SA7950/Sonsuz Ark-YD169: Kuşların Beyni Sanılandan Daha Karmaşık

“Kuşların, özellikle de ötücü kuşların ve papağanların beyin kabuğunda (palyum [İng. pallium]) şaşırtıcı derecede fazla nöron olduğunu saptadık. Palyum, serebral kortekse karşılık gelen beyin bölgesidir ve gelecek için plan yapmak ya da desen bulmak gibi yüksek bilişsel işlevleri destekler. Bu da kuşların en az primatlarınki kadar karmaşık bilişsel düzeylere nasıl çıkabildiklerini açıklıyor,” diyor Herculano-Houzel.

Ara (Makau [İng. Macaw]) papağanlarının beyni kabuksuz ceviz kadarken, makak maymunlarının beyni hemen hemen limon boyutundadır. Buna rağmen, beynin zeki davranışla ilişkilendirilen bölümü olan önbeyindeki nöron sayısı, ara papağanında makak maymunundan çok daha fazladır. Boyutları minik zebra ispinozdan (zebra saka [İng. zebra finch]) devasa emu kuşuna kadar değişen iki düzineden fazla kuş türününün beynindeki nöron sayısının sistematik incelenmesinin gerçekleştirildiği bir çalışmadan çıkan sürpriz sonuçlardan biri bu oldu.

Sonuçları Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlanan çalışma için yapılan incelemelerde, kuşların küçük boyutlu beyinlerinde, memelilerden ve hatta aynı kütlede beyne sahip primatlardan bile daha fazla nöron bulunduğu anlaşıldı. Vanderbilt Üniversitesi’nde çalışan makalenin baş yazarlarından Suzana Herculano-Houzel şöyle değerlendiriyor: “Uzun süredir ‘kuş beyinli’ sözü hakaret olarak kullanılıyordu. Görünüşe bakılırsa bunun iltifat olması gerekiyormuş.”

Elde edilen bulgular, karşılaştırmalı nöro-anatomicilerin uzun süredir boğuştuğu önemli bir soruya da net bir yanıt sağlıyor: Kuşlar, küçük boyutlu beyinleri ile karmaşık bilişsel davranışları nasıl gerçekleştirebiliyor? Papağanların ve kargaların bilişsel becerilerinin, primatların bilişsel becerileri ile doğrudan karşılaştırmalı olarak incelendiği bir dizi çalışma sonunda bu soru sorulmaya başlanmıştı. Yapılan çalışmalarda kuşların, eskiden sadece primatlara özgü olduğu düşünülen çeşitli bilişsel yeteneklerinin olduğu anlaşılmıştı. Kuşların alet üretip kullanabildikleri, problem çözmek için sezgi ve kavrayıştan yararlandıkları, neden-sonuç ilişkileri hakkında çıkarımda bulundukları, kendi ayna görüntülerini tanıyabildikleri, ileride gereksinim duyabilecekleri şeyler için plan yaptıkları ve daha pek çok bilişsel beceriye sahip oldukları netlik kazanmıştı.

Kuş ve memeli beyinlerinin ön beyin (yeşil bölge) büyüklük oranı, kütle, nöronların yoğunluğu ve boyutu, ön beyindeki nöron oranı bakımından karşılaştırma grafiği görülüyor. (Telif: Pavel Nemec, Charles Üniversitesi, Prag)

Bunun ardından bilimcilerin yanıtlaması gereken çok sayıda soru doğdu. Kuşların beyninin primatlarınkinden bütünüyle farklı bağlantıları olan bir donanım olabileceği akla geldi. İki yıl önce bu hipotez, güvercin beyninin ayrıntılı bir araştırmasının yapıldığı ve aslında primatlardakine oldukça benzer şekilde organize olduğunu söyleyen bir çalışma tarafından yıkılmıştı. Yeni çalışma daha kabul edilebilir bir açıklama sunuyor: Kuşlar bu karmaşık davranışların altından kalkabiliyor, çünkü önbeyinlerindeki nöron sayısı tahmin edilenden çok daha fazla; orta büyüklüklü primatlarınki kadar.

“Kuşların, özellikle de ötücü kuşların ve papağanların beyin kabuğunda (palyum [İng. pallium]) şaşırtıcı derecede fazla nöron olduğunu saptadık. Palyum, serebral kortekse karşılık gelen beyin bölgesidir ve gelecek için plan yapmak ya da desen bulmak gibi yüksek bilişsel işlevleri destekler. Bu da kuşların en az primatlarınki kadar karmaşık bilişsel düzeylere nasıl çıkabildiklerini açıklıyor,” diyor Herculano-Houzel.

Araştırma kapsamında incelenen kuş beyinleri görülüyor. Her tür için milyon olarak toplam nöron sayısı sarı, milyon olarak ön beyindeki (palyum) nöron sayısı mavi ve gram olarak beyin kütlesi kırmızı ile gösterilmiş. Sağ alttaki ölçek çubuğu 10 mm. (Telif: Herculano-Houzel)

Araştırma kapsamında incelenen kuş beyinleri görülüyor. Her tür için milyon olarak toplam nöron sayısı sarı, milyon olarak ön beyindeki (palyum) nöron sayısı mavi ve gram olarak beyin kütlesi kırmızı ile gösterilmiş. Sağ alttaki ölçek çubuğu 10 mm. (Telif: Herculano-Houzel)

Kuşların beynindeki nöronların boyutu, primat nöronlarından daha küçük ve daha sıkışık biçimde yerleşmiş durumdalar. Örneğin papağanların ve ötücü kuşların beyninde, aynı kütledeki primat beyninden iki kat fazla ve eşdeğer kemirgen beyninden dört kat fazla nöron var. Bu nöronların ön beyinde bulunma oranı da dikkate değer ölçüde fazla. “Beyin tasarlarken doğanın oynadığı iki parametre var: Nöronların boyutu ile sayısı ve bu nöronların beynin farklı bölgelerine dağılımı. Kuşlarda bu iki parametreden de yararlanılmış olduğunu gördük,” diyor Herculano-Houzel. 

Sevkan Uzel, 14 Haziran 2016, Yıldız Teknik Üniversitesi, Çevirmen

Seçkin Deniz, 04.09.2019, Sonsuz Ark, Yayın Dünyası'ndan, Özel Dosyalar, Çeviri

Seçkin Deniz Yazıları


Alıntı Kaynak:
BilimFili.com "Kuşların Beyni Sanılandan Daha Karmaşık"
https://bilimfili.com/kuslarin-beyni-sanilandan-daha-karmasik/



Kaynak ve İleri Okuma:
1- Vanderbilt Üniversitesi, "Study gives new meaning to the term ‘bird brain’" http://news.vanderbilt.edu/2016/06/study-gives-new-meaning-to-the-term-bird-brain/ 
2-PNAS, "Birds have primate-like numbers of neurons in the forebrain" http://www.pnas.org/content/early/2016/06/07/1517131113.abstract

Sonsuz Ark'tan

1. Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur. 
2. Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
3. Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.