1 Eylül 2020 Salı

SA8823/SD1795: 'Panoptikon' Dijital Gözetim Çağında Ne Anlama Geliyor?

Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk

Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, The Guardian yazarı Thomas McMullan'a aittir ve 18. yüzyılda, günümüz dijital gözetim çağına yönelik ilk girişimi başlatan, 1791'de dünyanın en kaba adamı seçilen mason İngiliz filozof, hukukçu ve toplum reformcusu Jeremy Bentham (15 Şubat 1748-6 Haziran 1832)'ın insanları gözetleme tasarımı olan 'Panopticon-Panoptikon'a odaklanmaktadır. Dr. John Coleman, 300’ler Komitesi “Komplocular Hiyerarşisi” adlı kitabında Jeremy Bentham hakkında şöyle yazar: "Fransız Devrimi’nin ateşi Fransız halkının haberi olmadan Jeremy Bentham ve William Petty tarafından Farmason Locaları networku kullanılarak yakılmıştır. Önceden gizlenen gerçekler Fransız Devrimi’nin üyeleri arasında Jeremy Bentham ve William Petty’nin de bulunduğu İngiltere’deki iki veya üç gizli örgüt tarafından yönetildiğini ortaya koymaktadır. Araştırmalarımda Bentham’ın, East India Co.’da önemli bir görevi olduğu ve Felsefi Radikaller Grubu’nun da başkanı olduğunu keşfettim. Bentham East India Co.’da “Kralların Kralı” olarak bilinmektedir." Açıktır ki Dünya Satanist-Masonik bir 'Çete' tarafından tasarlanan ve derin ve gizli bir öz geçmişe sahip saldırılarla tahrip edilmeye devam etmektedir. Okuyucularımızın farkında olmalarını istediğimiz tek şey budur; insanlığın neredeyse tamamından saklanan gizli şeytanî organizmaların ürettiği ve yönettiği kişilerin, kurguların ve olayların birbirleri ile ilgisini ortaya koyduğumuz bu tür emek ürünü yayınların paylaşılması ve gerçek aydınlanmanın önündeki en büyük engel olan masonik karanlığın net bir şekilde görünür hale gelmesidir. İnsan ırkına satanist saldırılar sürmektedir. Kasım 2019'dan itibaren dünyayı kasıp kavuran, Malezya, İtalya, Amerika ve Çin'de ayrı ayrı yapılan çalışmalara ve yazılan makalelere göre erkeklerin sperm sayısında düşüşe ve kısırlığa da neden olan Coronavirus-Covid-19 salgını projesine dahil edilen Microsoft'un patronu Bill Gates yatırımı olarak Kuantum Noktalı Aşılar, Panoptikon, Dijital Gözetim aşamalarından sonra yine masonik bir izleme-gözetleme aracı olarak insanlığı tehdit etmektedir.
Seçkin Deniz, 01.09.2020

What does the panopticon mean in the age of digital surveillance?
"Jeremy Bentham’ın Panopticon'u(*) ve CCTV arasındaki paralellik net olabilir, ancak veri yakalama dünyasına adım attığınızda ne olur?"

Filozof Jeremy Bentham, vasiyetinde vücudunun kadavra olarak kullanılmasını ve halka teşhir edilmesini istedi. Bu vasiyeti gerçekleşti ve iskeleti şimdi University College London'daki bir cam kasada oturuyor, balmumu başı, yelek ve ceketle süslenmiş ve ahşap bir tabureye oturmuş durumda ve Jeremy Bentham cam kabininden öğrencilere bakıyor.

Bentham faydacılığın (Pragmatizm) kurucusu ve kilise ile devletin ayrılığı, ifade özgürlüğü ve bireysel yasal hakların önde gelen savunucusu olarak kabul edilmişti. Ve şimdi, mezarın ötesinden, kadavrasında, izleyicilerin hareketlerini kaydeden ve onları çevrimiçi olarak canlı olarak yayınlayan bir web kamerası var, UCL’nin PanoptiCam projesinin bir parçası olarak diğer şeylerin yanı sıra gözetim algoritmalarını test ediyor. Ben bunu yazarken, genç bir çift koridorda yürüyor, erkek eliyle kadının sırtına dokunuyor.

Jeremy Bentham’ın iskeleti, balmumu kafalı, UCL'de sergileniyor. Fotoğraf: The Guardian

UCL Dijital Beşeri Bilimler Merkezi direktörü Prof Melissa Terras, kameranın "hareketsiz görüntülerde farklı insanları doğru bir şekilde tanımlamanın ve saymanın" en iyi yolunu öğrenmek için kullanıldığını söyledi. UCL, çağdaş gözetim hakkında tartışmalara yol açacağını umuyor, ancak bu web kamerasının Bentham’ın kutusuna iliştirilmiş olması bir tesadüf değil. PanoptiCam projesi, Bentham'ın bıraktığı mirasın hakimi bir tür kurumsal bina olan "panopticon"u çağrıştıran bir kelime oyunu.

Panopticon mirası

Bir mimari yapı olarak panoptikon, bir bekçinin, içeride bulunanların izlenip izlenmediklerini bilmeden, sakinleri gözlemlemesine izin veriyor. Bir metafor olarak panoptikon, disiplinci toplumların gözetleme eğilimlerini takip etmenin bir yolu olarak 20. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirildi. NSA ve GCHQ çağında sürveyans hakkında düşünmenin hala faydalı bir yolu mu?

Bentham'ın panoptikonunun temel yapısı şudur: Hücrelerle çevrili merkezi bir kule vardır. Merkez kulede bekçi vardır. Hücrelerde, binanın kullanımına bağlı olarak mahkumlar veya işçiler veya çocuklar vardır. Kule parlak bir ışık saçar, böylece bekçi hücrelerdeki herkesi görebilir. Ancak hücrelerdeki insanlar bekçiyi göremezler ve bu nedenle her zaman gözlem altında olduklarını varsaymak zorundadırlar.

"Panoptikon aslında Bentham’ın fikri değildi. Kardeşine aitti," diyor UCL Hukuk ve Siyasi Düşünce Tarihi profesörü ve Bentham Projesi Direktörü Philip Schofield. "Kardeşi Samuel, Rusya'da Krichev'deki farbikaısnı işletiyordu ve nispeten vasıfsız bir işgücüne sahipti, bu yüzden bu fabrikanın ortasına oturdu ve iş gücünü merkezi masasının etrafında bir daire oluşturacak şekilde düzenledi, böylece herkesin ne yaptığını takip edebildi."

Bentham, 1780'lerin sonlarında kardeşini ziyarete gitti, ne yaptığını gördü ve merkezi düzenlemenin sadece hapishaneler değil, fabrikalar, okullar ve hastaneler dahil her türlü farklı duruma uygulanabileceğine karar verdi.

Bentham, Başbakan William Pitt'i bir panoptikon Ulusal Cezaevi'ni finanse etmesi için ikna etmeyi başardı, ancak bir dizi sorun, sonunda projenin terk edildiği anlamına geliyordu. Bentham, yaşamı boyunca inşa edilmiş bir panoptikon görmedi. O zamandan beri bir dizi hapishane, tasarımlarına panoptikon unsurlarını dahil etti, ancak bir panoptikon hapishanesine en yakın şey 1920'lere kadar inşa edilmedi; Yolsuzluk ve zulümle ünlü Küba'daki Presidio Modelo kompleksi şimdi terk edilmiş durumda.

'İlke, merkezi denetimdir’

Fransız filozof Michel Foucault, 1975 tarihli Discipline and Punish- Disiplin ve Cezalandırma adlı kitabında panoptikona olan ilgiyi canlandırdı. Foucault, disiplin toplumlarının vatandaşlarına boyun eğdirme eğilimini göstermenin bir yolu olarak panoptikonu kullandı.

1995 yılında terk edilmiş Presidio Modelo kompleksi Fotoğraf: The Guardian

Bir panoptikon mahkumunu asimetrik gözetlemenin (sürveyans) alıcı tarafında olarak tanımlıyor: “Görülüyor, ama görmüyor; o bir bilgi nesnesidir, asla iletişimin öznesi değildir. "

Sonuç olarak, mahkum cezalandırılma korkusuyla kendisini denetliyor.

Schofield, "İlke, merkezi denetimdir" dedi. “CCTV ile merkezi denetim yapabilirsiniz. Bunu yapmak için yuvarlak bir binaya ihtiyacınız yok. Elektronik iletişimi merkezi bir konumdan izleme, yani panoptik. Bentham’ın panoptik fikrinin asıl özü, denetlendiklerinde daha iyi yürütülen belirli faaliyetlerin olmasıdır. "

Pek çok yönden, panoptikonun kalbindeki gözetleme kulesi, binalarımıza monte edilen kameraların öncüsüdür; kasıtlı olarak görülebilen, insan gözlerinin görünmediği makineler.

Panoptikon ve CCTV arasındaki paralellikler açık olabilir, ancak dijital gözetim ve veri yakalama dünyasına adım attığınızda ne olur? Akıllı telefon ekranlarımızdaki hücreler arasında geçiş yaparken hala "bilgi nesneleri" miyiz?

Panopticon'dan farklı olarak, vatandaşlar izlendiklerini bilmiyorlar

Melbourne Üniversitesi Medya ve İletişim Hukuku Merkezi'nde araştırmacı olan Jake Goldenfein, modern gözetim için bir metafor olarak değerlendirirken Bentham'ın panoptikonunun düzeltici amaçlarını hatırlamanın önemli olduğunu söylüyor.

“Panoptikonun bir metafor olarak kullanılma ölçüsü, çağdaş görsellik türlerinin (etkili bir şekilde dijital ve veri odaklı) merkezi kule konseptine benzer olup olmadığını düşünmeye başladığımızda bozulmaya başlıyor. Örneğin, bu tür bir görselliğin asimetrik olup olmadığı ve - daha da önemlisi - aynı siyasi egzersiz için ortaklaşa seçildiğini düşünüyorum. İzlendiğimizi bilmiyor olmamız, panoptikonun davranışı düzeltmeyi amaçladığı şekilde normalleştiğimiz anlamına mı geliyor? "


Jeremy Bentham’ın panopticon diyagramı Fotoğraf: The Guardian

Goldenfein'in ileri sürdüğü gibi, Bentham'ın binasındaki mahkumların asimetrik olarak gözetlenmesi, GCHQ gibi hükümet organlarının gözetimi yürütme biçiminden farklıdır. Panoptikon içinde, sakinler sürekli olarak izlenme tehdidinin farkındadır - bütün mesele budur - ancak internetteki devlet gözetimi görünmezdir; Bir URL'yi her tıkladığınızda size bakan hiçbir ölü göz merceği veya baş döndürücü bir kule yoktur.

Snowden sızdırıncaya kadar NSA ve GCHQ operasyonlarının ölçeği biliniyor değildi. Bu, muhtemelen farkında olduğumuzda sistemi Snowden sonrası daha panoptik hale getiriyor, ancak resmi bir söylem olarak ortaya konmadı. Başlangıçtaki vurgu bugün hala aynı; amaç davranışları düzeltmek değil, güvenliği sağlamak, yani teröristlerden korumaktır.

Bir diğer önemli fark, veri gözetiminin göreli soyutluğudur. Bentham’ın panoptikonu ve bir dereceye kadar CCTV ile, otorite karşısında fiziksel bir teşhir duygusu var.

İnternetteki gözatmalarımın  kişisel özel alanında açığa çıkmış hissetmiyorum; 'veri bedenim'in gözetim altında olduğunu düşünmüyorum çünkü o bedenin nerede başladığını veya nerede bittiğini bilmiyorum. Hayatımızın çoğunu çevrimiçi yaşıyoruz, çok fazla veri paylaşıyoruz, ancak verilerimiz gözetlenmesini bedenlerimizin gözetlenmesi kadar yakın hissetmiyoruz. Fiziksel sahiplik olmadan ve açık bir maruz kalma duygusu olmadan eylemlerimi normalleştirmem. Eğer İnternetin sözde anonim olması gibi bir şey varsa bunun tam tersini yapmam anlamına geliyor.

Bununla birlikte, verilerim yalnızca hükümetim tarafından değil, aynı zamanda ondan büyük miktarda para kazanan şirketler tarafından da gözetim altında. Sadece bu da değil, aynı zamanda hükümetlere ve şirketlere sunulan veri miktarı aşırı çoğalmış durumda ve bu sırada panoptikon bir kez daha bir model olarak ortaya çıkabilir. Neden? Çünkü bedenlerimiz tekrar gözetlemeye sokulmak üzere.

Nesnelerin İnterneti: Ahlakî reform mu? Sağlık korunuyor mu? Endüstri canlandı mı?

Genelde nesnelerin interneti olarak adlandırılan evlerimizdeki, arabalarımızdaki ve şehirlerimizdeki nesneler arasında giderek artan bağlantı, dijital gözetimi büyük ölçüde değiştirecek. Google’ın Brillo'sunun ve Apple’ın HomeKit’inin müjdelediği daha geniş ağa bağlı sistemlerin ortaya çıkmasıyla, çamaşır makinelerinden seks oyuncaklarına kadar her şey yakında iletişim kurabilecek ve hayatlarımız hakkında büyük miktarda veri oluşturacak. Ve bu veri akışı yalnızca nesneler arasında gidip gelmekle kalmayacak, büyük olasılıkla kurumsal ve hükümet rezervuarlarına doğru yol alacaktır.

Akıllı saatlerdeki kalp atış hızı monitörlerinden GPS ayakkabılara kadar her şeyle, vücudumuza bir kez daha parlak bir ışık atılıyor. Merkezi bir kulenin bakışları altında açığa çıkmış hissedecek miyiz? Belki hayır, ancak normlara aykırı olarak belirlenmiş alışkanlıklar ve fiziksel istatistikler ile, yine de dikkatle incelendiğimizi hissedeceğiz. Bunun gerekçelerinin çoğu, sağlık ve esenlik için iddia edilen faydalardır. "Ahlakî reform yapıldı - sağlık korunmuş - endüstri canlandırıldı"- cümleleri Apple'in pazarlama materyali değil, Bentham'ın panoptikon hakkındaki sözleri.

Merkezi bir kule olmayabilir, ancak en samimi nesnelerimizde iletişim sensörleri olacak.

Bentham, panoptikonun baskı için bir araç olmasını istemedi ve aslında başarısızlığı sonunda onu hayatının ilerleyen dönemlerinde bir tür anti-panoptikon geliştirmeye yöneltti; bir bakanın açık bir odada oturduğu ve etrafını dinleyen ve sorular soran halk üyeleriyle çevrili olduğu yer.

Buradaki fikir, bu şeffaflığın hesap verme yetkisine sahip olmasıdır, çünkü toplumdaki en tehlikeli insanlar yöneticiler olabilir. Mahkumların, işçilerin ve çocukların yanı sıra kendilerinin de izlendiğini hissetmeleri önemlidir.

Cam kabindeki Bentham'a, bir tabure üzerindeki iskelete, herkesin görebileceği bir bilgi nesnesine baktığınızda o seyirci odasını düşünmemek zor.


Thomas McMullan 23 Temmuz 2015, The Guardian



Seçkin Deniz, 01.09.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar





Analitik Not: 

Entelektüel arka plana sahip metinlerin internet üzerinden okunma üzerinden bir fikir vermesi açısından bu analitik notu düşme gereği duyduk. 1821 yılında kurulan ve 1999 yılından itibaren de web sayfasında da yayın yapan günlük İngiliz gazetesi The Guardian'da yayınlanan Thomas McMullan'ın 23 Temmuz 2015 tarihli "'Panoptikon' Dijital Gözetim Çağında Ne Anlama Geliyor?-What does the panopticon mean in the age of digital surveillance?" makalesinin aradan geçen beş yıl süresince aldığı okuma/tıklanma sayısı '1045'tir. Bu ve benzeri felsefî temelli internet metinlerinin okunma/tıklanma sayısı ölçüt dikkate alındığında, Sonsuz Ark yayınlarının okunma/tıklanma sayısı  tatmin edici düzeydedir denebilir. Maalesef, analitik düşünme temelli metinlere olan ilgi dünyanın her yerinde bu seviyede; insanlık için dijital çağ iletişim açısından çok şey değiştirse de bilişsel etkileşim açısından milyonlarca yıllık dünya tarihinden pek farklı bir gelişim göstermiş değil. Seçkin Deniz, 01.09.2020



(*) Panoptikon, İngiliz filozof, hukukçu ve toplum reformcusu.  Jeremy Bentham (d. 15 Şubat 1748 – ö. 6 Haziran 1832)'ın 1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelidir. Tasarımın konsepti gözetlemeye izin verir. Şöyle ki; bütünü gözlemlemek anlamına gelen bu tasarım birkaç katlık tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kuruluydu. 

İnsanları, rasyonel bir biçimde kendi çıkarlarını izleyen ve faydalarını en yüksek noktaya getirmeye çalışan canlılar olarak görüyordu. Faydacılığın kurucusu olarak da bilinir. Hayvan haklarının ilk savunucularındandır ve liberalizmin gelişiminde büyük katkıda bulunmuştur. Ahlak ve Yasama İlkelerine Giriş adlı yapıtında ilk kez faydacılığın bütününü ana hatlarıyla sergiledi. Medeni hukukun reform yoluyla herkese güvenlik, eşitlik ve huzur sağlayacağını düşünüyordu. Bir Ateist idi. Ölümünden sonra mumyalanmayı ve kurulmasına yardımcı olduğu okulun bir salonunda cam bir kutuda sergilenmeyi vasiyet etti.

Panopticon tasarımı

1791'de dünyanın en kaba adamı seçildi. Az sayıda gardiyanın çok sayıda mahpusu gözetlemesini sağlamak üzere “denetim evi” anlamında panopticon adını verdiği daire planlı bir yapı tasarladı. Bu tasarım birkaç katlık tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kuruluydu. Her hücre bu halkanın iç kısmına açıktı ve halkanın dış cephesindeki duvarda birer pencere vardı. Halkanın ortasında mahpuslardan tamamen saklanmış konumdaki gözlemcilerin kaldığı bir nöbet kulesi yer almaktaydı.

Panopticon'un temelinde yatan ilke, tek odalı hücrenin içindeki sakine saklanacak hiçbir yer bırakmaması, buna karşılık dış cephedeki duvarın penceresinden gelen dış ışığın kuledeki nöbetçilere mahpusun her hareketinin iyi aydınlatılmış bir siluetini izleme olanağını sağlamasıydı. Bentham'ın yaklaşımına göre, gözlemlenen her yanlış davranışının ceza getireceğini bilen, ama davranışlarının aslında ne zaman gözlemlendiğini bilmeyen mahpusun aklını başına toplayarak her zaman izleniyormuşçasına davranmaktan başka çabası yoktu. Böylece mahpus bizzat kendi hareketlerini kollamak durumunda kalacaktı.


Sonsuz Ark'tan
  1. Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur. 
  2. Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
  3. Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
  4. Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.

Seçkin Deniz Twitter Akışı