Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıda çevirisini yayınladığımız analiz, Hong Kong Üniversitesi'nden mezun Bişkek AGİT Akademisi'nde 'Orta Asya'daki Çin' ile ilgili çalışmalar yapan bir araştırmacı olan Yau Tsz Yan'a aittir ve Çin'in Rusya olan ilişkilerinin Orta Asya ile ilişkilerinden bağımsızlaşmaya başladığını, Orta Asya'daki Rus-Çin askeri-güvenlik merkezli iş bölümünün sona erdiğini, Çin'in eski Sovyet bloğunun birer parçası olan Orta Asya ülkelerine silah endüstrisi ile yayıldığını göstermeye çalışmaktadır. ABD ve AB, Türkiye- Çin ilişkilerini sabote etmek ve Çin'in birçok zayıf karnından biri olan Sincan-Uygur'u kaşımak için Çin'in işgal ettiği Doğu Türkistan'daki Müslüman Uygurları stratejik bir parametre olarak masaya sürmekte, Çin de, ABD-AB'nin kışkırttığını iddia ettiği Uygur Türklerini 'terörizm, ayrılıkçılık ve dinsel aşırılıkçılık' tezleriyle baskı altına alarak Şangay İşbirliği Örgütü'ne askeri bir misyon kazandırmak için kullanmaktadır. Türkiye'nin Orta Asya ülkeleri ile derin ve kapsamlı ilişkiler geliştirerek, Rusya ile eşgüdümlü bir şekilde, Çin'in dünyanın her yerine yayılma stratejisini iyi irdelemesi ve her türlü dengeyi kontrol altında tutacak adımlar atması gerekmektedir.
Seçkin Deniz, 02.11.2019
What Drives Chinese Arms Sales in Central Asia?
Bu gelişmede öne çıkan özelliklerden bir tanesi Orta Asya. Rusya'nın arka bahçesinde bulunan, ancak gittikçe artan bir Çin güvenlik ilgisine muhatap olan Orta Asya, Pekin’in askeri iddialarını genişletme konusunda kritik bir bakış açısı sunuyor.
Çin’in askeri teknoloji endüstrisi tartışmalı bir şekilde büyürken, Rusya’nın askeri teknoloji endüstrisini yenilemek için çok az çaba harcadığı görülmektedir. Rusya'da askeri parçalar için varolmayan imalat sektörüne yakın geleneksel bileşenlerin yanı sıra yeni askeri telekomünikasyon bileşenleri de üreten Çin'e üstünlük vermeye devam ediyor. 2015 yılında, 186 çeşit Rus askeri teçhizatı, Ukrayna'lı üreticilerin bileşenlerine ihtiyaç duyuyordu. Her şeyden öte, Rus askeri endüstrisindeki büyük borç, yalnızca daha ucuz olan Çin alternatiflerini daha cazip hale getirecek.
1999 yılından bu yana, Çin PLA, askeri yolsuzlukla mücadele çabalarının bir parçası olarak artık askeri teknoloji şirketlerini denetlememektedir. Bundan dolayı Çin Devlet Konseyi, askeri teçhizat araştırma, üretim ve satışında parti odaklı bir ideolojiyi doğrudan uygulayabildi. O zaman Orta Asya’ya yapılan silah satışları, diğer planların yanı sıra, Çin'in kapı komşularında Rus etkisini dengelemek için Çin’i stratejik olarak konumlandırma amaçlı bilinçli bir parti kararı sonucu olabilir.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Orta Asya aslında Çin'in askeri teknolojisinin kaynaklarından biriydi. 1998'de Çin, Kazakistan'dan 40 Shkval torpido aldı. Bugün, Çin askeri tedarikçi endüstrisi, bölgenin mevcut donanımına uygun ucuz ekipmanlar için pazar boşluğunu dolduruyor.
Sonuç olarak, Çin askeri teçhizatı Çin özelliklerine sahip değildir.
Modern Çin askeri teçhizatının Sovyet orijini, Pekin parçalarını Orta Asya ülkeleri için uygun bir cazibeye sahip kılıyor. Pek çok silah, NORINCO'nun VT-4 ve VN17 gibi evrensel Sovyet mühimmatına uyacak şekilde tasarlanmıştır .
Eylül 2018'de, Kazakistan Antonov An-12'nin bir kopyası olan Y-8 askeri uçağını Çin'li CATIC'dan satın aldı. Ocak 2018'de, Türkmenistan Çin'li CASİC'ten Rus 9K38 Igla'ya benzer QW-2 Vanguard satın aldı. Mart 2016’da, Türkmenistan, bir askeri tatbikatta, Çin’in CPMIEC’inden Rus S-300’e benzer HQ-9 hava savunma sisteminin satın alındığını açıkladı. HQ-9’un Özbekistan’da da bulunduğu bildiriliyor.
Çin’den Orta Asya’ya yapılan birçok transfer bağış olarak etiketlendi. Yabancı ordulara bağışlar kapalı kapılar ardında yapılır ve 2002 yılı silah ihracatı ile ilgili Çin yönetmeliği kapsamında değildir.
Ekim 2010’un başlarında, Tacik polisine 600.000 $ değerinde ekipman bağışlandı. Ocak 2014'te hem Tacik polisine hem de Kırgız polisine bir bağış daha yapıldı. Aynı şirket, Mart 2016'da polis teşkilatında lider bir Çin firması olan Çin Jing'an Import & Export Corporation, Tacikistan-Afganistan sınırında bir güney kasabası olan Kulyab'da yeni bir uyuşturucu kaçakçılığı binası inşa etti. Aralık 2018'de, açıklanmayan bir transfer olarak Tacikistan, Çin’li NORINCO’nun yaptığı VP11 devriye araçlarını gösterdi.
Orta Asya’da Çin’in gücünün net bir şekilde artması, bölgedeki varsayılan Çin-Rus ekonomik-askeri iş bölümünün dağıldığını gösteriyor. Rusya, sık sık bölgedeki güvenlik garantörü olarak anlaşılırken, Çin giderek daha kritik bir rol oynadı. Yine de, fiili bir Rus yeşil ışığına rağmen, Çin askeri teknoloji tedarikçileri, yıllardır Orta Asya'daki ortaklarını bulmak için mücadele etti.
Orta Asya'da, doğrudan bağışların ötesinde, doğalgaz genellikle askeri teçhizat ile değiştiriliyor. HQ-9’un Özbekistan’a ve Türkmenistan’a devri, Çin’in Orta Asya-Çin doğal gaz boru hattı üzerinden doğal gaz ödemesinin bir parçasıdır. Türkmenistan'ın bir silah alımı için, Ocak 2015'te doğalgaz ile geri ödenecek bir Çin kredisi sağlandığı için, askeri teçhizat, resimde daha da karmaşıklaşıyor.
Aralık 2017'de, Çin'e Türkmen gazı ihracı hızla düştü. Şubat 2018’e gelindiğinde, Çin’in yerel doğal gaz fiyatı yüzde 40 arttı. Çin-Türkmen ilişkileri daha da kötüye gidiyor gibi görünüyor. Ocak 2019'da, Çin ülkeye gelecekteki tüm askeri ihracatını durdurdu ve Türkmenistan'ı askeri kara listeye koydu. Türkiye yakın zamanda HQ-9 anlaşmasını reddettiği için kara listeye alındı.
Türkmenistan için son yıllarda Çin'e gaz satmak tek seçenekti. Çin, Türkmenistan boru hatlarını, Rusya ve İran gibi diğer müşterilerine yönelik yaptırımlar ve politikalar nedeniyle sorunlu buldular. 2018'den bu yana, Türkmenlerin, ABD-Çin ticaret savaşının Çin'e karşı yaptırımlara yol açabileceği ve bunun gaz transferlerini daha da karmaşıklaştıracağı korkusuyla fiyatlarını artırdıkları bildirildi. 2019'da, Türkmenistan tekrar Rusya'ya gaz satışına başlamıştır. Ağustos 2019'da, Türkmenistan, Hazar Deniz Ekonomik Forumu sırasında Avrupa Birliği'ne gaz satmak için boru hattı görüşmeleri yaptı.
Çinli askeri teknoloji tedarikçileri için Orta Asya'daki konumlarını geliştirmek kolay bir iş değildir. Bir varlığı sürdürmek için neredeyse herkesin boru hatları gibi sivil işletmelere çeşit katması gerekiyordu.
Orta Asya-Çin doğal gaz boru hattının inşaatının başladığı 2007 ve 2009 yıllarında, silah ihracatı için devlet onaylı yedi Çinli şirketten NORINCO, ilk olarak 2007 ve 2009'da Orta Asya'ya boru ve doğalgaz tüpleri sattı. Kazak KAM petrol sahasında faaliyet gösteren NORINCO, Haziran 2017'de Orta Asya'daki en büyük Demir Cevheri Konsantratörünü inşa etmek için teknolojiyi Kazak Atobe Çelik Üretimi'ne de aktardı. İş yaparken istihbarat toplayan Poly Tech, Mao'nun kayınvalidesi gibi yüksek profilli politikacıların desteğini alan başka bir askeri teknoloji tedarikçisi olan Poly Tech, Haziran 2017'de bir lastik fabrikası işletmesini Özbekistan'a devretti.
Çin, Şangay İşbirliği Örgütü'nde (SCO-ŞİÖ) askeri bir boyut oluşturmak için Uygur ayrılıkçı söylemini yıllardır kullanıyor. Çin’in “üç kötülük”e duyduğu semantik takıntının- terörizm, ayrılıkçılık ve dinsel aşırılıkçılık - ve 2014’te Çin ile Orta Asya arasındaki en büyük askeri tatbikatın kalbinde, Sincan’da 11 milyon Uygur nüfusu var. SCO söylemine sızan aynı dil, askeri bağışları ve Çin ile Orta Asya arasındaki askeri işbirliğini haklı kılan aynı ifadedir.
Bu yılın başlarında yayınlanan bir Washington Post haberi, Tacikistan'da en az üç yıldır faaliyet gösterdiğini iddia ettiği potansiyel bir Çin askeri üssünün altını çiziyordu. Çin hükümeti, Tacik-Afgan sınırındaki herhangi bir yerde uyuşturucu kaçakçılığına karşı birkaç bina inşa etmesi dışında, böyle bir temel hakkında çok az şey söylüyor. Ancak Afganistan ile işbirliğinin artması, özellikle Uzak Doğu'da, Tacikistan sınırlarına uygun bir Çin varlığını haklı göstermeye devam edecektir.
Nitekim, iddia edilen bir Çin-Rus ekonomik-askeri işbölümünün çöküşü, Orta Asya’da Kuşak ve Yol Girişimi’nde ana koridor olarak artan bir ekonomik çıkar ve devam eden Uygur karşıtı ayrılıkçı söylem ile Orta Asya’nın Çinli bir yabancı askeri üs için açık bir seçim.
Nitekim, Çin-Rus ekonomik-askeri iş bölümünün çöktüğü iddiası ile Kuşak ve Yol Girişimi’nde ana koridor olarak Orta Asya’ya yönelik olarak artan bir ekonomik ilgi ve devam etmekte olan Uygur karşıtı ayrılıkçı söylem dikkate alınırsa bir Çin dış askeri üssü için Orta Asya açık bir seçimdir.
Yau Tsz Yan, 11 Eylül 2019, The Diplomat
(Yau Tsz Yan, Hong Kong Üniversitesi'nden mezun Bişkek AGİT Akademisi'nde Orta Asya'da Çin ile ilgili çalışmalar yapan bir araştırmacıdır)
Seçkin Deniz, 02.11.2019, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.