Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıda çevirisini yayınladığımız analiz, Shalom Hartman Enstitüsü araştırma görevlisi ve akademisyen Tomer Persico'ya aittir ve Yahudilerin yaşadığı kimlik krizine odaklanmaktadır. Tomer Persico analizinde şu değerlendirmeyi yapıyor: "İsrail’deki “Geleneksel Yahudiler” daha laik hale geliyor: Rabbinik otorite azalıyor ve Ortodoksluk, Yahudiliğin tek gerçek şekli olarak kabul edilmiyor. Artık geleneksel evlerde yetişen birçok insan kendini seküler olarak sınıflandırıyor. Laik İsraillilerin Yahudi geleneğine yeni bir ilgi gösterdiği doğru olsa da, bu bireysel olarak gerçekleşiyor ve bu şekilde eğilimli insanlar dini kurumlar karşısında özerkliklerini koruyorlar. Seküler İsrailliler kendi kendine tasarlanmış özel bir Yahudiliği kabul ediyorlar veya Reformist veya Muhafazakar Yahudiliğe katılıyorlar." ve iki akademisyenin yaptığı Yahudilerin kimlik arayışlarına dair araştırmalarla ilgili istatistikleri değerlendirirken somut bir çıkarımda bulunuyor: "Rosner ve Fuchs tarafından paylaşılan istatistikler açıkça gösteriyor ki, siyasi akış sağa doğru din sola doğru ilerliyor: Ultra-Ortodoks Yahudiler Ortodoks, Ortodokslar gelenekselci oluyor ve gelenekselciler sekülerleşiyorlar." Yahudilerin yaşadığı kimlik krizi yeni değil, ancak 2000 yıllık travmatik bir özgeçmişi, gizlenme, başka kimliklerde yaşama gibi kendisini tartışmaktan ve geliştirmekten uzak bir hayat sürmesine neden olan yahudi kimliği için 20. yüzyılın ikinci yarısından 21. yüzyılın ilk yarısına kadar geçen sürede sınırsız özgürlük yüzyılı olarak değerlendirildiğinde şu anda yaşanan krizin önceki krizlere benzemediği, yahudilerin ibrani kimliğinin yok olma tehlikesi yaşadığı ve bu durumun da bazı yahudiler için yas nedeni olarak değerlendirildiği görülecektir. Yahudiler, laik siyonizmin yeni bir yahudi kimliği ürettiğini ve 'Yeni İsrail Yahudiliği' olarak tanımlanan kimliğin başlangıçtan itibaren planlanan siyonist bir hedef olduğunu düşünüyorlar.
Seçkin Deniz, 26.02.2019
How the New Israeli Judaism Was Born
"Aynı anda gelenekçi, milliyetçi ve liberal olan yeni bir kimlik İsrail’i süpürüyor."
İsrail’i simgeleyen ikonik çizgi karakter 'Srulik' bir kitabın kapağında göründüğünde, daha iyi hissettiğimizi biliyoruz. Bu çok önemli bir olay. İçimizdeki, özümüzdeki, saf İsrailliliğimizdeki bir şey, artık eskisi gibi değil. Kariel Gardosh (“Dosh” olarak bilinir) tarafından yaratılan sabra imajı uzun zamandan beri artık olmadığımız her şeyin özlü bir ifadesine, genç devletin sembolünden genç devletten ayrılma sembolüne dönüşmüştür. Genellikle, artık genç, güzel, seküler ve adil olmadığımız ortaya çıkıyor.
İsrail'i simgeleyen ikonik çizgi film karakteri Srulik/ Kariel Gardosh (“Dosh”)
Bu bağlamda, geçmiş on yıldan iki İbranice dil çalışması akla geliyor. Bu çalışmaların başlıkları, bir dönemin sona erdiğini gösteriyor: Baruch Kimmerling'in “Aşkenazi Hegemonyasının Sonu” (2001) ve Oz Almog'un “Srulik'e Veda” (2004)sı. Sosyolog otoriteler tarafından yazılan bu iki kitap inkardan farkındalığa geçişi, hatta yası işaret ediyordu. İşler bize söylendiği gibi değil ve mutlaka daha iyi durumda değil.
Ansiklopedik eserinde Almog, medya aleminde gördüğü hukuk, kadının statüsü, aile ve psikoloji alanlarındaki dönüşümleri gördüğü gibi özetlemişti. (Bazen sıkıcı biçimde) Yaptığı bol alıntılar, İsrail seçkinlerinin (eski yahudi tabaka, laik, eğitimli, yerleşik) Srulik'ten nasıl ayrıldığını ve artık her zamanki gibi olmayan İsrail'i göstermek niyetindeydi.
Ancak, Almog’un ayırma çizgisi ile ilgili açıklaması hatalıydı. Ona göre, her devrimin enerjisini azaltan atalet ile birlikte, İsrail bilincini yeniden şekillendiren medyaydı. Güya, medyanın gündemi kontrol etmesi, İsrail seçkinlerinin “küreselci tüketicilik” konusundaki ortak Siyonist vizyondan vazgeçmesine neden olmuştu. Almog, hiçbir yeni ideolojik çerçevenin oluşmayacağı konusundaki endişesini dile getirerek, İsrail’in yavaş yavaş Yahudi kimliğinden yoksun bırakılacağı sonucuna varıyordu. On beş yıl boyunca, bunun tam tersinin gerçekleştiğini görmek kolaydır.
Kimmerling, şüphesiz Almog'dan daha derin bir şekilde araştırma yapmıştı. Ülkeyi kuran ve kolektivist bir “devletçi” gündeme dayanarak, devleti şekillendirmek için zorla oluşturdukları toplumsal “eritme potası”nı temel alan “Ahusalim”i -laik, sosyalist, milliyetçi Aşkenazizm'ın kısaltması- övüyordu. Ahusalim başarısız oldu ve 1970'lerden itibaren kademeli olarak kontrol ve etki gücünü kaybetti.
Kimmerling, “İsrailliliğin düşüşü” olarak adlandırdığı şeyin sorumluluğunun çoğunu Gush Emunim yerleşimci hareketine (kendi başına bir Ahusalim yaklaşımı olan bir şey olarak) yüklüyordu. Dinsel-Siyonist (Mesiyanik) hareketin öncüsü laik Siyonizmde örtülü olan dini ve etnosentrik unsurları yüzeye çıkardı ve her yöne fırlattı (çoğunlukla Judea ve Samiriye'ye doğru). Ahusalim'in kalbindeki evrensel hümanizme ve genç devletin sivil-cumhuriyetçi inancına karşı koyamayacak kadar zayıflardı. İkisi de soldu.
Fakat Kimmerling işleri tersine çevirmişti. Ahusalim'in hegemonyasını parçalayan Gush Emunim değildi; Gush Emunim'in kendine güvenen zorbalığına izin veren kopmalardı. Birincisi, iktidardaki sol Mapai partisinin Yom Kippur Savaşı travmasında zayıflamasıydı; Altı Gün Savaşı’nın yarı tanrılarının gözünde laik İsraillileri ele geçiren inanç kriziydi, bocalamış ve aşağılanmış hissetmişlerdi. İkincisi ve daha da önemlisi, sosyalist kolektivizmin, liberal bireycilik lehine, İsrail etosunu yeniden yazması erozyonuydu. Her ikisi de, sadece laik generallere değil, devlet liderlerine de, neredeyse ibadet noktasında inanan dini Siyonizm'in, dizginleri ve kanunları eline almasını mümkün kılmıştı. 1977'de Likud'un iktidara gelmesi süreci tamamladı ve Kimmerling’in “Yahudi-Etnosentrik Kategoriler” dediği şeyi İsrail kimliğine enjekte etmek için dini Siyonizm’den çok daha fazlasını yaptı.
'İbraniliğin' Ölümü
Ahusalim egemenliğinin sona ermesine ne sebep oldu? Neden Srulik'ten ayrıldık? Yakın zamanda yayınlanan iki kitap, İsrail toplumunun yaşadığı metamorfozları yeniden inceliyor. Bu kitaplar sosyologlar tarafından da yazılmadılar ve belki de bu yüzden onları kilometre taşları olarak görmenin daha kolay olmasının nedeni budur. Aynı zamanda bu kitapların tamamlayıcı özellikleri var. Rami Livni İbranice yazmış; “İbraniciliğin Sonu: Neden İsrail Krizde Değil, Devrimin ortasında”. Shmuel Rosner ve Prof. Camil Fuchs, “#IsraeliJudaism: Bir Kültür Devrimi Portresi” sunuyorlar. “Devrim” kelimesi her iki kitabın başlığında da görünüyor ve her ikisinde de kapakta Srulik var; hiç kimse görünüşte herhangi bir şüphe bırakmaya niyetli değil. Ancak Livni melankolik bir ağıt yakarken, Rosner ve Fuchs, yalnızca sahadan rapor ettiklerini tekrarlayarak kutlama yapıyorlar.
Haaretz’de yazan bir filozof, kültür eleştirmeni ve eğitimci olan Livni, Siyonist öncülerin kendilerini tanımlamak için kullandıkları bir terimi, “İbraniciliğin-Hebrewness-” solmasını engelliyor. Diaspora Yahudilerinden ayrılmaları konusunda ısrar eden öncüler, İsrail topraklarında İbranice yarattılar. Özgün ve köklü bir Yahudi kültürü, belirli bir ülkeden gerçek olarak yayılan milliyetçi Yahudilik. Geleneksel Yahudiliğin aksine, İbranilik köksüz ve getto değildir, ancak gururlu ve sağlamdır ve İsrail'in çocuklarını kendi topraklarında özgür ve normal bir insana dönüştürecektir.
Livni ayrıntılı olarak, İbranici egemenlik, hareketlilik, inisiyatif, laiklik, yenilik, tamamlayıcılık, modernite, normallik ve mükemmellik üzerinde çalışmıştı. Ayakları yere basan, dik duran, istisnai ve cömert, eksiksiz bir insan yaratmak amaçlanmıştı. İbrani, hem kendi topraklarında bağımsız olarak var olacak hem de dünya milletler topluluğunun bir parçası olacaktı. Peygamberlerin vizyonunu temel alan ve uluslararası hukuka uygun olarak adil ve örnek olan bir toplumu oluşturacaktı. Çölün çiçek açmasını ve toprağa yerleşilmesini sağlarken aynı zamanda tüm sakinleri koruyacak ve çalışacaktı. Bilime girecek ve refah getirecekti. Adalet, kardeşlik ve özgür hayat için savaşacaktı.
Bu, sürgünde geçen 2.000 yıl için iyi bir son olacaktı; böyle bir son, Livni’nin açıklamasına göre, Yahudi halkının çilelerini ortadan kaldıran modern, normal bir varoluşa giden, mesiyanik (mistik) pirotekniklerde yutulmamış bir insanı yeniden yorumlayacaktı. İbrani -Yahudi, zihinsel veya fiziksel olarak diasporada kalmayı seçen Yehoshua, Ortodoks, ultra-Ortodoks ve Reform Yahudilerinin aksine A.B.'nin sözleriyle “tam bir Yahudi” olacaktı.
Livni, bir Yahudi kimliği olarak İbraniliğin bu yüzyılda azaldığını belirtiyor. Sağ kanadın iktidarda güçlenmesi, İsrail zihniyetini değiştiriyor. Livni'ye göre, hak normalleşme için çaba göstermiyor. Milliyetçiliği evrensel demokrasiye entegrasyona değil, etnik kökene, dine ve bölgeye eğilimli. İsrail’in komşularıyla barış yapmak gibi bir ideali yok ve belki de bu arzu edilmiyor. Gerçekçi bir başarı için bir itki yok, duyguları ifade etme arzusu var. “Çok az insan [Benjamin] Netanyahu'nun Filistin meselesiyle ilgili bir çözüm ortaya koymasını bekliyor ya da İran meselesinde çılgınca lobicilik alanında neler başardığını merak ediyor… Netanyahu çabaları, güzel söylemleri ve “onlara sahip olmalarına izin verdikleri” için bir ödül aldı. Konuşma işlem yerine geçti. Deneyim sonucu değiştirdi. ”
Tel Aviv'de Bağımsızlık Günü.
Tel Aviv'deki Bağımsızlık Günü. Yahudi kimliğini İsrail milliyetçiliğine davet eden İsrail, Filistinliler pahasına devletin “Yahudiliğini” güçlendirmeye çalışacak. Moti Milrod
Livni, sorunun kaynağını, Yahudi milliyetçi laikliğin yapısındaki eksiklikte buluyor. Avrupa laikliğinin, laik bir devlet kavramı geliştirmemiş olan Yahudi laikliğinin aksine, milliyetçilikle iç içe geçtiğinden bahsediyor. Siyonizm, dönüşümde veya evlilikte olduğu gibi, ulusal girişimlerinde dini semboller kullandı; Din devleti “statükosu”, dini “evcilleştirmeyi” amaçlamıştı ancak dengesiz bir dengeyi sağlamlaştırdı. İsrail laikliği, İşçi Partisi hegemonyasının azalmasıyla körelmeye başladı; "ilk aşamada mezhepçiliğe (Shinui ve Yesh Atid partileri) battı, daha sonra yolunu ve özünü kaybetti". Laiklik, devletçi ahlaktan ve liderlik tutkusundan ayrıldı ve ve nihayetinde liberal bireycilik olarak özelleştirildi
Böylece laiklik kaçınılmaz olarak ortadan kayboldu. “Yahudi diniyle modern Yahudi kimliği arasındaki ihlaller ortadan kalkacak... Laik topluluk, geleneksel toplumun bir varyasyonuna giderek daha fazla benzeyecek" Livni'nin üzüntü içinde yazdığı geçiş, Yahudiliğin yeni ve nihai bir tanımı olarak “İbranilik”ten “İsrail Yahudiliği”ne geçiş; İsraillilik basitçe Yahudiliğin güncel tuzaklarını oluşturuyor ve tam bir İsrailli olmak için Yahudi olmak gerekiyor.
Özel Yahudilik
Shmuel Rosner ve Camil Fuchs'un ulaştığı sonuç tam olarak budur. Onların etkileyici geniş araştırmaları İsrail’deki mevcut Yahudi kimliğini ortaya koyuyor. Rosner, Kudüs merkezli Yahudi Halk Politikaları Enstitüsü'nün kıdemli bir üyesi ve The New York Times'a katkıda bulunmuş biri. Fuchs, Tel Aviv Üniversitesi'nde istatistik profesörü ve Dialog anket enstitüsüne danışmanlık yapıyor. İki turda, 3.500 İsrailli Yahudi'den elde edilen temsili bir örneklemle dünya görüşlerine ve yaşam biçimlerine dair bir sürü soru sordular. Sorular iki temaya ayrılmıştı: Yahudi geleneği ve dini ve İsrail'deki Yahudi milliyetçiliği.
“Milliyetçilik” soruları, örneğin askerlik ve yurtdışında yaşama tutumlarıyla ilgili. “Dini” sorular Cuma akşamı kibbush duaları (Sabbath'da (Cuma gecesi) ya da kutsal bir günde ya da ondan önceki öğle yemeğinde bir araya gelerek bir Yahudi haneratının başı tarafından gerçekleştirilen şarabın üzerine dua ve kutsama töreni.) okumakla, cenaze tercihi ve medeni evlilikle ilgili. Cevaplar, araştırmacıların her katılımcıya dini bir Yahudi kimliği veya milliyetçi bir Yahudi kimliği ile ilgili bir grafik oluşturmak üzere ağırlıklandırılmıştı. Sonuçlara göre Rosner ve Fuchs, İsrail Yahudi toplumunu dört gruba ayırdı: “Çoğunlukla Yahudi geleneklerini ve daha az sayıda İsrail geleneklerini uygulayan “Yahudiler” (yüzde 17); kimliği çoğunlukla milliyetçi olan “İsrailliler” (yüzde 15); Laik ve toplumsal değerleri vurgulayan “evrenselciler” (yüzde 13); ve “gelenekçi ve milliyetçi olanlar “Jewraelis” (yüzde 55).
“Jewraelis”in baskın oluşu kitabın ana mesajı: İsrail - İsrail Yahudiliği - ulusal kimliği dini kimlikle birleştirerek yeni bir Yahudi kültürü oluşturuldu. Yazarlara göre, eğer bu gelişmeleri Yahudi tarihine yerleştirmek istiyorsak, şekillenen şey, ulusal bir renk tonu olan Yahudi geleneğidir. Bu Yahudilik daha az Halakha (geleneksel Yahudi hukuku), daha az seküler (kelimenin ideolojik anlamında) ve daha az geleneksel (kelimenin Mizrahi anlamında) üzerine kuruludur.
Sorular araştırmacılar tarafından formüle edildiğinden, ortaya çıkan yüzdeler hakkında şüpheci olabiliriz ve soruların beklediği cevapların belirli bir unsuru öne çıkarmaya çalıştığı açık. Bununla birlikte, daha önce yapılan anketlerden ve araştırmalardan faydalanan yazarlar, bulgularını destekleyecek gibi görünen bir dizi delilden bahsediyorlar. Ultra-Ortodoks veya Haredi topluluğunun giderek daha geniş marjları Prof. Kimmy Caplan'ın “İsrailizasyon- İsrailleşme” dediği şeyden geçiyor. Haredim daha milliyetçi hale geliyor, Siyonist ve sağ görüşlerini benimsiyor ve bir bütün olarak İsrail toplumuna entegre oluyor. Klasik Haredi kimliği - izolasyoncu, anti-modern ve ulusal karşıtı - zorlanıyor ve bazı çevrelerde dağılıyor.
Prof. Tamar Hermann'ın önderlik ettiği bir İsrail Demokrasi Enstitüsü çalışmasında hali hazırda görüldüğü gibi dini-Siyonist hareket (“İsrail'deki Ulusal-Dini Sektör 2014”), kimliğini daha çok milliyetçi / sağcı bir gündemde ve daha az bir halaktik yaklaşımla temellendiriyor. İsrail Topraklarını yerleşim yerleri ile genişletmek ve devleti savunmak, bu topluluğun bakış açısının ve Yahudi kimliğinin ana bileşenleri haline geldi. Buna göre, bu grup dini gerekliliklerin yerine getirilmesindeki değişiklikleri içeren (yazarların söylediği gibi) “toplu çölleşme” yaşadı. Grubun büyüklüğü sadece yüksek bir doğum oranı nedeniyle sabit kalıyor.
İsrail’deki “Geleneksel Yahudiler” daha laik hale geliyor: Rabbinik otorite azalıyor ve Ortodoksluk, Yahudiliğin tek gerçek şekli olarak kabul edilmiyor. Artık geleneksel evlerde yetişen birçok insan kendini seküler olarak sınıflandırıyor. Laik İsraillilerin Yahudi geleneğine yeni bir ilgi gösterdiği doğru olsa da, bu bireysel olarak gerçekleşiyor ve bu şekilde eğilimli insanlar dini kurumlar karşısında özerkliklerini koruyorlar. Seküler İsrailliler kendi kendine tasarlanmış özel bir Yahudiliği kabul ediyorlar veya Reformist veya Muhafazakar Yahudiliğe katılıyorlar.
Nitekim, #IsraeliJudaism Projesi'nin bulgularından biri, 2013'ten bu yana konuyla ilgili anketlerde nelerin artmakta olduğunu netleştiriyor: İsrail Yahudilerinin yaklaşık yüzde 10'u kendilerini Reformist veya Muhafazakar olarak adlandırıyor (kitapta sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 5 ). Bunlar, topluluk üyesi olan ya da iki hareketle bağlantılı sinagoglarda düzenli olarak ibadetlere katılan insanlar değil. Bununla birlikte, kimliklerini Ortodoks olmayan Yahudilik olarak ilan etmeleri “Ortodoksluğun artık otantik ve gerçek Yahudilik ile uyumlu bir terim değil, dindar Yahudileri belirli bir formülasyonda tanımlayan bir terim haline geldiğini” gösteriyor. Ortodoks olmayan mezhepler İsrail'deki Ortodoksluğu bir mezhebe dönüştürdü.
Ortodoks olmanın İsrail’deki statüsü düşüyor. Rabbinik kuruluşlar sadece İsrailliler tarafından en çok hor görülen kurumlardan biri değil, aynı zamanda toplumsal eğilim Ortodoksluktan uzak. Rosner ve Fuchs tarafından paylaşılan istatistikler açıkça gösteriyor ki, siyasi akış sağa doğru din sola doğru ilerliyor: Ultra-Ortodoks Yahudiler Ortodoks, Ortodokslar gelenekselci oluyor ve gelenekselciler sekülerleşiyorlar.
Örneğin, geleneksel bir evde yetişenlerin yüzde 36'sı artık kendilerini daha laik olarak ifade ediyor ve yalnızca yüzde 17'si daha dindar olduklarını söylüyor. Aynı durum, Haredi yönüne yönelmiş yüzde 20’nin aksine, bir Ortodoks evinde yetişenlerin yüzde 40’ı için de geçerlidir. Bugünün İsrail'inde, bir yetişkinin büyüdüğü zamandan daha az dindar bir evde yaşama olasılığı, etrafındakilerden daha büyüktür. Haaretz'in eski bir dini ilişkiler muhabiri olan Yair Ettinger'in yazdığı gibi post-orthodox-Ortodoks sonrası bir dönemdeyiz .
Aynı zamanda daha milliyetçi bir dönem. Anket, geleneksel unsurları benimsemenin milliyetçiliğe yol açtığını gösteriyor (Haredim'e kadar olanları içermeyen gruplarda). Kendilerini laik ve “biraz geleneksel” olarak nitelendirenler, Kurtuluş Günü'nde bayrak uçuruyor ve Soykırımı Anma Günü- Holocaust Remembrance Day ve Memorial Day-Anma Günü'ndeki sirenlerde kendilerini tamamen laik olarak nitelendirenlere dikkat ediyorlar. İsrail’de bir Yahudi ulusal kimliğinin ya da ulusal bir Yahudi kimliğinin gelişmekte olduğu sonucuna ulaşan yazarlara göre geleneksel kimlik ile milliyetçi kimlik arasında bir ilişki vardır.
Bu bir Yahudi kimliği, ama Ortodoks kimliği değil, milliyetçi ve evrensel değil. Ankete göre, İsrailli Yahudilerin yüzde 62'si Cuma akşamı kiddush okuyor, ancak yüzde 51'i Shabbat'ta alışveriş yapıyor ve yarım milyondan fazla kişi Shabbat'ta çalışıyor. Yüzde 68, Fısıh-Pesah- Hamursuz bayramı- sırasında koşere dikkat kesilirken, yüzde 55'i Tisha B’Av (Museviler için yas ve oruç günüdür) gününün diğer günlerdeki gibi olduğunu düşünüyor. Yüzde 68'e göre, iyi bir Yahudi olmak orduya hizmet etmeyi gerektiriyor, yüzde 33'ü Yahudi hisseden birini Yahudi olarak kabul etmeye istekli, yüzde 58’i kadınların Batı Duvarı’ndaki ibadetini destekliyor ve ve sadece yüzde 9'u İsrail’in sivil İsrail devleti olmasını istiyor, yani yahudi devlet değil.
Yom Kippur'da Kudüs-Tel Aviv karayolu.
Yom Kippur'da Kudüs-Tel Aviv karayolu. Bugünün İsrail'inde, bir yetişkinin büyüdüğü zamandan daha az dindar bir evde yaşama olasılığı, etrafındakilerden daha büyüktür. Tomer Appelbaum
Krizde Haredim
Rosner ve Fuchs, bulguları ile sorunu açıklama iddiasında bulunmamalarına rağmen, süreçlerin kendileri için doğal bir gelişme olduğu duygusunu yaratıyorlar. Dini Siyonizmin dağıldığını tesbit ettiklerini belirterek, İsraillilerin “herkesin kendisi için uygun dozaja göre kendi karışımını düzenlediğini” düşünerek, İsraillilerin gelenekselliği ve milliyetçiliği birleştirdiğini yazıyorlar.
Bununla birlikte, dini-Siyonist topluluğun Haredim'deki gibi sekülerleşmesi sadece bir kolaylık ya da kişisel tercih meselesi değildir. İzlemekte olduğumuz süreç, dini toplumun karakterinde keskin bir değişim yaratmaktadır. İnsanlar milliyetçiliği benimseyerek, büyük kolektivist dinsel kimliğinden ayrılabilir ve daha fazla özerklik ve bireyciliğe izin veren bir çerçeve kabul edebilir. Başka bir deyişle, milliyetçilik Yahudiliğin modernleşmesinin bir yoludur.
Tabii ki, bu zaten Siyonist hareketin başlangıcındaki durumdu. Siyonizm, geleneğe, ulusal unsurlara dayanarak alternatif bir Yahudi kimliği aradı. Livni'nin bahsettiği “İbrani”, sosyalist Siyonizmin modern bir Yahudi kimliği için önerdiği versiyondu. Ve işe yaradı: Siyonistler, Yahudi kimlikleri konusunda kendinden emin ve gururluydu, ancak tamamen laik idiler. Sosyalist Siyonizm, geleneksel sembolizmi uyandırırken, dini, geçmişin bir parçası fazla bagaj olarak reddeden ve kendisini otantik Yahudi kimliği olarak gören, seküler bir ideoloji ortaya koydu.
Livni, haklı olarak bu yüzyılın başlarında 'İbrani'nin kayboluşunda etnik-dinsel bir milliyetçilik kavramının benimsenmesini suçluyor. Ancak, devlet kurulurken sağ kanat ve kavramları marjinaldi ve uzun yıllar böyle kaldı. Sağın fikirleri benimsenmeden önce, solun onlar için yer açması gerekiyordu. Burada tam olarak ne oldu? Seküler İsrailliler, “Ben nasıl bir yahudiyim?” sorusuna geçerli bir cevap olarak yalnızca “İbrani” kimliğini görmedikleri zaman gelenekle ilgilendiler.
İbranilik, Yom Kippur Savaşı'ndan sonra İşçi Hareketi'nin meşruiyet krizini içeren bir süreçte, İsrail’in sosyalizmden liberalizme geçişini daha da belirgin bir biçimde içeren bir süreçte parçalandı. Basitçe söylemek gerekirse, Batı dünyasının geri kalanı gibi İsrail de kapitalist ve bireyci bir toplum haline geldi. (“İsrail'in Küreselleşmesi” kitabında Uri Ram - İngilizce versiyon 2007 - bunu iyi anlatıyor ve Almog veya Kimmerling'den daha iyi bir açıklama sunuyor.)
Mapai’nin sosyalist idealleri ve kolektivist aydınlanma inancı geçersiz hale geldiğinde, laik topluluk Yahudi kimliğini formüle etmek için yeni bir yol aramaya başladı. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, bu yol Yahudi geleneğinde keşfedildi, fakat bu dine dönüş değildi. Sonuçta, laik Yahudiler zaten Batı bireyciliğini içselleştirmişti; birçoğu Halakha’nın talepkar ve kolektivist çerçevesine katılmak istemiyordu (ve istemiyorlardı). Yahudi kimliklerini kültürel bir ilgi alanı (çoğulcu bir dini çalışma salonu) veya gelenek içindeki bir manevi ilgi alanı (Yeni Çağ) etrafında oluşturmayı ve özel bir Yahudi kıyafeti giymeyi tercih ediyorlardı. Milliyetçilik, bu gelişmeyle iyi bir şekilde başa çıkıyor, çünkü Yahudi unsurlarını yaşam tarzı değişikliği yapmaya gerek kalmadan bol miktarda sağlıyordu. Çeşitli faşizm türlerinden farklı olarak, demokratik milliyetçilik bireyciliği- bastırmaz- güçlendirir.
Diğer tarafta kendi kimlik krizleriyle başa çıkabilen iki grup var; Haredimler ve dindar siyonistler. Birincisi, birbirine bağlı birkaç nedenden ötürü genel topluma katılmak istiyor: ekonomik ihtiyaçlar, ciddi bir liderlik krizi ve çevrimiçi dünyanın yarattığı hayal kırıklığı. İkincisi, laik topluluk gibi, 1990'lı yıllardaki Haham Zvi Yehuda Kook okulunun mesihçiliğinin çöküşünden bu yana ideolojik bir merkeze sahip olmadı ve 2005'te Gazze Şeridi’ndeki İsrail yerleşimlerinin yıkılmasından bu yana daha da yoğunlaştı. Her iki grup için de milliyetçilik hem İsrailli olmanın avantajlarını hem de Yahudi kimliğinin modern, liberal ve daha bireysel bir versiyonunu sunuyor.
Değişkenlerin bu karışımı, İsrail toplumunun neden aynı anda daha geleneksel, daha milliyetçi ve daha liberal hale geldiğini açıklıyor. Elbette, İsrail liberalizminin iticiliğinin önemli bir istisnası, Filistinlilere yönelik tutum; ama aynı zamanda aynı süreçlere atfedilebilir. Antagonizmayı anlaşılır şekilde uyandıran ulusal çatışmanın yanı sıra, Yahudi kimliğini İsrail milliyetçiliğine bağlayan bir İsrail devletinin “Yahudiliğini” güçlendirmeye çalışacak ve bu da Filistinli komşularına çeşitli şekillerde zarar verecek.
“Yahudi kimliği” sorunu, 18. yüzyıldan bu yana Yahudi varlığının merkezinde olmuştur. Geleneksel yaşam biçimlerini bırakmaya ve modern bir Batı kültürüne uyum sağlamaya zorlanan Yahudiler, kendilerini şaşırtıcı bir şekilde tekrar eden arayış ve kimlik kalıplama döngülerinde buluyorlar. Srulik veya temsil ettiği her şey, Yahudi kimliğinin “İbrani”, milliyetçi, kolektivist, laik bir versiyonunu öneriyor. Srulik’ten ayrılmak, İsrail Yahudi kimliğini şekillendirmenin şu anki döngüsünü mümkün kılıyor: bireyselci ancak geleneğe yakın, post-ortodoks ve etnik ulusal bir kimlik. Kuşkusuz, bu İsrailli Yahudi kimliği de gelecekte yeni bir nostalji dalgasını harekete geçirerek yenisi ile desteklenecek.
Tomer Persico, 21 Şubat 2019, Haaretz
(Shalom Hartman Enstitüsü'nde ikamet eden bir araştırma görevlisi ve akademisyen olan Tomer Persico, aynı zamanda UC Berkeley Yahudi Hukuku ve İsrail Araştırmaları Enstitüsü'nde Koret Ziyareti Yardımcı Doçentidir)
Seçkin Deniz, 26.02.2019, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.