Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıda çevirisini yayınladığımız analiz, Jeopolitik Vadeli İşlemler Operasyon Direktörü, Romanya enerji bakanı Onursal Danışmanı ve Romanya Brasov Bölgesel Savunma Kaynakları Yönetim Çalışmaları Bölümü doçenti jeopolitik analist Antonia Colibasanu'ya aittir ve enerji haritasının değişmesiyle değişen küresel jeopolitik yaklaşımlara odaklanmaktadır. "Coğrafya daha akıcı hale geldi. Enerji haritası artık sadece hidrokarbon üreticilerini ve tüketicilerini içermiyor. Yenilikler, enerji tedarik zinciri ile ilgili, ekstraksiyon sürecinden altyapı ve tüketim inşasına kadar her şeyi değiştirdi. İnovasyon sayesinde insan kaynakları dünyanın doğal kaynaklarından daha değerli hale geldi; insan zekası ve yaratıcılığı enerji sektörü için yeni modellerin geliştirilmesini belirliyor." diyen yazar ABD'nin küresel liderliğini sürdüreceğini iddia ettiği çalışmasında günümüz gelişmelerinin (Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Suriye, Libya, Yemen, Mısır, Irak, İran, Suudi Arabistan, Körfez) arka planına ışık tutmaktadır: "Yeni bağlam, küresel jeopolitik ile ilgili bazı temel sorunları yeniden şekillendirmektedir. ABD’nin Basra Körfezi’nden (muhtemelen tam olarak, çok yakın gelecekte) çekilmesiyle, Suudi Arabistan ve İran arasında çatışmalar tırmanabilir. Her iki devletin de ekonomik sorunları var ve her ikisi de toplumsal reformların karmaşık süreçleriyle karşı karşıya. Her ikisinde de petrol rezervleri ve ABD ile karmaşık ilişkileri var. Bölgesel düzeyde böyle bir çatışma, bölgesel güç rolünü yeniden kazanmaya çalışan bir devlet olarak, Avrupa ve Asya arasındaki bir köprü (düğüm) olan Türkiye'nin katılımını etkileyecektir. Orta Doğu'da gerilimler artarsa, bu sadece enerji piyasalarını değil aynı zamanda küresel istikrarı da etkileyecektir. Amerika Birleşik Devletleri, aldığı riskleri en aza indirmeye çalışırken, ilgilendiği yerlere müdahil olmaya devam edecektir. Orta Doğu’daki olası senaryolar göz önüne alındığında, Amerika mümkün olduğunca yavaş hareket edecek ve diğer güçler (özellikle Rusya’nın yanı sıra Türkiye de) ABD’nin tamamen çıkmasını engellemeye çalışacaktır.
Seçkin Deniz, 21.01.2020
Aşağıda çevirisini yayınladığımız analiz, Jeopolitik Vadeli İşlemler Operasyon Direktörü, Romanya enerji bakanı Onursal Danışmanı ve Romanya Brasov Bölgesel Savunma Kaynakları Yönetim Çalışmaları Bölümü doçenti jeopolitik analist Antonia Colibasanu'ya aittir ve enerji haritasının değişmesiyle değişen küresel jeopolitik yaklaşımlara odaklanmaktadır. "Coğrafya daha akıcı hale geldi. Enerji haritası artık sadece hidrokarbon üreticilerini ve tüketicilerini içermiyor. Yenilikler, enerji tedarik zinciri ile ilgili, ekstraksiyon sürecinden altyapı ve tüketim inşasına kadar her şeyi değiştirdi. İnovasyon sayesinde insan kaynakları dünyanın doğal kaynaklarından daha değerli hale geldi; insan zekası ve yaratıcılığı enerji sektörü için yeni modellerin geliştirilmesini belirliyor." diyen yazar ABD'nin küresel liderliğini sürdüreceğini iddia ettiği çalışmasında günümüz gelişmelerinin (Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Suriye, Libya, Yemen, Mısır, Irak, İran, Suudi Arabistan, Körfez) arka planına ışık tutmaktadır: "Yeni bağlam, küresel jeopolitik ile ilgili bazı temel sorunları yeniden şekillendirmektedir. ABD’nin Basra Körfezi’nden (muhtemelen tam olarak, çok yakın gelecekte) çekilmesiyle, Suudi Arabistan ve İran arasında çatışmalar tırmanabilir. Her iki devletin de ekonomik sorunları var ve her ikisi de toplumsal reformların karmaşık süreçleriyle karşı karşıya. Her ikisinde de petrol rezervleri ve ABD ile karmaşık ilişkileri var. Bölgesel düzeyde böyle bir çatışma, bölgesel güç rolünü yeniden kazanmaya çalışan bir devlet olarak, Avrupa ve Asya arasındaki bir köprü (düğüm) olan Türkiye'nin katılımını etkileyecektir. Orta Doğu'da gerilimler artarsa, bu sadece enerji piyasalarını değil aynı zamanda küresel istikrarı da etkileyecektir. Amerika Birleşik Devletleri, aldığı riskleri en aza indirmeye çalışırken, ilgilendiği yerlere müdahil olmaya devam edecektir. Orta Doğu’daki olası senaryolar göz önüne alındığında, Amerika mümkün olduğunca yavaş hareket edecek ve diğer güçler (özellikle Rusya’nın yanı sıra Türkiye de) ABD’nin tamamen çıkmasını engellemeye çalışacaktır.
Seçkin Deniz, 21.01.2020
How the Energy World of Tomorrow Reshapes Geopolitics
Hidrokarbonlar II. Dünya Savaşı'nda hayati bir rol oynadı ve o zamandan bu yana enerji kullanımı gelişti. Enerji sektörünün bugün nasıl algılandığını ve bu algının jeopolitik sonuçlarını anlamak için II. Dünya Savaşı'nın dünyayı nasıl yeniden tanımladığını anlamalıyız. İkinci Dünya Savaşı'nın sonuçlarından esinlenen Soğuk Savaş sırasında iki zıt dünyanın geliştirdiği stratejiler, enerji kaynaklarına erişime ve bunların kullanımına dayanıyordu. Enerji güvenliği ulusal bir stratejiyi şekillendirmenin önemli bir parçası olmaya devam etmesine rağmen, bugün durum böyle değil. Değişen şey bugün gerçekliği algılama şeklimiz. Ulus-devletin giderek “küreselleşmeyen” bir dünyadaki rolünü tanımlamak için insanlar ve topluluklar olarak önemimizi arttıran, giderek bireyselleşmemizdir.
Enerji düğümleri: dünyayı yeniden tanımlamak
II. Dünya Savaşı, uzun zamandır devam eden Avrupa imparatorluklarının da sonunu getirdi. Kazanan ülkelerin en güçlüsü ABD idi. Ekonomileri küresel çatışmalardan en az etkilenen ülkelerdi. Askeri açıdan bakıldığında, Amerika Birleşik Devletleri küresel öneme sahip tek askeri güç olarak kaldı. Savaştan önce Amerika’nın coğrafi konumu, sınırlarını güvence altına almak için gereken deniz yeteneklerine yatırım yapmasını gerektirmişti, savaştan sonra bu yatırım, Birleşik Devletler için stratejik bir avantaj kazandırmıştı. ABD, sınırlarını güvence altına almak için dünyanın bütün okyanuslarını kontrol altına almak zorunda kalacağını anlamıştı.
Aslında, Washington o zamandan beri küresel ticaret ağlarının kontrolünü ele geçirmişti. Bu kontrolün güvenlik unsuru, ABD filosunun küresel varlığıydı ve bu, yeni bir ekonomik sistem kuran Bretton Woods anlaşmalarından elde edilen ticari politikalarla güçlendirilmişti. Soğuk Savaş sırasında, bir ülke serbest ticaret sisteminden yararlanmak istiyorsa, güvenlik seviyesinde ABD ile işbirliği yapmak zorundaydı. Böyle bir işbirliği zorunluluğu NATO’nun ve bu ittifakın uluslararası ortaklık ağlarının temelini attı. Böylece, Bretton Woods'un sadece ekonomi ile ilgili olmadığı anlaşılmış oldu. Güvenlikle ilgili her şeyden daha fazlasıydı. Birleşik Devletler, Sovyetler Birliği ile muhtemel bir savaş için kalıcı ittifaklar oluşturmak için pozisyonunu kullandı.
Bretton Woods'ta kurulan ekonomik sistem yalnızca Batı'nın Soğuk Savaşı kazanmasını sağlamakla kalmadı, aynı zamanda NATO'nun gelişmesini de destekledi. Refah serbest ticaret sistemi aracılığıyla yaratıldığından, bu sistem sembolik olarak savaşı kazandıran sistemdir. Semboller önemlidir: Genellikle politika belgelerinde programlandıklarından daha uzun süre yaşarlar. Böylece, muzaffer serbest ticaret sistemi, ortaya çıkan küreselleşmenin temelini oluşturdu. Topluluklar arasında derin bağlantılar kuran ticaret ağları sayesinde, yenilenen küresel çatışma riski azaltılacaktı. Bu, 1990'ların başlarından itibaren gelişme modellerinin yaratıldığı teori idi.
Soğuk Savaş sırasındaki ticari ağ, tüm ABD müttefikleri için küresel enerji kaynaklarına erişimi kolaylaştırmayı amaçlayan bir enerji stratejisiyle desteklendi. Enerjiyi -ve özellikle de mal ve hizmetlerde küresel üretim yapılabilmesi için stratejik hammadde olan petrolü- nispeten ucuza satın almaları gerekiyordu. II. Dünya Savaşı'ndan önce, Batı Avrupa ülkeleri enerjilerini uzun süredir kurulmuş olan sömürge güzergahları üzerinden aldılar. Savaştan sonra ve özellikle 1956'daki Süveyş Krizinden sonra, Amerika'nın İngilizlere ve Fransızlara kilit bir sömürgeci ticaret rotası üzerindeki kontrolünü sürdürmelerine yardım etmeyi reddetmesi üzerine Batı Avrupa tamamen ABD'ye bağımlı hale geldi. Kuzey Atlantik ittifakının ortaklık ağını genişleterek yeni bir tedarik zinciri kuruldu. Müttefikler bu ağı kendi genişlemelerine rağmen Sovyet etkisini engellemeye çalışmak için kullandılar.
Bununla, enerji tüketimi arttı. Soğuk Savaş boyunca, dünya çapındaki küresel üreticiler, kaynaklarının sömürülmesi zor olan bir coğrafya ile sınırlanan Sovyetler Birliği ve ABD müttefiki ülkeler için ana petrol kaynağı olan Orta Doğu'daydı. II. Dünya Savaşı sırasında dünya standartlarında bir üretici olan ABD, 1973'te net bir hidrokarbon ithalatçısı oldu. Ülkenin enerji ihtiyacının getirdiği baskı, Suudi Arabistan veya Cezayir gibi devletlerle stratejik ilişkiler kurulmasına yol açtı. Diğer devletler Washington tarafından desteklenen demokratik değerleri ve ilkeleri paylaşmadılar. Diğer Batılı ülkeler ABD ile ayrıştılar.
Gevşeme ve iyimserlik: geçiş sürecinde enerji güvenliği
Soğuk Savaşın sona ermesinden sonra, daha iyi bir dünya için iyimser beklentiler büyüdü. Serbest ticaret, savaşı kazananların sembolünden başka bir şeye dönüştü; ulusal refahı artırmak için tercih edilen sistem haline geldi. Tüketicilerin sınırları aşma arzusu, kültürel farklılıkları azaltma arayışı ile desteklenen dijitalleştirme ile kolaylaştırılmıştı. Hepimiz, 1990'larda, olayların ancak daha iyi olabileceği hissine kapıldık. Eskiden Sovyet yörüngesindeki Rusya ve diğer devletlerin yaşadığı zorluklara rağmen kapıldığımız bu duygu yeni sisteme geçişti. Dönüşüm süreci bu inanç tarafından canlandırılmıştı.
Bununla birlikte, daha iyisini ummak, haritaları ve petrol tedarik altyapısını iyileştirmedi; bu basitleştirilmedi. Aksine, hem Avrupa hem de Amerika için daha da karmaşık bir hale geldi. 2000'lerin başında, Amerika Birleşik Devletleri'ne en çok ihracat yapan ülkeler listesi Kanada, Meksika, Suudi Arabistan ve Venezüella'dan oluşuyordu. Avrupa’nın Rusya’ya bağımlılığı, Soğuk Savaş’tan sonra, Batı Avrupa ülkeleri için olsa da, Kuzey Afrika’daki veya Orta Doğu’daki ülkeleri çeşitlendiren ve dahil eden arz kaynakları çeşitlendi. Hem spot hem de ikincil piyasalarda günlük olarak yüzlerce sözleşmenin kapatılması gerekiyordu. Giderek artan karmaşık gerçeklik, yeni ticari risklerin artmasına neden oldu.
2001 yılında ABD, tatlı küreselleşmenin rüyasından uyanan ilk ülke oldu. Soğuk Savaş'ın sona ermesinin yeni riskler doğurduğu belli oldu. Bu riskler, ticari sözleşmelerde ve küresel enerji piyasasında işlemlerde zaten mevcut olanların yanında dikkate alınmak zorundaydı. Hem özel hem de devlete ait olan büyük şirketler, enerji tedarik zinciri ile ilgili politik ve güvenlik risklerini kendi başlarına, küresel enerji piyasasında devletlerin yanında aktif bir oyuncu haline gelmekle birlikte, az çok kendileri yönetmek zorunda kalmışlardır. Bu, hızlandırılmış ekonomik gelişme ve sınırlı kaynaklar ile karakterize giderek daha karmaşık bir hale gelen dünya gerçeği ile birlikte, ulus devletler arasında ve sosyal sınıflar arasında servet bakımından artan farklılıklar eğilimini artırmaya yardımcı oldu.
Aynı zamanda, Bretton Woods sisteminin kurucu üyeleri bu sistemin hala var olsa da çalışma koşullarının değiştiğini anlamıştı. 2000'lerin yeni gerçeğinin etkisiyle, devletler petrol fiyatlarının gelişimi üzerindeki kontrollerinin çoğunu kaybettiler. ABD ve Amerikan şirketleri, ABD’nin yeni bağlamda imkansız olan ekonomik akışların koordinasyonu olmadan, enerji pazarındaki rekabet avantajlarını kaybedebileceklerini fark ettiler.
2007 yılında başlayan finansal kriz, yönetilmeyen bir ekonomik sistemin sorunlarını fazlasıyla ortaya çıkarmıştı. Kurallar çok az görünüyordu, bağımlılıklar çok karmaşıktı. Avrupa Birliği, doğuya doğru genişlemesi nedeniyle, Rusya'ya karşı ortaya çıkan enerji bağımlılığı sorununu anlamaya başlamıştı. Aynı zamanda, Çin'in gelişmekte olan ekonomisi büyük bir enerji tüketicisi haline geldi. Rusya, enerji sektörünün gelişimine yapılan önemli yatırımların ardından, hem Avrupa pazarı hem de Çin ile işbirliği potansiyeli açısından bir üretici olarak önemini artırdı.
Ekonomik işlemleri yöneten kurallar Bretton Woods'ta kurulanlarla aynıydı, ancak o zaman ve 1990'larda kurulan kurumların ve ittifakların modası geçiyordu. NATO gibi eski ortaklıklar artık yeni işbirliği biçimlerini kısıtlamıyordu. Rusya ile Almanya arasında ekonomik çıkarlara dayalı bir işbirliği başladı. Avrupa’nın doğusundaki AB üyesi devletler bölgesel dinamikleri ön plana çıkarırken, batıda olanlar iç sosyo-ekonomik meselelerle uğraşarak AB üyelik sürecini zayıflattılar. Orta Doğu’da, Türkiye iç dengesizliği tehlikeye atmasına rağmen bölgesel bir güç kazanmaya çalıştı. ABD, küresel olarak aktif kalsa bile, iç meselelerle giderek daha fazla ilgilenmeye başladı.
Yerleştirme ve kargaşa
Dünya tekrar değişiyor. 2001'de şirketler ABD'nin artık dünyayı kontrol etmediğini fark ettikleri için, 2007'den bu yana Amerikan toplumunun değişmeye başladığı açıktır. Aynı şey Avrupa'da da oldu. Avrupa toplumu, Amerikalılara benzer şekilde küreselleşmenin olumsuz etkilerine yavaşça yanıt vermeye başladı. Farklı coğrafi ve sosyal bağlamlar, bu tepkilerin enerji sektörü üzerinde farklı etkileri olduğu anlamına geliyor.
Amerika'da...
Petrol fiyatı 1989'da varil başına yaklaşık 15 dolardan, 2000'de 20 dolara, 2007'de 70 dolara ve 2011'de 100 dolara yükselmiştir. Hemen hemen her şey için ortaya çıkan fatura bu artışları yansıtmaktadır. Enerjinin fiyatı yükseldiği için yaşam maliyeti arttığında ve gelirinizi artırma fırsatınız olmadığında, harcamalarınızı azaltmayı düşünürsünüz. Ayrıca, yükselen petrol fiyatlarını gördüğünüzde ve kirliliğin yavaş yavaş gezegeni öldürdüğünü duyduğunuzda, daha az enerji tüketmenin daha iyi olabileceğini düşünürsüz. Daha fazla enerji verimli ürünler satın almayı düşünebilirsiniz. Tüketiciler bu talepleri dile getirirken, üreticiler arzları uyarlarlar.
Tabii ki, büyük değişiklikler genellikle bir günde gerçekleşmez. Ancak bir adaptasyonun aniden yapılması gerektiğinde, ekonomik kriz bağlamında olduğu gibi, yeniden yapılanma enerji verimliliği sağlayabilir. Elbette hükümet politikaları da bu değişime yardımcı oluyor; özellikle sosyal güvenlik ağlarının ve sosyal politikaların önemli olduğu ülkelerde. Bu, dinamizmin uyum için bir kural olduğu Amerika Birleşik Devletleri'nde değil, Avrupa ülkelerinde de geçerlidir.
Tüketici alışkanlıkları, toplumu etkilemek için daha az zaman gerektiren, genellikle ekonomik şoklar tarafından üretilen, uygun bir değişim ortamı yaratan koşullar altında, radikal bir şekilde değişmemektedir. Bu değişiklikler önemli olsa da, genellikle marjinal kalırlar ve gelecekteki yenilikler için ilham kaynağı olurlar. 2 milyonluk tüketici pazarındaki “marjinal”, birkaç bin kişilik bir nişin ortaya çıktığı anlamına gelebilir. Ancak, 300 milyondan fazla tüketiciden oluşan bir pazarda, marjinal bir değişim dünya çapında üretimi etkiler. Amerika Birleşik Devletleri'nde bireysel düzeyde tüketim kalıplarının değiştirilmesi, yeni bir başlangıç noktası oluşturacak kadar küresel bir değişim üretti.
Daha da önemlisi, Amerikan toplumunun mali krizin yol açtığı zorluklara nasıl tepki gösterdiğidir. Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra ilk kez, toplum Amerika'nın küresel faaliyetlerini ülkelerinin istikrarı için sorunlu olarak görmeye başladı. ABD sosyo-ekonomik sorunlarının kaynakları arasında, toplumun algıladığı gibi, siyasal sınıfın “sıradan vatandaş” ihtiyaçları için kaygı eksikliği öne çıktı. Giderek artan bir şekilde, bu algılamaya bağlı olarak, Amerikan dış politikasının zenginler ve güçlüler lehine olduğu görülmeye başlanırken, seçmenlerin büyük çoğunluğunu oluşturan“diğerleri” kendilerini devletten yararlananlara karşılık devlet politikalarına katkıda bulunanlar olarak görüyorlar.
ABD enerji sektöründe iş ortamı, 2001 yılında ortaya çıkmaya başlayan yeni uluslararası bağlama ilk tepki verenlerden biri olmuştur. Fiyat baskısı ve uluslararası ortamda (petrol için) iş geliştirmelerde artan güvenlik riski nedeniyle enerji şirketleri yeni teknolojiler kullanarak yurtiçi yatırımlara geri döndüler. Enerji alanındaki teknolojik ilerleme, şeyl petrolü (kaya petrolü) üretiminde bir artış anlamına gelmektedir. 2006 yılında günde 6,8 milyon varilden, 2015 yılında günde 13 milyon varile çıkan şeyl petrol üretiminin 2020 yılına kadar Amerika'yı ithalatçıdan net ihracatçıya dönüştürmesi bekleniyor. Bu gerçek, dünyanın en önemli enerji piyasasında enerji güvenliği tartışmaları için yeni bir temel oluşturmaktadır.
Avrupa'da...
Finansal krizin etkileri Avrupa kıtasında daha yavaş yayıldı. Bununla birlikte, uzun vadeli sonuçlar üretmeye devam ediyorlar. Sosyo-ekonomik problemler milliyetçiliği ön plana çıkardı. Toplumun geleneksel siyasal sınıfa yönelik hisleri, büyük ölçüde az veya çok zarar görmüş ve bozulmuş olarak algılanan Amerikan toplumunda görülenlere benzer bir şekilde, ancak etkileri açısından iki katına çıktı. Sadece üye devletlerin iç siyasi yaşamını değil, aynı zamanda Avrupa Birliği'nin işleyişini ve algısını da etkiledi. Brexit, toplumsal memnuniyetsizliğin etkilerinden sadece bir tanesiyken, AB üyeliği bunun aynasıdır.
Enerji Birliği, Avrupa'nın Rusya'ya olan enerji bağımlılığına bir çözüm olarak ve daha genel olarak, uzun vadeli sosyo-ekonomik sorunların etkisine bir cevap olarak başladı. Proje şu anda ekonomik matematik ve politik tartışmalar arasında bir yerde askıya alınmış durumda. Enerji altyapı projeleri mutlaka AB düzeyinde siyasi iradenin sonucu olarak değil, üye devletlerin ulusal çıkarlarına hizmet ediyor. Klasik örnek, bu anlamda, Nord Stream II projesidir. Farklı ekonomik gerçekliklerin desteklediği farklı üye devletlerin sosyo-politik sorunları, çevresel durumlar, vb. AB’nin bölgesel çıkar grupları düzeyinde ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bu konulara ek olarak, petrol fiyatındaki artış ve sosyal sorumluluk ve çevre koruma politikalarının ortaya çıkışı, aynı zamanda toplumun tasarruflarını arttırma ihtiyacı ve sosyal sözleşmeye daha az ihtiyaç duyması da bireysel enerji tüketimine benzer bir tutum geliştirmiştir. Amerikan toplumu gibi Avrupalılar da daha az tüketmek ve daha az ödemek istiyor.
Piyasadan egemen çıkarlara kadar küresel düzensizliği biçimlendirmek
Yeni küresel bağlamda etkili stratejiler oluşturmak için toplumun yeni özelliklerini anlamalıyız. Pazarı tanımlayan da budur. Peki toplum kim? Ve neye benziyor? Tüketim kalıplarını anlamak için demografik özellikler dikkate alınmalıdır. Kişi 20 yaşında, aksi takdirde 40 yaşında ve 70 yaşında farklı şekilde davranır. Bir devletin nüfusunun çoğunluğu yaşlıysa, o toplumun nasıl gelişebileceği ve ulusal çıkarlardan kaynaklanan, fakat aynı zamanda demografik içeriğe bağlı olan özel güvenlik ihtiyaçları hakkında genel bir jeopolitik yorum yapabiliriz. Diğerleri ile kıyaslarken bu değişkenleri göz önünde bulundurarak, bir devletin kendisini tüketim malları, hizmetleri ve enerji pazarında nasıl konumlandıracağını tahmin edebiliriz.
İki geleneksel enerji tüketicisi - Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa - toplumlarda demografik veriler ve diğer sosyal faktörler, gelecek 15 yıl için doğal bir enerji tüketimi düşüşü olduğunu gösteriyor. Yaşlılar 2007 yılında emekli olmaya başladılar. Onların işgücü piyasasından çıkmaları doğal olarak enerji tüketiminde bir düşüşe neden olacak. Tabii ki, ABD hala sağlam bir temelde sağlıklı bir demografiye sahiptir, ancak tüketim alışkanlıkları nesiller arasında farklılık gösterir. Verimlilik konusunda eğitim almış çocukların ve emekli olanların torunlarının tüketim alışkanlıkları nedeniyle söz konusu düşüş mümkün olmaktadır.
Avrupa'da, Batı zaten bir demografik sorunla karşı karşıya kalmaya başladı. Etkileri sosyo-politik alanda, özellikle ulusal göç politikalarında gözlenebilir. Batı'da, 2015'deki mülteci krizi, zaten sıkıntılı olan demografik bir ortama baskı uyguladı. Doğu Avrupa, daha iyi bir demografik yapıya sahip olmasına rağmen, Batı’nın çok gerisinde değil. 2013'ten beri Almanya, İtalya, Yunanistan ve Fransa'da emekli nüfus sayısı hızla arttı. Doğu Avrupa'nın emekli aylıkları baskı altında ve genç nüfusun büyük bir kısmı bölge dışında çalışıyor. Bu nedenle sebepler bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir, ancak piyasada daralmaların aynı olması beklenmektedir. Uzun vadede, teknolojik ilerlemenin körüklediği nesiller tercihler, geleneksel tüketicilerden gelen talebi azaltacak ve inovasyon ihtiyacını artıracaktır.
Yeni haritada yeni riskler
Bu faktörlerin tümü, hem enerji kaynaklarını hem de enerji güvenliği ihtiyaçlarını, küresel haritanın yeniden çizilmesine yol açmaktadır. Enerji üreticileri, perakende pazarlarını yeniden şekillendirmek için daha az çaba harcayacak ve kalkınma modellerini desteklemek için daha fazla yeni pazar aramaya devam edecekler. Asya ve özellikle Çin'i hedef alacaklar, ancak o bölgenin tüketim yetenekleri sınırlıdır. Anemik bir ekonomik büyüme döneminde, Rusya ve Orta Doğu'daki üretici ülkeler ekonomik istikrarsızlık dönemlerinden geçecekler. Bunlar, ulusal kalkınma modellerinde reform yaparak ekonomik istikrarsızlığı sona erdirebilir, ancak bu ekonomik istikrarsızlık aynı zamanda iç veya uluslararası çatışmaya yol açabilir.
Amerika Birleşik Devletleri, siyasi düzey de dahil olmak üzere, 2016’nın başlarından itibaren küresel yönetici rolünden gözle görülür biçimde çekilmeye başladı. 2016 başkanlık kampanyasının kahramanları Donald Trump -tüm ABD ittifaklarının ve anlaşmalarının yeniden müzakere edilmesini teklif eden (ve daha sonra uygulamaya koyan)- ve son 25 yılda müzakere edilen tüm serbest ticaret anlaşmalarının sonuçlarına karşı çıkanlar, müzakere konusunda kişisel olarak yardım etmiş olanlar da dahil olmak üzere Hillary Clinton'dı. Ayrıca, 2015 yılında ABD, operasyon sahalarındaki silahlı kuvvetlerin varlığını 1941'den beri görülmemiş değerlere indirdi. Yurt içi üretim artışıyla birlikte, ABD artık küresel enerji tedarik rotalarını güvence altına almak konusuna eski ilgiyi göstermiyor.
ABD’nin ilgisi azalmış olsa da, tüm dünya Bretton Woods’taki II. Dünya Savaşı’nın bitiminden sonra ABD’nin hayal ettiği, yönettiği ve koruduğu sisteme bağlı. ABD'nin geri çekilmesi, dünyadaki enerji ihracatçılarının pazar bulmak ve tedariklerini güvenceye almak zorunda kalmaları, ithalatçıların ise enerji kaynaklarını güvenceye almak ve düzene sokmak için yollar bulmaları gerektiği anlamına geliyor.
Yeni bağlam, küresel jeopolitik ile ilgili bazı temel sorunları yeniden şekillendirmektedir. ABD’nin Basra Körfezi’nden (muhtemelen tam olarak, çok yakın gelecekte) çekilmesiyle, Suudi Arabistan ve İran arasında çatışmalar tırmanabilir. Her iki devletin de ekonomik sorunları var ve her ikisi de toplumsal reformların karmaşık süreçleriyle karşı karşıya. Her ikisinde de petrol rezervleri ve ABD ile karmaşık ilişkileri var. Bölgesel düzeyde böyle bir çatışma, bölgesel güç rolünü yeniden kazanmaya çalışan bir devlet olarak, Avrupa ve Asya arasındaki bir köprü (düğüm) olan Türkiye'nin katılımını etkileyecektir.
Orta Doğu'da gerilimler artarsa, bu sadece enerji piyasalarını değil aynı zamanda küresel istikrarı da etkileyecektir. Amerika Birleşik Devletleri, aldığı riskleri en aza indirmeye çalışırken, ilgilendiği yerlere müdahil olmaya devam edecektir. Orta Doğu’daki olası senaryolar göz önüne alındığında, Amerika mümkün olduğunca yavaş hareket edecek ve diğer güçler (özellikle Rusya’nın yanı sıra Türkiye de) ABD’nin tamamen çıkmasını engellemeye çalışacaktır.
Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa ülkeleri arasındaki mevcut bağımlılık nedeniyle, Washington'un jeopolitik şartlarından biri kıtadaki çatışmayı önlemektir. Rusya’da sosyal sorunların zayıflattığı ve petrol fiyatına bağlı bir ekonominin saldırganlığının devam etmesi olasıdır. Rus saldırganlığını caydırmak için ABD, Doğu Avrupa'da bölgesel bir ittifak kurulmasını desteklemektedir. Ancak Rusya'daki bir sosyo-politik kriz, istikrarsızlığı yalnızca Avrupa mahallesine değil, Orta Asya'da da yayacaktır. Bu senaryo, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve Asya'nın katılımını etkileyecektir.
Kaderin bir dönüm noktası olarak, Amerika'nın kendi enerji üretiminin tüketimini karşılayabileceği gerçeğine dayanan hesaplanmış geri çekilme, uzun vadede zararlı olabilir. 2007'den sonra ortaya çıkan çok kutuplu dünya, varsayılan olarak "bölgesel oyuncuları" güçlendirmez; onlar basit ağ yöneticisi haline gelmezler. Ayrıca, servetlerini artırmaz ve onları daha güçlü veya daha sorumlu hale getiren yeni özellikler eklemez. Ayrıca, Amerika'nın geri çekilmesi, servetinin veya gücünün seyreltilmesi anlamına gelmez. Bununla birlikte, mevcut yeniden yerleşim, özel alandaki risk yöneticileri ve ulusal stratejilerin operasyonelleştirilmesi için daha karmaşık hesaplamalar içeren sonuçlar doğuracaktır.
2019: yeni bir başlangıç
2019, ABD'nin dünyanın "küresel polis"i olmadığını ilan etti; ancak Washington en büyük küresel güç olmaya devam edecek. Coğrafya daha akıcı hale geldi. Enerji haritası artık sadece hidrokarbon üreticilerini ve tüketicilerini içermiyor. Yenilikler, enerji tedarik zinciri ile ilgili, ekstraksiyon sürecinden altyapı ve tüketim inşasına kadar her şeyi değiştirdi. İnovasyon sayesinde insan kaynakları dünyanın doğal kaynaklarından daha değerli hale geldi; insan zekası ve yaratıcılığı enerji sektörü için yeni modellerin geliştirilmesini belirliyor.
Ancak, ideolojik bölünmeler ve coğrafi farklılıklar sürmektedir ve derinleşecektir. Milliyetçilikle desteklenen egemenlik, azalmıyor, artıyor. Uzun vadede ulus devlet, siyasetin toplumsal algıları ve bireyciliğin yükselişiyle yeniden şekillenerek gelişecektir. Yeni devletlerin ortaya çıkması ve diğerlerinin kontrol alanlarını genişletmesi muhtemeldir.
Fiziksel sınırlar dijitalleşme ile seyreltilmeye devam ederken, altyapı, ortaya çıkan sosyal ağları birbirine bağlayarak fiziksel coğrafyanın bir parçası haline gelecektir. Bununla birlikte, bağlantı (connectivity-internet), toplumun karşılaştığı yeni zorluklar tarafından belirlenen klostrofobi ve yeni korkular da yaratacaktır. Bu itibarla, insan topluluklarının bağımlılıklarını nasıl azaltabilecekleri üzerine tartışmalar devam edecektir. Bu da yarının dünyasında enerji sektörünün gelişme şeklini ve ortaya çıkacak yeni jeopolitik oyuncu türlerini etkileyecektir.
Antonia Colibasanu, 09 Aralık 2019, Real Clear World
(Bu makale ilk olarak, Romanya’da, Energia’da, Club Romania’nın bir politika kitabı olarak yayınlanmıştır. Antonia Colibasanu kıdemli bir jeopolitik analist ve Jeopolitik Vadeli İşlemler Operasyon Direktörüdür. Romanya'nın Brasov kentinde bulunan Bölgesel Savunma Kaynakları Yönetimi Çalışmaları Bölümü'nde doçent olarak çalışmaktadır; Romanya'nın enerji bakanına Onursal Danışman olarak görev yapmıştır. İfade edilen görüşler yazarın kendisine aittir.)
Seçkin Deniz, 21.01.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.