"Bu üç illüzyon, bir nesnenin ne olduğunu belirleme noktasında görsel işlemenin son derece ayarlanabilir olduğunu ortaya koyuyor."
Elbette ki, pek çok illüzyonun da temelinde olduğu gibi; bu durum, beynimizde meydana gelen bir işleme sürecidir. Şöyle ki; beynimiz, gözlerimizden gelen bilgiyi ham bir kamera görüntüsü olarak almaktan ziyade, dışarıda ne olduğunu, görüntüdeki şekillerin ve nesnelerin tam olarak ne olduğunu belirlemeye çalışır.
Diğer beyin fonksiyonları hakkında bildiklerimizi göz önüne aldığımızda, beynin görselleri nasıl algıladığına dair oldukça iyi bir kavrayışa sahibiz: Beyin, gözümüzün arka kısmındaki retinada bulunan hücrelerden gelen milyonlarca küçük elektriksel titreşimi işler.
Ancak gözümüze gelen bilgi belirsiz olduğunda, beynimiz akıllı tahminlerde bulunmak zorundadır. Aşağıdaki üç görsel bu tahminleri son derece keyifli bir biçimde ortaya koyar.
Cinsiyet İllüzyonu/ Görsel Telif: Richard Russell
Söz konusu bu görsel, yanılsama oluşturmaktadır çünkü; ten rengi, yüz kontrastını –yüzün en karanlık kısımları (dudaklar ve gözler) ve en açık kısımları (deri) arasındaki fark– etkiler. Bazı yüz kontrastları, cinsiyet görünümünde belirleyici olabilir ve esasında kadınlardaki yüz kontrastı ortalaması kadınlarda erkeklerden daha yüksektir. Hatta bunun bilinçli olarak farkında olmasak bile, beynimiz, cinsiyetler arasındaki kontrast farklılığına uyum sağlar. Bu yüzden, kontrast; beynin, cinsiyeti belirlemede kullandığı bir ipucudur. Diğer bütün ipuçları dışarıda bırakıldığında, kontrast belirleyici bir faktör olabilir.
İllüzyon hakkındaki belki daha da ilginç olan şey; kontrast, basitçe yüzün cinsiyetini belirlememize yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda bir erkeğin ya da kadının yüzünü gördüğümüz deneyimi yaşamamıza neden oluyor. Kontrastın bir ipucu olarak kullanımı bilinçsiz bir süreçtir. Beynimiz, önceden sahip olduğumuz bilgileri birleştirdi ve imgedeki belirsizliği gidermek için de bu birleşik bilgiyi kullandı.
Coffer İllüzyonu/ Görsel Telif: Anthony Norcia
Söz konusu bu illüzyon, beynimizin görsel bölgesinin, nesneleri tanımlama konusunda gösterdiği yoğun odaklanma ile oynar. Burada, “pikseller”; kenarlar, konturlar, şekiller ve nihayetinde de nesneler oluşturmak için gruplandırılır. Öte yandan, tıpkı Coffer İllüzyonu’nda olduğu gibi, görsel, özü itibariyle belirsiz olmasından kaynaklı “doğru” bir gruplandırma şekli yoktur. Burada da iki farklı gruplandırma biçimi mantıklıdır: Biri; bir dizi yatay çizginin bir daire oluşturmak için kullanılması ya da iki dikdörtgen arasındaki interseksiyon şeklinde olabilir.
Peki ilk bakışta dikdörtgen gruplandırması yapmamızın nedeni nedir? Bu durumun muhtemel bir sebebi; gördüğümüz kapı döşemeleri de dahil olmak üzere gündelik yaşamımızda dairelerden ziyade sayıca daha fazla dikdörtgen şekline maruz kalmamız olabilir. Dolayısıyla, beynimiz, dikdörtgen şekilleri oluşturan gruplandırmalara öncelik veriyor olabilir.
Aşkın Maskesi / Görsel Telif: Gianni Sarcone
Gianni Sarcone tarafından hazırlanan Aşkın Maskesi’nde, bir Venedikli maskesi, tek bir yüz ya da öpüşen iki insanın yüzlerini görmenize neden olabilir. Söz konusu bu illüzyon, yukarıda bahsettiğimiz Coffer İllüzyonu’na benzer şekilde çalışır. Görseldeki konturlar, iki farklı şekilde gruplandırılabilir vebu gruplandırmalardan hangisinin seçileceği noktasında beynimizde bir belirsizliğe neden olur.
Bu illüzyonun farklılığı ise, illüzyona bakan insanların bazılarında hiçbir gruplandırmanın baskın olmamasıdır. Yani görüntü, iki alternatif arasında makul derecede iki özgür geçiş yapılabilmesine neden olabilir. Geçiş yapabilmek, beynimizin belirsizliği ortadan kaldırabilme noktasında kullandığı ilginç yöntemlerden birisidir. Beynimizin diğer kısımları, belirsiz bilgiye dair en olası olanı seçebilecek ve diğer bütün alternatifleri görmezden gelebilecek mekanizmalara sahiptir. Geçiş yapmanın, görüntünün ne olabileceği hakkında tutarlı bir bilgi verme avantajı vardır ve bu da, dış dünyayla nasıl etkileşim kurulacığını öğrenme noktasında faydalı olabilir.
Bu üç illüzyon, bir nesnenin ne olduğunu belirleme noktasında görsel işlemenin son derece ayarlanabilir olduğunu ortaya koyuyor. Beynimizin görsel sunum oluşturma yeteneği, işlevsel olabilecek şekilde evrimleşmiştir. Bu yüzden, piksel karmaşıklığı sunmak yerine, dairelerin, dikdörtgenlerin, yüzlerin ve hatta yüzlerin cinsiyetinin dahi ayrıntılı görsel deneyimlerine sahibiz.
Gürkan Akçay, 21 Ekim 2017, Boğaziçi Üniversitesi, Çeviri
Seçkin Deniz, 05.09.2018, Sonsuz Ark, Yayın Dünyası'ndan, Özel Dosyalar, Çeviri
Alıntı Kaynak:
BilimFili.com "Beynimizin Gizli İşleyişini Ortaya Çıkaran Üç Görsel İllüzyon Örneği"
https://bilimfili.com/beynimizin-gizli-isleyisini-ortaya-cikaran-3-gorsel-illuzyon-ornegi/
Kaynaklar ve İleri Okuma:
1- Three visual illusions that reveal the hidden workings of the brain. TheConversation. (accessed October 20, 2017). https://theconversation.com/three-visual-illusions-that-reveal-the-hidden-workings-of-the-brain-80875
2- Why Your Brain Tricks You Into Thinking These Stationary Circles Are Moving. HuffingtonPost. (accessed October 20, 2017). https://www.huffingtonpost.com/entry/pinna-optical-illusion-explanation_us_575864b1e4b0e39a28ac41d5
3- Göz Yanılsamaları Nasıl Oluşur? Bilimfili.com https://bilimfili.com/goz-yanilsamalari-nasil-olusur/
4- The evolution of human skin coloration. Journal of Human Evolution, (2000). http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248400904032
5- Facial Contrast Declines with Age but Remains Sexually Dimorphic Throughout Adulthood. Adaptive Human Behavior and Physiology, (2017). https://link.springer.com/article/10.1007/s40750-017-0068-x
6- A new visual illusion of relative motion. Vision Research, (2016). http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0042698900000729
7- Receptive fields of single neurones in the cat's striate cortex. The Journal of Physiology, (1959). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1363130/?page=1
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.