Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıda çevirisini yayınladığımız analiz, Alman Ekonomi Uzmanları Konseyi eski üyesi Würzburg Üniversitesi ekonomi profesörü Peter Bofinger'e aittir ve merkez bankalarının üreteceği dijital para birimlerine (Central-Bank Digital Currency-CBDC) odaklanmaktradır. Peter Bofinger, kafası karışıkmış görüntüsü verdiği analizinde, ilginç bir şekilde, merkez bankalarının ülkelerinin bağımsızlığını korumalarını sağlayacak olan dijital para birimine 'HAvet' demektedir; artık devletleri ve devletlerin ekonomi politikalarını ve dolayısıyla küresel ekonomiyi doğrudan etkileyebilecek güce ulaşmak üzere olan 'sahipsiz-kaynağı belirsiz' dijital para borsalarının büyük soygunlar yapabildiği bir dünyada, daha kesin bir zihinsel berraklığa sahip olması gerekiyordu. Anlaşılan dünyada birileri, özellikle neoliberal politik ve ekonomik ağın figürleri, kaynağı belirsiz Dijital Paraların devletleri esir almasını istedikleri Küresel Dijital Para Çetesi'nin henüz yeterince güçlenmediğini düşünüyor olmalılar ki, Merkez Bankalarının ülkelerinin bağımsızlığını koruyabilecek en önemli unsurlardan biri olan Dijital Para birimi (Central-Bank Digital Currency-CBDC)'ni ikna edici nitelikleri olmayan basit itirazlarla mümkün olduğu kadar geciktirmeye çalışıyorlar. Her 5 kişiden 1'inin kripto para kullandığı Türkiye'de Kripto paralarla ilgili Türkiye’de hukuki bir zemin ise henüz bulunmuyor. Siyonist-Satanist Para Patronları'nın Dolar'ın yok olması sonrası tasarladıkları yeni bir GÜÇ birimi olarak Kripto Para tıpkı Nükleer Silah sahibi olmakla eş anlamlı sayılabilecek bir potansiyele ulaşmak üzeredir. Türkiye'de de aktif olan Kripto Para Çetesi'nin ülkemizi kuşatmasına izin veremeyiz. 2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'na göre, blokzincir tabanlı dijital merkez bankası parasının çok geç kalınmış olsa da uygulamaya konulacak olması umut vericidir.
Seçkin Deniz, 14.12.2019
Central-bank digital currencies: proceed with caution
"Peter Bofinger, merkez bankası dijital para birimlerinin kullanılmasının çok dikkatli bir şekilde göz önünde bulundurulması gerektiğini savunuyor."
Facebook’un Libra'sı (Terazi) her zamankinden daha güçlü bir rüzgârla karşı karşıya kalırken, merkez bankası dijital para birimi (Central-Bank Digital Currency-CBDC) adlı yeni bir rakip, dijital para arenasına giriyor. Bu fikir bir süredir birkaç merkez bankası tarafından tartışılsa da, Çin merkez bankacıları tarafından yapılan son duyurularla desteklenmiştir. 10 Ağustos’ta, Çin Halk Bankası’nın ödeme ve uzlaştırma bölümü genel başkan yardımcısı Mu Changchun şunları söyledi: "Halk Bankası (People's Bank) Dijital para biriminin şimdi hazır olduğu söylenebilir."
Farklı CBDC tipleri karşılaştırılmıştır (tabloya bakınız). Hesap tabanlı CBDC'ler, özel hane halklarının ve şirketlerin merkez bankasında hesap açmasını mümkün kılacaktır. Bu, sınırsız kullanımlı (perakende CBDC'ler) herkes için çok amaçlı bir hesap olarak tasarlanabilir. Ancak CBDC'ler, yalnızca merkez bankası hesabı ile belirlenmiş geleneksel banka hesabı arasındaki işlemlere izin verecek saf bir değer deposu olarak da tasarlanabilir. Bu tür hesaplar perakende CBDC'ler olarak düzenlenebilir, büyük yatırımcılara ve ödeme platformları sağlayıcılarına erişim (toptan CBDC'ler) sınırlanabilir.
Token (belirteç) tabanlı CBDC'ler ('dijital nakit'), karşılıklı işlemlerde nakit paraya alternatif olarak düşünüldü. Merkez bankasında bir hesap açma zorunluluğu olmadan, merkez bankası tarafından verilen ön ödemeli nakit kartları olarak tasarlanabilirler.
CBDC'lerin tipolojisi
- Token (belirteç) tabanlı MİA'lar her şeyden önce dijital ödemeli ürün sağlayıcıları (örneğin, kredi kartı şirketleri, Paypal ve Alipay gibi) ile rekabet edeceklerdir.
- Çok amaçlı CBDC'ler geleneksel banka hesaplarıyla rekabet ederler.
- Değer deposu (sov), hesap tabanlı CBDC'ler ticari bankaların vadeli mevduatlarıyla, özellikle de “güvenli varlıklar” ve her şeyden önce devlet tahvilleriyle rekabet ederler.
Rekabet ortamındaki böyle bir değişiklik ancak haklı görülebilirdi, çünkü tespit edilebilecek önemli bir piyasa başarısızlığı vardı. İsveçli Rijksbank şunları savunuyor: "Merkez bankası yoluyla devletin, güçlü bir şekilde yoğunlaşan özel ödeme pazarına bir alternatif olarak teklif edeceği herhangi bir ödeme hizmeti yoksa, bu, belirli grupların ödeme yapmasını zorlaştırmanın yanı sıra, rekabetçiliğin azalmasına ve daha az istikrarlı bir ödeme sistemine yol açabilir."
Etkili rekabet politikası
Ancak bu sorunların çözümü için merkez bankalarının mutlaka perakende ödeme hizmetleri sağlayıcısı olması gerekmez. Aksine, bu etkili bir rekabet politikasını ve ödeme sağlayıcılarının kapsamlı bir denetimini gerektirir. Biri merkez bankasının müşterilerini taramak, izlemek ve desteklemek ve ayrıca yeni perakende ödeme teknolojileri geliştirmek için yeterli bir kurum olup olmadığını sormak zorunda.
Ayrıca, özel hanehalkları ve şirketler için çok amaçlı CBDC'ler finansal aracılık mekanizması için ciddi sorunlar doğurabilir. Banka müşterileri mevduatlarının önemli bir bölümünü merkez bankasına kaydırmaya karar verdiğinde, ticari bankaların mevduat tabanı azaltılacaktır. Bu boşluğun merkez bankası tarafından doldurulması gerekecek ve bu durumda bankalar için yeterli uygun teminat talep edilecektir.
Eğer bu tür hesaplar popülerlik kazanacak olsaydı, merkez bankası kendisini özel kredileri yeniden finanse etmesi ve dolaylı ya da doğrudan özel borçlunun kalitesine karar vermesi gereken bir durumda bulmaya başlayacaktı. Sonunda, ticari bankaların bağımsız olarak kredi yaratma kabiliyetini yitireceği bir 'tam para' (veya yüzde 100 rezerv) finansal sistem ortaya çıkabilir. Savunucularının aksine, bu, merkezi bir ekonomik momentum itici gücünü kitlesel bir şekilde boğacak hatta ortadan kaldıracaktır.
Güvenli varlıklar
Özel hanehalkları ve firmalar için tam teşekküllü CBDC'ler tüm finansal sistem için ciddi zorluklar ve risklerle ilişkilendirilirken, böyle bir yeniliği garanti edebilecek belirgin bir piyasa başarısızlığı yoktur. Bu, CBDC'lerin tanıtımının “değer deposu-store of value (sov)” CBDC'leri (sov-CBDC'ler) ile sınırlı olup olmadığı sorusunu gündeme getirmektedir. Bu tür merkez bankası bakiyeleri, üçüncü şahıslara yapılan ödemeler için kullanılamaz, ancak yalnızca bir ticari bankadaki kendi hesabına havale için kullanılır.
Değer deposu (sov) CBDC'leri ile merkez bankası ödeme sağlayıcılarıyla rekabet etmeyecekti. Ticari bankalarla olan rekabet, bankaları likit mevduat tabanlarından mahrum bırakmadan, kısa vadeli zaman ve mevduat tasarrufu ile sınırlı olacaktır. Her şeyden önce, bu CBDC'ler bu şekilde özel aktörler tarafından yaratılamayan güvenli bir varlık sağlayacaktır. Sov-CBDC'ler, banka hesaplarıyla garanti edilemeyecek yüzde 100 nominal değerde bir teminat verecekleri için nakitle - Banka Karar ve Kurtarma Yönergesine göre, 100.000 Avro'yu aşan varlıklara sahip mevduat sahiplerinin bankalarının başı derde girerse - veya devlet tahvilleri ile karşılaştırılabilirler.
Bu varlığın çekiciliği, büyük ölçüde geri dönüş oranı ile belirlenir. Parayı dijital bir ikame olarak kullanmak için, sıfır faiz oranı uygun olacaktır. Bu durumda, geleneksel banka mevduatlarından CBDC’lere ikame işlemleri sınırlı olacaktır. Buna ek olarak, Düşük mevduatlara sahip olan banka müşterileri ulusal mevduat sigortası programları tarafından korunduğundan, sov-CBDC'ler için 100.000 Avro'luk daha düşük bir limit geçerli olabilir.
Genel olarak, bu CBDC'ler, finansal piyasalardaki oyuncular için büyük önem taşıyan 'güvenli varlıkların' stokunu arttıracaktır. Ancak bu, risksiz de değildir, çünkü yeni bir güvenli varlığın uygulamaya konması, tahvil notunun düşük olduğu ülkeler için zararlı olabilir. Dahası, kriz dönemlerinde bu CBDC'ler sistemi daha da istikrarsızlaştıracak dijital banka işlemlerine yol açabilir.
Sentetik CBDC'ler
CBDC’lerin en dar versiyonu, mevduat sahipleri için ödeme hizmeti sağlayıcıları ile sınırlandırılmış değer deposu CBDC’lerini içerir (“sabit paralar”). Libra (Terazi) tasarımcıları banka mevduatını ve devlet tahvilini teminat olarak kullanmayı planlıyor. Ancak belirtildiği gibi banka mevduatının krizdeki istikrarı sınırlıdır. Devlet tahvillerine gelince, Libra tarafından yapılan büyük satışlar muhtemelen fiyat kayıplarına neden olacaktır. Kararlı madeni para tedarikçileri CBDC'leri teminat olarak kullanabiliyorlarsa bu sorunlardan kaçınılabilir. Adrian ve Manicini-Griffoli, sentetik CBDC'lerden (sCBDCS) bahseder. Bu model, Alipay'in hesaplarını merkez bankasında tutmak zorunda olduğu Çin'de zaten uygulanmaktadır.
İlke olarak, bu, varlık tarafında sadece merkez bankası ile dengeyi koruyan ve ödeme servis sağlayıcısı işlevine odaklanan “dar bankalar” ile sonuçlanabilir. Bunlara, geleneksel kredi işini yürüten ve daha uzun vadeli faiz getiren mevduat sunan “yatırım bankaları” karşı çıkacaktır. Çok amaçlı CBDC'lerle karşılaştırıldığında bu düzenleme, ödeme sisteminin merkez bankası tarafından değil özel tedarikçiler tarafından çalıştırılması avantajına sahiptir. Ancak, bankacılık sisteminin kredi yaratma kabiliyetini yitirmesi ve tam paralı bir finansal sistemin gelişmesi riski de vardır.
CBDC'lerin tanıtımı, ne şekilde olursa olsun, çok dikkatli bir şekilde ele alınmalıdır. Bugün merkez bankalarının ödeme hizmeti sağlayıcıları olarak aktif bir rol oynaması gerektiğini söyleyen çok az kaynak var; belirteçli (token) CBCD'lerin ve çok amaçlı merkez bankası mevduatlarının çıkarılması durumunda olduğu gibi. En önemlisi, bunun vatandaşların daha yakından izlenmesini sağlamak için devletler tarafından kullanılması tehlikesi olacaktır.
Bununla birlikte CBDC'lerin yalnızca bir değer deposu olarak kullanılabilmesi ilginç bir yenilik olabilir. Bu tür bir varlık ancak merkez bankası tarafından yaratılabilirdi ve banka iflasında bir kefaletle karşı karşıya kalacak şirketler ve yatırımcılar için özellikle ilginç olurdu. Bu CBDC'ler, istikrarlı bir madeni para yayınlayan ödeme hizmeti sağlayıcıları için teminat görevi görebilir. Ancak bu, tüm finansal sistemin işleyiş biçiminde önemli değişikliklere yol açabileceğinden, burada da hızlı adımlar atılmamalıdır.
Peter Bofinger, 29 Ekim 2019, Social Europe
(Bu makale, Social Europe ve IPS-Journal'in ortak yayınıdır. Peter Bofinger, Würzburg Üniversitesi'nde ekonomi profesörü ve Alman Ekonomi Uzmanları Konseyi eski üyesidir.)
Seçkin Deniz, 14.12.2019, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.