir neden olarak da kabullenicinin, karşılaştığı zırva karşısında ne kadar sorgulayıcı davranmaya çalışsa da, yaratılan muğlaklık (belirsizlik) içinde kaybolması gösterilebilir.
Dikkat çekici bu çalışmada katılımcılara, yalancı derinlik içeren zırvalarla diğer kontrol ifadelerini, sahip oldukları anlam derinliği açısından derecelendirmeleri istenen dört basamaklı bir yöntem kullanılarak veriler derlemesi yapıldı.
Sözdizimsel olarak doğru sıralanmış ama muğlak anlamları olan moda kelimelerin yer aldığı ifadelerle, gerçekten anlam derinliği olan bilindik ifadelerin 1’den 5’e kadar puanlandığı adımdan, kişilerin yanlılıklarını ortadan kaldıran önlemlerin alındığı adımlara ve son olarak da katılımcıların sezgiselliği, kişilik özellikleri, normal ötesi (paranormal) inanış düzeyleri, komplo teorilerine itibar seviyeleri ve tamamlayıcı ve alternatif tıbba bakış açılarının değerlendirilmesiyle çalışma tamamlanmış oldu ve değerlendirmeye geçildi.
Zırvaya inanmaya ve ona değer vermeye eğilimli olan katılımcıların, düşündüğünü daha az yansıtabilen, akışkan, sayısal ve sözel zekâ gibi bilişsel yetenekleri daha kısıtlı, varlık felsefesi açısından kafası karışık, komplo ağırlıklı görüşlere daha yatkın, normal ötesi inanışlara daha bağlı ve tamamlayıcı/alternatif tıbba sıcak bakan kişiler olduğu sonucuna varılan bu çalışma saydığımız spekülatif sonuçları ötesinde, muğlak ifadeler içeren, anlamsız ve saçma ifadelerin derin anlamlar içeren söz dizeleri olarak algılanmasının psikolojik bir fenomen olarak teorik bazda incelenmesi gerektiğine işaret etmesiyle bilimsel olarak oldukça önemlidir.
(Son paragrafı yazının gizli özneleri için başka bir şekilde anlatmak gerekirse; anlamadığınız veya anlamlandıramadığınız bir ifadeyi, anlıyormuş gibi yapmanız, anlamadığınız için derin anlamlar taşıdığını düşünmeniz veya söyleyenin sizden daha bilgili olduğunu düşündüğünüz için itibarlı olarak kabul etmeniz, sadece konu üzerindeki bilgisizliğinizle açıklanabilecek basitlikte olmayabilir. Zırva kabulleniciliğinizin yanında, gerçek olma olasılığı düşük olan daha birçok şeye yatkın olmanız söz konusu olabilir. Tüm bunların yanında, zırva konusunda sorgulayıcı olanlardan daha geri zekâlı olabilirsiniz. Bu çalışma sonuçları, bunların aydınlatılması için daha ileri araştırmaların yapılmasını özendirmesi açısından değerlidir)
“Popüler Zırva Yaratıcısı” başlıklı bu sitede ( http://sebpearce.com/bullshit/ ) İngilizce zırva örneklerini inceleyebilirsiniz.
Erhan Güven, 3 Aralık 2015, Bilim Fili
Seçkin Deniz, 14.02.2018, Sonsuz Ark, Yayın Dünyası'ndan, Özel Dosyalar, Çeviri
Alıntı Kaynak:
BilimFili.com "Zırva Algısı ve Zekâ"
https://bilimfili.com/zirva-algisi-ve-zeka/
Orijinal Kaynaklar ve İleri Okuma:
1- On the reception and detection of pseudo-profound bullshit, Judgment and Decision Making, Vol. 10, No. 6, November 2015, sayfalar 549–563.
2- “Popüler Zırva Yaratıcısı” http://sebpearce.com/bullshit/
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz