"Ülkemizde yaşayan bu kimseler savaş sebebiyle ülkelerini terk etmek zorunda kalmış vatandaşlardır."
Suriyeli vatandaşlara 2019 yılında verilen haklar barınma, yemek ve nakdi yardımlar olmak üzere farklı kategorilerde sunulmaktadır. Ülkemiz bütçesinden ülkemizde yaşayan Suriyelilere çeşitli yardımlar yapılmakla birlikte Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler tarafından gönderilen insani yardımlarda Suriyelilerin ihtiyaçlarının giderilmesi ve asgari yaşam standartlarına kavuşması için harcanmaktadır.
Ülkemizde 2019 yılı itibarıyla yaklaşık olarak üç buçuk milyon Suriyeli bulunmaktadır. Kayıtlı olmayan Suriyeli vatandaşlarda hesaba katıldığında yaklaşık 4 milyon Suriyeli ülkemizde mülteci olarak yaşamaktadır. Ülkemizde yaşayan bu kimseler savaş sebebiyle ülkelerini terk etmek zorunda kalmış vatandaşlardır. Bu sebeple ülkemiz tarafından ve uluslararası örgütlerce yapılan yardımlarla ülkemize iltica eden Suriyelilere gıdadan ilaca, barınmadan nakit para yardımlarına birtakım imkanlar sağlanarak savaşın izleri kapatılmaya ve göç edenlerin insani şartlara kavuşturulması amaçlanmaktadır.
Ülkemizde yaşayan Suriye uyruklu vatandaşların ne kadar maaş aldığı gerek sosyal medyada gerekse de vatandaşlar arasında tartışma konusudur. Suriyelilere 1800 TL maaş adı altında yapılan haberler gerçeği yansıtmamakla beraber SUY kısaltmasıyla Sosyal Uyum Yardımı adı altında Suriyelilere yönelik maddi yardımlar yapılmaktadır. Bu yardımların finansmanı ülkemiz Türk Kızılayı, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile uluslararası kuruluşlar olan Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği tarafından ortak olarak finanse edilmektedir.
SUY yardımları ülkemiz sınırları içinde yaşayıp kampta kalmayan kimselere verilmektedir. Bu program çerçevesinde gıda, giyim ve barınma gibi konularda sıkıntı çeken ihtiyaç sahibi Suriyelilere aylık 120 TL olarak nakit yardımı yapılmakta kredi kartına benzer Kızılay kart çıkartılarak insani yardımların Suriyelilere ulaşması sağlanmaktadır.
SUY uygulamasından ülkemizde bulunan yaklaşık 1 buçuk milyon Suriye vatandaşı yararlanmaktadır. Bu uygulamadan yararlanmak için Suriyeli olan kimsenin maddi durumunun iyi olmaması ve muhtaç durumda olması gerekmektedir. Evi, arabası, geliri veya değerli mal sahibi olan Suriyeli vatandaşlar uluslararası kurumların finanse ettiği bu yardımdan yararlanamamaktadır. SUV yardımları nakit yardımla birlikte;
- Uluslararası koruma veya geçici koruma altındaki mültecilerin tespiti,
- Bu kişilerin kayıt altına alınması,
- Mültecilere banka hesabı açılması,
- Hesap numarası üzerinden nakdi yardım yapılması
- Suriyeli ailelerin maddi durumlarının incelenmesi
gibi süreçlerin doğru olarak yönetilmesini kapsamaktadır.
2011 yılında başlayan Suriye’deki iç savaş sebebiyle ülkemizde kayıtlı yaklaşık 3,5 milyon Suriye vatandaşın bulunmaktadır. Mülteci olarak ifade edilen bu kimseler savaş sebebiyle ülkelerinden ayrılmak zorunda kalmış ve yaklaşık 3,3 milyonu kamlar dışında yaşamlarını sürdürmektedir. Ülkemizde sığınma altında bulunan Suriyelilerden 79.820’si yaptıkları başvurular sonucunda ve hak ettikleri hukuki statüler nedeniyle Türk Vatandaşlığına geçiş yapmış, 32.199 kişi ise 2019 yılı itibariyle çalışma iznine sahip olmuştur.
Ülkemizde koruma altında bulunan Suriyelilerin hakları ve hukuki statüleri oldukça merak edilmektedir. Suriyelilere verilen haklar resmi gazete de belirtildiği üzere geçici koruma kavramıyla tanımlanabilir. Geçici koruma demek 1951 Cenevre Sözleşmesi çerçevesinde mülteci statüsündeki kimseleri savaş sebebiyle ülkelerine geri gönderme yasağı anlamına gelmekle birlikte;
- Sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanma hakkı,
- Çalışma hakkı,
- Aile kurma hakkı,
- Eğitim hakkı,
- Sosyal yardım hizmetleri
gibi hakların asgari ölçülerde sağlanması şeklinde de karşımıza çıkmaktadır.
Suriyeliler 2019 yılında ücretsiz sağlık imkanları başta olmak üzere pek çok yardımdan ücretsiz olarak yararlanabiliyor. 2011 yılında başlanan Suriyelilere verilen yardımlar savaşın uzaması ve mülteci sayısının giderek artması sebebiyle kapsamlı hale getirilmiş 2014 yılına kadar sağlık hizmetlerinden yalnızca bulundukları kamplarda yararlanan Suriyeliler artık kayıtlı bulundukları il ve ilçelerdeki hastanelere müracaat ederek muayene, acil sağlık, kadın doğum, ameliyat ve diğer sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanabilmektedir.
Suriyelilerin sağlık hizmetleri başta olmak üzere devletin sunduğu imkanlardan yaralanabilmesi için geçici koruma statüsü altında Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne kayıt yaptırmaları gerekmektedir. Yabancı tanıtım kartı olmayan Suriyeli mülteciler gerek muayenelerde gerekse de ilaç alımlarında ücret ödemek zorunda kalmaktadırlar.
PTT ve kamu bankaları önünde artan Suriyeli kuyrukları Suriyelilerin devletten yüksek maaşlar aldıkları yönünde kamuoyu gündemine otursa da bu durum sanıldığı gibi değildir. Suriyeli mültecilerin temel insani ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla özellikle Suriye sınırı hattında birçok mülteci kampı kurulmuş ve ülkemize gelen Suriyelilerin tüm ihtiyaçları devlet tarafından buralarda yerine getirilmeye başlanmıştır. Fakat savaşın uzaması ve Suriyeli mülteci sayısının 3,5 milyonu geçmesi nedeniyle kamplar yetersiz kalmış ve ülkemiz içerisinde Suriyelilere yaşam hakkı tanınmıştır.
Suriyeli mülteciler Göç İdaresi Başkanlığı tarafından kayıt altına alınarak yabancı tanıma kartı sahibi olmakta ve kayıtlı oldukları il veya ilçe sınırında ikamet etmek zorundadırlar. Ayrıca kamplar dışında yaşayan ihtiyaç sahipleri mültecilerin barınma, giyinme ve yemek gibi temel imkanlarının karşılanması amacıyla uluslararası örgütlerin finanse ettiği maaş yardımı da Kızılay Kart çıkartılarak yardım olarak sağlanmaktadır. Suriyelilere verilen maaş 2019 yılında yalnızca temel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik sembolik bir maaştır. Bu maaşı alabilmek için;
- Suriye vatandaşı olunduğuna dair yabancı tanıma kartı sahibi olunması;
- Yapılacak aile incelemesi sonucunda maaş almak isteyen kimse ve ailesinin temel insani ihtiyaçları sağlayabilecek derecede muhtaç olması,
- Ev, araba, değerli eşya türünden herhangi bir taşınır ya da taşınmaz bir mala sahip olunmaması,
- Gelir getirici bir işte çalışıyor olunmaması
şartları aranmaktadır. Bu şartların tamamını karşılayan ülkemizdeki mülteciler başvuru yapmaları halinde aylık 120 TL maaş alma hakkına sahip olabilecek.
2017 yılından bu yana Suriyelilere sağlanan imkanlar nakit maaş yardımı şeklinde de yapılmaktadır. 2019 yılında da gerekli şartları taşıyan Suriyeli mültecilerin sosyal yardım alma hakları mevcuttur. Ülkemizde kayıt altında bulunan yabancı tanıtım kartı sahibi olan geçici koruma altındaki Suriye vatandaşları uyum yardımı müracaatlarını kayıtlı oldukları il ve ilçelerde bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na yapmaktadırlar. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı başvuru sahiplerinin hak sahibi olup olamayacaklarını gerek aile incelemesi gerekse de Sosyal Yardım Bilgi Sistemi üzerinden tespit ederek Halkbank aracılığı ile Kızılay Kart çıkartılmasını sağlayacak bu sayede ihtiyaç sahibi Suriyelilerin temel insani ihtiyaçları karşılanmış olacaktır.
Suriyelilerin uyum yardımından yararlanabilmesi hem ihtiyaç sahibi olmalarına hem de bulundukları ilde kayıt yaptırmalarına bağlıdır. Örneğin yabancı tanıma kartı Bursa’da olan ve Bursa’da ikamet eden Suriye vatandaşının Bursa dışında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na başvurusu geçersiz sayılacaktır.
Ülkemizde bulunan Suriyeli çocukların ve gençlerin eğitim imkanlarına sahip olmaları da Suriyelilere verilen haklar 2019 arasındadır. 2019 yılında 600.000’den fazla Suriyeli çocuk ilk ve orta öğretimde eğitim almaktadır. Aynı şekilde liseden sonra iyi bir üniversite ortamının sağlanması içinde çalışmalar devam etmektedir.
Suriyeli mültecilerin üniversitelere yerleşebilmeleri için sınavlara girmeleri zorunludur. Suriyeliler yabancı uyruklulara uygulanan sınav ve şartları yerine getirebilmeleri halinde üniversiteye yerleşebilmektedir. Bazı üniversiteler ise Suriye’de alınan eğitimleri denklik olarak kabul etmekte ve yüksek öğretim kurumunda denkliği bulunan üniversiteler Suriyeli gençleri eğitim almaları amacıyla kabul etmektedir. Ayrıca yabancı uyruklu öğrencilerin üniversitelerde eğitim görmeleri sınırlı kontenjanlar dahilinde gerçekleştirilmektedir.
Adnan ONAY, 04.08.2019, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Gündem'in Düşündürdükleri
Takip et: @adnanonay
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.