"Etiyopya’da kadın Cumhurbaşkanı seçilmesini iyi niyetli bir okumaya tabi tutmak gerekir, ama asıl üzerinde durulması gereken Müslümanların ülkenin hemen hemen yarısını oluşturmalarına rağmen hala yönetim ve bürokraside yeterince temsil edilmemeleri."
Abiy Ahmed’in Etiyopya’da başbakan olması ile ülke tarihinin en hızlı politik değişimleri gerçekleşmeye başladı. Henüz siyasetle sınırlanan bu değişimde bürokrasi önemli rol oynarken ekonomide ise eski alışkanlıkların devam ettiği görülüyor. Genç Etiyopya Başbakanı Güney Afrika’da Mandela’nın yaklaşık 10 yılda gerçekleştirebildiği değişiklikleri 6 aya sığdırabildi.
En son olarak eski Cumhurbaşkanı Malatu Teshome’nin istifa etmesi ile Cumhurbaşkanlığına deneyimli kadın politikacı Sahlework Zewde’nin seçildi. Eski Cumhurbaşkanı Dr. Malatu Teshome, Türkiye’de tanınan bir isim olup uzun yıllar Etiyopya’nın büyükelçisi olarak Ankara’da görev yapmıştı. Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Türkiye ile ilişkilerini sürdürmüş, özellikle ekonomide Türk iş adamlarının geniş fırsatlar edinmesinin yolunu açmıştı. 15 Temmuz’dan sonra Türkiye’ye gelmiş, FETÖ okullarını Türkiye’ye vereceğini söylemişti.
Eski Etiyopya Cumhurbaşkanı verdiği sözü tutmadı ve Maarif’in Etiyopya’da faaliyetlerinin başlamasını bile geciktirdi.
Şimdi Etiyopya’da artık bir kadın Cumhurbaşkanı var. Cumhurbaşkanlığı yetkisinin sınırlı olduğu Etiyopya’da “kadın” bir devlet başkanı olması yalnızca sembolik bir değer mi ifade edecek? Aslında öyle değil. Kadınların sadece Etiyopya’da değil Afrika’da etkinliği artmaya başladı. Ülkenin en büyük kahve dükkanları olan Kaldis’in sahibi ve yöneticisi bir kadın. Kadınlar artık sadece inşaat işlerinde çalışan ucuz iş gücü değil Etiyopya’da. Bürokraside de önemli görevler üstleniyor.
Ruanda, Cape Verde gibi ülkelerde kadın parlamenter sayısı erkeklerden fazla. Ruanda, Uganda, Kenya gibi ülkelerde dışişleri, içişleri, eğitim bakanlıklarında kadınlar oldukça etkin. Kadın hem politik sahada hem de ekonomik alanda gittikçe yükseliyor. Hatırlayın, Afrika Birliği’nin daha önceki başkanı eski Güney Afrika devlet Başkanı Zuma’nın eşi Nakasozaa Dlamini -Zuma’ydı.
Fakat bu kadınların önemli bir kısmı Afrika’da kadın kimliğini temsil etmediklerini de söyleyebiliriz. Çünkü sadece cinsiyet olarak bir farklılık söz konusu olup politikada erkek egemen bir yaklaşım vardı. Etiyopya’da bir kadının Cumhurbaşkanı seçilmesini bu şekilde değerlendirebiliriz. Çünkü kadının Pozitif ayırt ediciliğine yönelik bir politikanın inşası Ruanda dışında diğer Afrika ülkelerinde zaman alacak gibi görünüyor.
Etiyopya’daki yeni meclisin yarısı kadınlardan oluşmakta. Ruanda’da bu oran daha da yüksek. Yalnız Müslüman kadınlar hala yeterince siyasi bir etkiye sahip değiller. Kenya’da Amina Muhammed dışişleri bakanlığından sonra eğitim bakanlığı da yaptı. Etiyopya’da eski meclis başkanı şimdi Barış Bakanı olan Müferiat Kamil gibi birkaç örnek olmasına rağmen yeterli değil.
Güney Afrika’nın en gelişmiş, en istikrarlı, suç oranının en düşük olduğu Batı Cape eyaletini uzun bir süre kadınlar yönetti. Eyalet Başkanı Hellen Zile, Belediye başkanı Patricia de Lilla’ydı. Belki aynı parti çatısının altında olmalarından dolayı diğer eyaletlere nazaran iyi bir yönetim sergilediler.
Etiyopya’nın 68 yaşındaki yeni kadın Cumhurbaşkanının diplomatik geçmişi yanında kadınların siyasi ve toplumsal alanda güçlendirilmesine yönelik çalışmaları da bulunuyor. Gerek BM’de gerek Afrika Birliği’nde görev yaparken kıtanın kadın sorunlarıyla yakından ilgilenerek çözüm bulma arayışları içinde oldu. Etiyopya meclisinde görev aldıktan sonra yaptığı ilk konuşmasında kadınların siyaset ve bürokraside daha da güçlendirileceği sözünü verdi.
Eski Cumhurbaşkanı dünya tarihine verdiği sözü yerine getirmeyen adam olarak geçti, acaba yeni devlet başkanı sözünü tutabilecek mi?
Bu konuda iyimser olmayı isterdim ama değilim. Çünkü Afrika’da her kadın politikacı göreve geldiğinde kadınların siyasi hayatta daha aktif olacağını belirtmekle birlikte gerçekleştirme ihtimalleri olmuyor. Bunun iki nedeni var; birincisi Afrika’daki kadın politikacıların kadın kimliğini öncelemeyip, bir erkek kimliği yaklaşımı ile görevlerini sürdürmek istemeleri, diğeri ise çevrelerindeki kimselerin yolsuzluk, rüşvet gibi ahlak dışı eğilimlere çok kolay bulaşıyor olması.
Örneğin eski Liberya Devlet başkanı Ellen Sirlieaf iki dönem devlet başkanlığı yapmasına rağmen, kadın kimliğinin geliştirilmesine politikada, bürokraside daha fazla rol almalarına yönelik herhangi bir şey yapmadı. Yine Malavi’ye büyük umutlarla gelen Joyce Banda ülkesindeki kadınların çıkarlarından ziyade Avrupa kadınlarına hizmet etti. Onun döneminde Avrupa ve Amerika’dan birçok beyaz kadın, Malavili çocukları evlat edindi.
Etiyopya konusunda bir şans vermek lazım. Her ne kadar kadın bir devlet başkanı seçilmesinin sembolik değeri olsa da Savunma Bakanlığına Ayşe Muhammed’in getirilmesi önemli. Henüz ordunun gücü Savunma Bakanlığından önce gelse de zamanla ordu Savunma Bakanlığına bağlanabilir. Etiyopya ordusu bölgenin en güçlü ordusu ve bu ordu üzerinde karar merciinin bir kadına verilmesinin anlamı büyük.
Etiyopya’da kadın Cumhurbaşkanı seçilmesini iyi niyetli bir okumaya tabi tutmak gerekir, ama asıl üzerinde durulması gereken Müslümanların ülkenin hemen hemen yarısını oluşturmalarına rağmen hala yönetim ve bürokraside yeterince temsil edilmemeleri. Genellikle bu tür ülkelerde Müslüman ve Hıristiyan devlet başkanları veya başbakanlar dönemsel olur. Bir dönem Hıristiyanlardan bir dönem Müslümanlardan seçilir. Nijerya ve Tanzanya’da olduğu gibi. Fakat Etiyopya’da 4-5 bakan dışında Müslümanların siyasal görünürlükleri bulunmuyor ve Müslümanların yönetimdeki etkisi genişlemiyor, aksine daralıyor.
Yalnız Etiyopya’da Cumhurbaşkanı’nın kadın olmasının bizim açımızdan şöyle bir faydası da olabilir. Etiyopya’ya yeni atanan büyükelçimiz bayan olduğu için yeni cumhurbaşkanı ile iletişimi daha kolay kurulabilir ve eski Cumhurbaşkanın söz verip de yapamadığını yeni kadın Cumhurbaşkanı yerine getirebilir; FETÖ okulları, Almanların elinden alınıp belki okulların gerçek sahibi Türkiye’ye verilir. Umut etmesi bizden…
İbrahim Tığlı, 08.11.2018, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Dış Bakış
İbrahim Tığlı Yazıları
Takip et:@ibrahimtigli
Sonsuz Ark'ın Notu: İbrahim Tığlı Beyefendi'den yazılarının yayınlanması için onay alınmıştır. Seçkin Deniz, 23.06.2016
Yazının İlk Yayınlandığı Yer: Gerçek Hayat
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.