Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Brooking Editörü'nün Notu: Bruce Riedel, ABD-Suudi güvenlik ve istihbarat ilişkisine dair duruşması sırasında Temsilciler Meclisi Kalıcı Seçim Komitesi önünde ifade verdi. Duruşmanın video kaydı burada bulunabilir.
Suudi Arabistan, Amerika’nın Orta Doğu’daki en eski ortağıdır. Bu ilişki, 1943'te, o zamanki Başkan Franklin Delano Roosevelt'in (FDR) Suudi Arabistan kralını ABD ile Suudi Arabistan arasında bir diyalog başlatmak üzere oğullarından bazılarını Washington'a göndermeye davet ettiği zamana kadar gider.
Kral, daha sonra kral olacak olan Prens Faysal'ı gönderdi. FDR, Mısır'da 1945 Sevgililer Günü'nde, USS Quincy'de Kral ibn Saud ile doğrudan yapılan ünlü bir toplantıda anlaşmayı imzaladı.
ABD ile Suudi Arabistan arasında anlaşma her zaman oldukça basit olmuştur. Birleşik Devletler, Suudi enerji kaynaklarına, karşılığında ABD'nin yurtiçi ve yurtdışında Suudi güvenliği için destek sağlayarak erişim elde ediyor.
Bu ilişkiyi CIA'ya katıldığım 1977'den beri takip ediyorum. İniş ve çıkışlar yaşandı. 1991 Körfez Savaşı gibi bazı çıkışlar son derece yüksekti ve bazı inişler olağanüstü derecede düşüktü, 1973 petrol ambargosunda ve tabii ki 19 yıl önce bugün 11 Eylül saldırısında.
Bugün Suudi Arabistan ile olan ilişki, son 75 yılda gördüğüm her şeyden temelde farklı ve yeni bir ilişki. Suudi Arabistan bugün, Kral Selman ve oğlu veliaht Muhammed bin Salman (MbS) pervasız ve tehlikeli olan ve en önemlisi Amerika'nın Orta Doğu'daki ve dünyadaki hayati çıkarlarına aykırı olan bir dizi dış politik adım attı.
Muhammed bin Selman, bu politikalarda büyük ölçüde itici güçtür. Herhangi bir politikanın nihai mikro yöneticilerinden biridir. En küçük ayrıntıya kadar incelenmesi gerekiyor. Bence bu bize Cemal Kaşıkçı'nın ölümü hakkında çok şey anlatıyor. Ancak tüm bu süreçte kral da özellikle önemlidir. Kral Salman meşruiyet sağlıyor ve veliaht prensin faaliyetleri için hava savunma sistemi gibi çalışıyor.
Suudi Arabistan Krallığı on yıllar boyunca geleneksel olarak çok ihtiyatlı ve riskten kaçınan bir ülke olmuştur. Askeri kaynaklara değil sorunlara para harcamayı, kamusal alanda değil, perde arkasında çalışmayı tercih ediyor. Bu, Muhammed bin Selman döneminde son 5 yıldan fazla bir süredir dramatik bir şekilde değişmiş durumda. Krallık artık öngörülemez, düzensiz ve daha önce söylediğim gibi, umursamaz ve tehlikeli hale geldi.
Kısaca, sadece önemli noktaları gösteren üç politika alanına çok hızlı bir şekilde odaklanacağım. Açık farkla en önemlisi Yemen'deki savaş. Yemen'deki savaş bugün şüphesiz dünyanın en büyük insani felaketi. Binlerce, on binlerce Yemenli çocuk acı çekiyor ve bunların çoğu hayatta kalamayacak.
MbS'nin başlangıçta dediği gibi, hızlı ve kararlı bir fırtına haline gelmek yerine, Suudi Arabistan krallığına bir servete mal olan bir bataklığa dönüştü. Savaş, İran yanlısı bir milis olan Zeydi Şii Husileri başkent Sana’a ve diğer şehirlerden kovmak yerine, İran’a Kızıldeniz’de ve Bab-el-Mandeb’de bir üs oluşturdu. Ve İran bu ilerlemeler için çok az harcama yaptı. Suudi harcamaları ile İran'ın Yemen'deki harcamaları arasındaki zıtlık daha dramatik olamazdı. İran'ın bu savaşta kuşatma altına alınması yerine Suudi şehirleri, Suudi petrol altyapısı Husiler tarafından ve bir keresinde İranlılar tarafından doğrudan seyir füzeleri ve insansız hava araçlarıyla saldırıya uğruyor. Suudi Arabistan'ı bu durumda görmek gerçekten dikkate değer bir gerçeklik.
Bugün krallık nihayet, sanırım gecikmiş bir şekilde hatasını fark etti ve savaşı bitirmeyi çok istiyor. İki ateşkes talep ettiler, ancak birliklerini Yemen topraklarından çekmiyorlar ve Yemen Cumhurbaşkanı Hadi'nin güçlerine verdikleri destekten vazgeçmediler. Zeydi Şii isyancıların ise savaşta aceleleri yok gibi görünüyor. Zeydi Şiilerin savaşı kazandıklarını ve tam bir zaferin eşiğinde olduklarını düşündükleri giderek daha açık hale geliyor.
Bu savaş tamamen bir MBS'nin eseridir. Yaklaşık beş yıl önce, görünürde sonu olmayan, son oyunu elde etme stratejisi olmayan savaşta, kritik müttefikleri, en önemlisi Pakistanlılar ve Ummanlılar, en çok etkiye sahip ülkeler bu çatışmanın nasıl sona erdirileceğine dair bir paniğe kapıldılar. Şimdi, MbS hatası için günah keçisi bulma konusunda çaresiz. Kraliyet ailesinde bu bataklık için kendisini suçlayan önemli unsurlar olduğunu biliyor. Yolsuzlukla mücadele kapsamında, rüşveti himayesi nedeniyle Yemen'deki Suudi güçlerinin komutanını kısa bir süre önce kovdu.
Suudilerin savaşın başladığında sahip olduğu diğer Arap ortaklar, özellikle de Emirlikler, Ürdünlüler, Bahreyniler ve diğerleri savaş alanını terk ettiler. Esasen savaşı terk ettiler ve Emirlikler bir miktar kalan etkilerini sürdürdüler, ancak daha önce olduğundan çok daha az savaşa dahil oldular.
Yalnızca Amerika Birleşik Devletleri ve daha az ölçüde Birleşik Krallık, bu savaşın devam etmesine izin veren türde bir destek sağlamaya devam ediyor. Ve bununla ilgili bir şeyler yapmamız çok önemli. Savaş bizi insani bir felaketle ve bu felaketin sonuçlarıyla ilişkilendiriyor. Arap dünyasının en fakir ülkesine karşı kanlı bir kampanyada biz Suudi Arabistan'ın müttefiki olduğumuz bir konumdayız.. Amerika Birleşik Devletleri, savaşa her türlü desteği durdurmak için acil adımlar atmalıdır.
Bugün Suudi Arabistan'daki yığınları veya tüm Amerikan birliklerini geri çekmenizi, eğitim programlarını kesmenizi, yeni silah satışları yapılmamasını, daha da önemlisi, devam eden silah satışları için lojistik zincirlerini bozmanızı öneririm. Birleşik Devletler Suudi Kraliyet Hava Kuvvetleri'ndeki uçakların yaklaşık üçte ikisini sağlıyor, diğer üçte birini Birleşik Krallık sağlıyor. Kelimenin tam anlamıyla, biz ve Birleşik Krallık lojistik desteği kesersek, Kraliyet Suudi Hava Kuvvetleri cezalandırılır. İşte bu kadar etkimiz var. İşte bu kadar sorumluluğumuz var.
Biraz daha kısaca değineceğim ikinci konu ise 2017'de başlayan Katar kuşatmasıdır. Suudi Arabistan, Emirlikler ve Bahreynliler, Katar devletiyle tüm iletişimlerini, tüm diplomatik ilişkilerini kestiklerini ve karşılıklı sınırları ve hava sahasını kapattıklarını açıkladılar. Bu, Körfez İşbirliği Konseyi'ne önemli ölçüde zarar verdi.
Basra Körfezi'ndeki İran etkisini kontrol altına almak için 1980'lerde Başkan Ronald Reagan yönetiminde Körfez İşbirliği Konseyi'nin (KİK-GCC) oluşturulmasında önde gelen oyunculardık. KİK bugün çok çok daha zayıf bir organizasyondur; temelden bölünmüş durumda. Katar tek başına tecrit ediliyor ve Türkiye tarafından destekleniyor.
Bu, Bahreyn, Suudi Arabistan ve BAE, Mısırlılar tarafından desteklenen bir ittifaktır. Kuveyt, kendi başına KİK'deki diğer insanlarla hiçbir ilgisi yokmuş gibi davranmaya çalışıyor ve Umman, yıllarca olduğu gibi tarafsızlığını ilan etti.
ABD, bu örgütü kurmaya ve ülkelerin ordularını ve güvenlik hizmetlerini entegre etmeye çalışarak uzun yıllar boyunca uğraştı. Dışarıdan bu ilişkilerin ne kadar ciddi zarar gördüğünü bilmek zordur, ancak zararın önemli olduğu konusunda hiçbir şüphe yoktur. Bundan faydalanan kim? Bir kez daha İranlılar. Yemen savaşının İranlılara fayda sağlaması gibi, KİK'in dağılması da İranlıların yararına.
Görünürde bunun bir sonu yok. Kuşatmayı sonlandırmak için çok dikkatli bir şekilde meşgul olan Dışişleri Bakanlığı yetkilileriyle bu hafta görüştüm ve herhangi bir ilerleme belirtisi görmediler. Amerika Birleşik Devletleri'nin daha güçlü bir eylemde bulunmasının ve Katar kuşatmasını sona erdirmek için Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn'e baskı yapmasının zamanı geldi.
Son olarak, bunun hakkında çok fazla bir şey söylemeyeceğim çünkü Dr. Agnes Callamard bu konuda benim yapabileceğimden çok daha fazlasını söyledi, veliaht prensi eleştirenlerin öldürülmesi ve tutuklanması meselesi. Cemal Kaşıkçı birincil örnektir, ancak eleştirmenlere yönelik başka girişimler, muhalefeti bastırma amaçlı başka çabalar da olmuştur.
Tüm bunlar, ülkemizdeki krallık tarihinde gördüğümüz en kötü baskılardan bazıları bağlamında. Ve eski veliaht prens Muhammed bin Nayef'in bu Mart ayında tutuklandığını vurgulamak istiyorum. Muhammed bin Nayef, Suudi Arabistan'da El Kaide'ye karşı savaşı yönetti. El Kaide'yi krallık içinde yenilgiye uğrattığı ve krallığın dışında da onunla uğraştığı için muazzam bir övgüyü hak ediyor. Bugün bu adamın tutuklanması ve yolsuzluktan suçlanması son derece tehlikeli. Sağlığından korkuyorum. Hayatı için korkuyorum.
Suudi Arabistan hiçbir zaman iyi bir insan hakları siciline sahip olmadı, hiçbir zaman insan haklarının, özellikle de cinsiyet eşitliğinin bir örneği olmadı. Ancak geçmişte yurtdışındaki hedefli suikastlar yapmıyordu. Bu yepyeni bir eşik aşıldı ve yine, suçlamaları yöneten Muhammed bin Selman oldu. Amerika Birleşik Devletleri artık tam anlamıyla onun sanığı olarak suçlanıyor.
Şimdi, Suudi Arabistan'ın bugün Birleşik Devletler için bir müttefik olmaktan çok bir tehlike olduğunu söyleyerek bitireceğim.
Bruce Riedel, 28 Eylül 2020, Brookings
(Bruce Riedel, Brookings 21st Century Güvenlik ve İstihbarat Merkezi'nin bir parçası olan Brookings İstihbarat Projesi'nin kıdemli bir üyesi ve yöneticisidir. Buna ek olarak, Riedel Orta Doğu Politika Merkezi'nde kıdemli araştırmacı olarak hizmet vermektedir. Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nda yurtdışındaki görevlendirmeler dahil 30 yıl görev yaptıktan sonra, 2006 yılında emekli oldu. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi kadrosunda Amerika Birleşik Devletleri'nin son dört başkanına Güney Asya ve Orta Doğu konusunda kıdemli danışmanlık yaptı. Pentagon'da Yakın Doğu ve Güney Asya savunma bakan yardımcısı ve Brüksel'deki Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nde (NATO) kıdemli danışmandı. Riedel, Başkan Bill Clinton'ın barış süreci ekibinin bir üyesiydi ve Camp David'de ve diğer Arap-İsrail zirvelerinde müzakerelerde bulundu ve Clinton'ın 2000 yılında Hindistan'a yaptığı geziyi organize etti. Ocak 2009'da Başkan Barack Obama ondan Afganistan ve Pakistan'a yönelik Amerikan politikasının gözden geçirilmesine başkanlık etmesini istedi ve sonuçları başkanın 27 Mart 2009'da yaptığı bir konuşmada açıkladı.)
Seçkin Deniz, 11.10.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.