Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, London School of Economics Küresel İlişkiler Enstitüsü Program Direktörü ve Kıdemli Araştırmacı Piroska Nagy-Mohacsi'ye aittir ve Covid-19 salgını nedeniyle durgunluğa giren ekonomilerini kurtarmak için gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının parasal genişleme (para basma) politikalarına ve bu politikaların risklerine odaklanmaktadır. Analistin, gelişmiş ülkelerin parasal genişleme ile gelişmekte olan ülkelere krizi aşmada destek vermiş olsalar bile kriz sona ererken bunun bedelini ağır bir şekilde ödeyebileceklerini düşünerek uyarılarda bulunmaktadır: "Sonuçta, QE ve uzun süreli bir durgunluk kaçınılmaz olarak şirketlerin, hanehalklarının ve nihayetinde bankaların bilançolarını vuracaktır. Bu gerçekleştiğinde, iflaslar ve tahsili gecikmiş krediler hızla artacak ve gelişmekte olan piyasalardaki hükümetler, bu tür sorunları çözmek için gelişmiş ekonomideki emsallerinden çok daha az mali alana sahip olduklarını görecekler." Türkiye'ye uygulanan ekonomik ambargo dolayısıyla, Türkiye Dolar ve Euro'daki parasal genişlemeden yararlanmadı ve doğal olarak analistin bahsettiği riskleri yaşama problemi olmayacak, fakat buna karşılık dünyada tam tersi olmasına rağmen kasten yükseltilen döviz kurları dolayısıyla kriz süresince baskı altına alındı ve rahat hareket etmesi engellendi, Türkiye bu zorlu süreci aştığında parasal genişlemenin bedelini ödeyen ülkeler arasında ayakta kalan tek ülke olacaktır. Ekonomi yönetiminin soğukkanlılığını korumaya devam etmesi şarttır. Avrupa Merkez Bankası, Euro Bölgesi'ndeki bankalara, pandeminin etkisi altındaki ekonomiye kredi vermeleri için mümkün olan her türlü kolaylığı sağlarken, bankalar yeni bir ultra ucuz fonlamaya hazırlanıyor. TLTRO olarak bilinen hedefli kredilerin Perşembe günkü turu bankalara eksi yüzde 1'e varan faizli uzun vadeli krediler verecek. Yani bunun anlamı AMB'nin, şirketlere ve tüketicilere kredi vermek üzere borçlandıkları sürece bankalara para ödeyeceği anlamına geliyor. Türkiye ise iç politik baskılara daha fazla dayanamayarak kredi vadelerini 60 aydan 36 aya indirdi ve kamu bankalarının düşük faizli kredilerinden vazgeçti. Bu kararın yeniden gözden geçirilmesi gerekiyor.
Seçkin Deniz, 25.09.2020
The Quiet Revolution in Emerging-Market Monetary Policy
"Gelişmekte olan piyasalar, bugün geçmişte olduğundan daha az gelişmiş ekonomilerin insafına kalmış olsalar da, mevcut kriz bağlamında büyük yayılmanın etkilerinden yararlanmaktadırlar. Sonuç olarak, gelişmiş ekonomilerde öncülük edilen aşırı genişlemeci para politikaları artık hemen hemen herkes tarafından kullanılabilir durumdadır."
Yükselen piyasalardaki merkez bankacılığı, COVID-19 salgını sırasında sessiz bir devrim geçirdi. Geçmiş krizlerden farklı olarak, gelişmiş ekonomilerdeki merkez bankalarının uyguladıklarını taklit edebildiler: nicel genişleme (Parasal genişleme-QE) ile döngüsel karşıtı politikalar, yerel para biriminden varlık alımları, faiz oranı kesintileri ve devlet açıklarının paraya çevrilmesi.
Geçmişte, bu tür politikalar enflasyonu ve aşağı yönlü döviz kuru baskısını körüklerdi. Bu sefer öyle değil. Pandemiden önce zaten sorun yaşayan birkaç merkez bankası dışında, gelişmekte olan merkez bankaları, krize yanıt verirken daha fazla manevra alanı yaratmak için QE'yi kullanabildiler.
Gelişmiş ekonomilerdeki para politikaları bu değişime olanak sağlamıştır. Kendi QE programlarının olumlu yayılma etkileri oldu ve krize yanıt olarak döviz takaslarını ve döviz geri alım (repo) işlemlerini genişlettiler. Küresel sistemik merkez bankaları (GSCB'ler) tarafından alınan önlemler arasında, ABD Merkez Bankası'nın tepkisi en önemlisiydi, ancak Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Çin Halk Bankası (PBOC) tarafından yapılan takas ve repolarda da bölgesel düzeyde önemli bir etki üretti.
Gelişmiş ekonomilerdeki faiz indirimleri ve devasa likidite enjeksiyonlarının etkileri, küresel getiri arayışlarının bir sonucu olarak gelişmekte olan pazarlara ulaştı. Mart ayındaki ilk piyasa tökezlemesinin ardından, sermaye akışları, sonraki aylarda yüksek borç ihracı gören gelişmekte olan piyasalara döndü. Gelişmekte olan piyasalar da faiz oranlarını düşürmeyi başarmış ve merkez bankaları, piyasanın yeterince büyük olduğu durumlarda yerel para cinsinden varlık ihraç etmeye başlamıştır.
Bu arada, GSCB'ler tarafından döviz takaslarının muazzam genişlemesi döviz kuru baskılarını hafifletti. Bu takas hatları, iç piyasalardaki döviz kıtlığını önlemek için güvenlik ağı görevi görüyor. Pandeminin başlarında Fed, ECB, Kanada Merkez Bankası, İngiltere Merkez Bankası, Japonya Merkez Bankası ve İsviçre Ulusal Bankası ile sürekli takas düzenlemelerini yeniden etkinleştirirken, vadelerini de uzattı. Ardından Avustralya, Brezilya, Danimarka, Güney Kore, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, Singapur ve İsveç merkez bankalarına swap hatları sağlandı.
Fed, on yıl önce küresel mali kriz sırasında benzer önlemler alırken, şimdi çok daha ileri gitti. Mart ayı sonunda, yabancı ve uluslararası para otoriteleri (FIMA) için yeni bir ek geçici repo imkanı sunmaya başladı. Bu düzenleme, dünyanın dört bir yanındaki merkez bankalarının ve kamu para kurumlarının, ABD doları likiditesine erişim için bir kanal olarak mevcut ABD Hazine bonosu stoklarını kullanmalarına olanak tanıyor.
Repolar gerçek para birimi takasları olmasalar da (çünkü FIMA'ların teminat olarak ellerinde dolar cinsinden varlıklar olması gerektiğinden), yine de güçlü bir piyasa güveni kaynağı olduklarını kanıtladılar. Ve sadece repoların mevcudiyeti piyasaları rahatlatmak için yeterli olabileceğinden, çoğu durumda kullanılmaları gerekmiyor.
Dahası, repolar, ECB'nin 2009'da Polonya ve Macaristan ile yaptığı repo operasyonları modelini izleyerek, gerçek para takası düzenlemelerinin habercisi olarak hizmet edebilir. Mevcut krizde, ECB ve PBOC, gelişmekte olan piyasalarda döviz kuru risklerinde keskin bir düşüşe izin veren etki alanlarında hem takas hatlarını hem de parasal repoları genişlettiler.
Gelişmekte olan ülke merkez bankalarının ek manevra alanı, gelişmiş ekonomilerin para politikaları yeterince genişletici kaldığı sürece devam edecektir. Yakın ve orta vadede bunun şansı yüksektir, çünkü gelişmiş ekonomilerin merkez bankaları, büyüme ve istihdam düzeldikten sonra bile, on yıl önce başlattıkları QE'den (çeşitli nedenlerle) tam olarak çıkamadılar.
Şimdi, salgın ve neden olduğu derin ekonomik durgunluk göz önüne alındığında, QE'nin görünürde fiilen bir sonu yok. Dahası, birkaç merkez bankası, faiz oranlarını düşük veya hatta negatif tutmaya resmen kararlı ve yeni merkez bankası dijital para birimleri, bu tür politikaların uygulanmasını nispeten kolaylaştırabilirler.
O halde, gelişmekte olan piyasa merkez bankalarının sonucu, öngörülebilir gelecekte GSBC'lerin para politikası yayılmalarından büyük olasılıkla yararlanmaya devam edecekleridir. Ancak bu politika özgürlüğünün faydalarının sınırları vardır. Pek çok gelişmekte olan piyasa merkez bankası, kısa süre içinde finansal istikrar ve yönetişim açısından istenmeyen sonuçlarla karşılaşabilir.
Sonuçta, QE ve uzun süreli bir durgunluk kaçınılmaz olarak şirketlerin, hanehalklarının ve nihayetinde bankaların bilançolarını vuracaktır. Bu gerçekleştiğinde, iflaslar ve tahsili gecikmiş krediler hızla artacak ve gelişmekte olan piyasalardaki hükümetler, bu tür sorunları çözmek için gelişmiş ekonomideki emsallerinden çok daha az mali alana sahip olduklarını görecekler.
Yönetişim sorunlarının da su yüzüne çıkması muhtemeldir. Devlet tahvillerinin ötesine geçen merkez bankası varlık alımları, şeffaflık ve hesap verebilirlik konusunda endişelere yol açacaktır. Aslında bu, gelişmiş ekonomilerde de sorun haline gelebilir (yine de daha fazla mali alan ve sağlam kurumsal düzenlemeler avantajına sahip olacaklardır).
Öyle ya da böyle, gelişmekte olan piyasa kırılganlıkları, yurtiçi finansal istikrar ve yönetişimin çeşitli alanlarında yakında ortaya çıkacaktır. Bu ülkelerdeki politika yapıcılar, tetikte kalsa iyi olur.
Piroska Nagy-Mohacsi, Londra, 18 Ağustos 2020, Project Syndicate
(Piroska Nagy-Mohacsi, London School of Economics Küresel İlişkiler Enstitüsü'nde Program Direktörü ve Kıdemli Araştırmacıdır.)
Seçkin Deniz, 25.09.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.