Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, neoliberal- küreselci bir arka plana sahip İsveçli tarihçi, yazar, öğretim görevlisi ve sosyal yorumcu Johan Norberg'e aittir ve Covid-19 salgını ile birlikte hükümetlerin aldığı yasaklama ve kısıtlama kararlarına odaklanmaktadır. Kendi içindeki 'sağ-sol' çelişkilerine ve düşüncelerini kavramlaştırmada taraflı bir tutum almasına rağmen "Covid krizi küreselleşmenin sonu anlamına gelmese bile, batı dünyasında daha büyük hükümet güçleri ve daha korumacı eğilimler görmemiz kaçınılmaz görünüyor." diyerek dikkat çekici bir tartışmaya temel kazandırmaya çalışan analistin itirazları gerçekçidir ve gündeme alınmaya değer niteliktedir.
Seçkin Deniz, 27.10.2020
The Covid trap: will society ever open up again?
"Devlet gücünün 'geçici' genişlemesini tersine çevirmek zordur."
2020'deki büyük salgın, hükümet gücünün olağanüstü genişlemesine yol açtı. Ülkeler sınırlarını kapatmak için acele ettiler ve dünya nüfusunun yarısı bir tür sokağa çıkma yasağına zorlandı. Mikropub'lardan mega şirketlere kadar milyonlarca şirketin iş yapması yasaklandı. Özgür ve liberal olduğu varsayılan toplumlarda, barışçıl bebek arabaları ve spor için koşan insanlar insansız hava araçlarıyla izleniyor ve polis memurları tarafından belge sorgusuna tabi tutuluyorlardı. Hepsi koronavirüsü yenmek adına; her şeyin geçici olduğu söylendi. Ama sorma zamanı, ne kadar geçici? Milton Friedman'ın eskiden uyardığı gibi: "Hiçbir şey geçici bir hükümet programı kadar kalıcı değildir."
Birkaç ay önce düşünülemez görünen tedbirler aceleyle ve tartışmasız bir şekilde uygulandı. Birleşik Krallık'ta, diğer birçok ülkede olduğu gibi, mantık değişti. İlk olarak, sağlık hizmetinin hazırlık yapabilmesi ve "zaman kazanmak" için kilitlenme tasarlandı. Daha sonra, "eğriyi düzleştirmek" gerekiyordu. Ancak birkaç hafta sonra eğri zirveye ulaştığında, kısıtlamalar sadece olduğu yerde kalmadılar, güçlendirildiler.
Covid, Çin, İran ve Türkiye'deki (Seçkin Deniz'in Notu: neoliberal-küreselci analistin Covid-19 salgını ile mücadelede hem yurt içinde hem de yurtdışında 150'den fazla ülkeye tıbbi ekipman göndererek büyük başarı elde eden, kısıtlamaları asla abartmayan Türkiye ve Erdoğan düşmanlığı utanç verici bir yüzsüzlükle analize yansımış durumdadır.) despotlara vatandaşların hareketlerini cep telefonlarından izlemek için mükemmel bir bahane verdi. Ancak İngiliz hükümetinin test ve izleme programı da özel verileri emip merkezi olarak depolamak istiyordu. Bu program sadece Apple katılmayı reddettiği için uygulanamadı. Anketlerin arkasındaki otoriter liderler seçimleri ertelediler, ancak onu izleyen ABD Başkanı da Kasım seçimlerinin ertelenmesini önerdi, çünkü aksi takdirde "2020 tarihin en YANLIŞ ve DOLANDIRICISI Seçim olacak". Macar Viktor Orbán, virüs hakkında 'yalanlar' yayan kişileri tutuklama hakkı da dahil olmak üzere, uyumlu parlamentosunun kararıyla yönetme hakkını savundu. Ancak İsveç hükümeti, milletvekillerinin uyanık, ayık ve kısa sürede doğru düğmeye basmaya hazır olmalarına güvenilemeyeceği şeklindeki harika argümanla parlamentoyu atlamak için acil durum yetkileri de istedi.
Her ülkede, büyük hükümet yardım etmek için buradadır. Sanki koronavirüsü öldürmenin tek yolu onu kırmızı mürekkeple boğmakmış gibi. Sol ve sağ arasında kalan tek ayrım, elimizdeki her şeyi anında mı yoksa daha fazlasını mı durgunluğa atmamız gerektiğidir. Fitch Ratings'e göre, 20 büyük ekonomi bu yıl doğrudan mali teşvik için 5 trilyon dolar harcayacak ve merkez bankaları mortgage tahvilleri ve hedge fonları da dahil olmak üzere tüm finans sektörünü kurtarmak için daha da fazlasını yapacak. Britanya’nın ulusal borcu şu anda 2 trilyon sterlini aşarak GSYİH’nın yüzde 100’ünü aştı.
Kriz korumacılıkta yeni bir popülerliğe yol açtı. Fransızlar her zaman küreselleşmenin çok ileri gittiğini düşünürler, ancak şaşırtıcı olan Almanların konumlarını değiştirmiş olmalarıdır. Angela Merkel, salgının daha fazla Avrupalı üretim ihtiyacını ortaya çıkardığını ve bloğun yeni sanayi stratejisinin "AB'ye daha fazla üretimi geri getirme fırsatından" bahsettiğini söylüyor.
Hızla getirilen kısıtlamalar, temel işgücü ve mallara erişime zarar veriyor. Örneğin, Polonya Mart ayı ortasında sınırlarını kapattığında, Polonyalı işçilerin normal zamanda Avrupa hastaneleri için koruyucu ekipman üretmek üzere çalıştıkları Çek Cumhuriyeti'ndeki fabrikalarına gelmeleri engellendi.
Covid krizine yönelik bu korumacı tepkiler, taş devri beyinlerimiz ile modern dünyanın doğası arasındaki temel uyumsuzluğun sonucudur. İçgüdüsel olarak çevreyi korumak veya savunmak ve yabancıları öldürmek için acele etmek, tehdit bir baskın çetesiyken mantıklıydı; ama şimdi?
H.L. Mencken bir keresinde, pratik politikaların çoğunun amacının halkı alarma geçirmek ve dolayısıyla güvenlik için haykırmak olduğu konusunda şaka yapmıştı. Bir insan içgüdüsünden bahsediyordu. Kendimizi tehdit altında hissettiğimizde, tehlike genellikle bir "dövüş ya da kaç" tepkisini tetikler, bu da bizi günah keçileri veya yabancılarla kavgalar seçmek veya duvarların veya gümrük duvarlarının arkasına saklanmak istememize neden olur. Ve bizi güvende tutacak büyük adamı (ya da İskoçya'nın durumunda, kadını) aramaya başladık. Bundan sonra, çok az insan dışarıdan biri, eleştirmen, baş belası olmak ister. Ulusal güvenlik adına alınan önlemleri protesto edenler hızla seslerini yükseltiyor.
Ama şimdi, toplumları ve ekonomileri kapatmak için bu büyük deneyime girdiğimize göre, kesinlikle onun yararları ve bu içgüdülerin karmaşık bir küresel ekonomide uygun olup olmadığı konusunda samimi bir tartışmaya ihtiyacımız var. Sonuçta düşman, bir baskın çetesi değil, bir virüstür. Dışarıdan gelenleri kaçırmamalı, bilgi biriktirmek ve çözümler üretmek için onlarla işbirliği yapmalıyız.
MedRxiv ve bioRxiv gibi sitelerde ücretsiz olarak ve telaşla yayınlanan bilimsel makaleleri düşünün. Bu, dünyanın gördüğü en büyük küresel bilimsel işbirliğidir, küresel bir entelektüel iş bölümüdür. Çin hükümetinin salgının başlangıcında şeffaf olmamasına rağmen, Çinli bilim adamları virüsün tüm genomunu sadece bir hafta içinde okuyup internette yayınlayabildiler. Altı gün sonra, Alman araştırmacılar bu verileri yeni enfeksiyonları tespit etmek için bir teşhis testi geliştirmek ve yayınlamak için kullandılar. Ve birisi virüsün mekanizmasını ortaya çıkardığında, dünyanın geri kalanı onun zayıf yönlerini aramaya başlayabilir.
Bu akıllara durgunluk veren bir hızla gerçekleşiyor. Çin'in yeni bir virüsün yayıldığını kabul etmesinden sadece üç ay sonra, Amerika Ulusal Tıp Kütüphanesi buna karşı 282 potansiyel ilaç ve aşı listeledi. Evet, hükümetler tercih edilen bir çare için biraz para harcadılar, ancak burada gördüğümüz şey bilimsel zihinler, dijital dünya ve gezegenin birlikte çalışabilmesi için benimsenen İngilizce dilidir.
Pandeminin başlangıcındaki ilk ekipman eksikliğiyle ilgili çarpıcı nokta, ne kadar çabuk aşıldıklarıdır. Hükümetler yeni engeller ortaya koysa da serbest piyasa galip geldi. İşletmeler, malzemeleri üretmeye ve yeniden yönlendirmeye devam etmek ve ürünleri raflarımızda tutmak için üretim süreçlerinde ve tedarik zincirlerinde sürekli ayarlamalar yaptı. Votka fabrikaları ve parfüm üreticileri dezenfektan ve el dezenfektanı, diğer işletmeler tıbbi eldivenler ve cerrahi maskeler üretmeye başladı. Yüz maskesi üreten Avrupalı firmaların sayısı iki ayda 12'den 500'e çıktı.
Bu hızlı değişiklikler, merkezileştirilmedikleri için işe yaradı. Belirli bir yerde neler yapılabileceği konusunda yerel bilgiye ve daha spesifik olarak, başka yerlerde yıkıcı kıtlıklar yaratmadan neyin durdurulabileceğine bağlıydılar. Ama sorun şudur: Bir kriz, ondan kurtulmak için daha fazla açıklığa ihtiyacımız olduğu anda, düşüncemizi devletçi ve milliyetçi bir yöne çevirme eğilimindedir.
Küreselleşmeye karşı bu tepki ne kadar aşırı olacak? Pandeminin ilk günlerinden itibaren, doğuştan taraflı popülistler virüsü yenmenin tek yolunun liberal düzeni temelden baltalamak olduğunu iddia etmekte hızlı davrandılar. Tarihsel olarak taraflı biri olarak düşünen Steve Bannon, virüse karşı topyekün bir savaşın ticaret ve göç olmaksızın yeni bir izolasyonist dönemi başlatabileceğini anlamıştı. Mart ayındaki podcast'inde "Acımasız hareket edin" dedi. "Hepsini kapatın."
Covid krizi küreselleşmenin sonu anlamına gelmese bile, batı dünyasında daha büyük hükümet güçleri ve daha korumacı eğilimler görmemiz kaçınılmaz görünüyor. Belki İngiltere, bazı savunucularının hayal ettiğinden çok daha az küresel fikirli bir Brexit anlaşmasıyla sonuçlanacaktır. Pandemi, İngiltere'yi Avrupa ile birlikte rekabet baskısını, yenilikçiliği ve büyümeyi azaltacak 1970'ler tarzı yeniden canlandırılmış bir sanayi politikasına sürükleyebilir. Sonunda hükümet boyutunda bir genişleme ile sonuçlanabilir ve "geçici" yetkileri kalıcı hale gelebilir. Şehirler bir süre tecrit tehdidi altında yaşayabilir.
Robert Higgs'in 1987 tarihli klasik hükümet genişleme analizi Crisis and Leviathan'da belirttiği gibi, bir mandal etkisi vardır. Kriz geçtikten sonra, hükümetler yeni yetkilerinin bir kısmını geri verirler ama hepsini değil. Yeni önlemler yeni bir emsal teşkil ediyor ve yeni güçlü seçmenler yaratıyor. Örneğin, izin planını Ekim ayının ötesinde tutmak için yapılan tartışmalara bakın.
Ve politikacılar normale dönmek istese bile durum muhtemelen böyle olacaktır. Ama çoğu değil. Neden yapsınlar? Orbán Haziran ayında olağanüstü hal yetkisini aldığında, aynı zamanda parlamentoya, başka bir halk sağlığı tehdidi tespit etmesi halinde kendisine olağanüstü hal uygulama yetkisi vermesi gerektiği bildirilmedi.
Ama durun, diyebilirsiniz, siyasetçilerin bize söylemeyi sevdiği gibi eşi görülmemiş zamanlarda yaşıyoruz ve benzeri görülmemiş bir eylem çağrısı yapıyorlar. Ancak bu salgın tarihsel standartlara göre küçüktür. Şu anda bile, Covid-19'dan kaynaklanan küresel ölüm sayısı hala 1968'deki Hong Kong gribinden daha düşük. Ancak ne kilitlenme ne kitlesel okulların kapatılması, ne de eski sivil ve ekonomik özgürlükleri denize atmadık. Bu sefer yeni olan şey, bizim tepkimiz, virüs değil. Er ya da geç daha kötü bir salgın ya da başka bir yıkıcı krizle karşı karşıya kalacağız. O halde neyi feda etmeye razı oluruz?
Açık: İnsan İlerlemesinin Hikayesi - Open: The Story of Human Progress- adlı bir kitap yazdım. Bu, ilerlemeyi nasıl yarattığımız ve onu nasıl yok ettiğimizle ilgilidir. Tarih boyunca çeşitli kültürlerin altın çağlarının iki ortak paydası olduğunu savundum. Bunların hepsi toplumların ve piyasaların nispeten açık olmasının sonucuydu, ancak hepsi bir noktada sona erdi çünkü korku ve krizler - bunalımlar, istilalar, doğal afetler ya da pandemiler - otoriter ve korumacı tepkilere yol açtı. Olayların ışığında ileri görüşlü görünen bir şeyler yazmak her yazarın umududur. Medeniyetin sonu ile tutarlı bir model keşfetmedikçe tabi.
Ama tabii ki hikayemiz henüz yazılmadı. Büyük hükümet, katı kısıtlamalar ve yeni sınırlar çağına girmemize gerek yok: hala açık olabiliriz. Geleceğimiz, toplu olarak seçtiğimiz her şey olabilir (ve olacak). Hala savaşmaya değer.
Johan Norberg, 3 Eylül 2020, The Spectator
(Johan Norberg, İsveçli Tarihçi, yazar, öğretim görevlisi ve sosyal yorumcu)
Seçkin Deniz, 27.10.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Ve politikacılar normale dönmek istese bile durum muhtemelen böyle olacaktır. Ama çoğu değil. Neden yapsınlar? Orbán Haziran ayında olağanüstü hal yetkisini aldığında, aynı zamanda parlamentoya, başka bir halk sağlığı tehdidi tespit etmesi halinde kendisine olağanüstü hal uygulama yetkisi vermesi gerektiği bildirilmedi.
Ama durun, diyebilirsiniz, siyasetçilerin bize söylemeyi sevdiği gibi eşi görülmemiş zamanlarda yaşıyoruz ve benzeri görülmemiş bir eylem çağrısı yapıyorlar. Ancak bu salgın tarihsel standartlara göre küçüktür. Şu anda bile, Covid-19'dan kaynaklanan küresel ölüm sayısı hala 1968'deki Hong Kong gribinden daha düşük. Ancak ne kilitlenme ne kitlesel okulların kapatılması, ne de eski sivil ve ekonomik özgürlükleri denize atmadık. Bu sefer yeni olan şey, bizim tepkimiz, virüs değil. Er ya da geç daha kötü bir salgın ya da başka bir yıkıcı krizle karşı karşıya kalacağız. O halde neyi feda etmeye razı oluruz?
Açık: İnsan İlerlemesinin Hikayesi - Open: The Story of Human Progress- adlı bir kitap yazdım. Bu, ilerlemeyi nasıl yarattığımız ve onu nasıl yok ettiğimizle ilgilidir. Tarih boyunca çeşitli kültürlerin altın çağlarının iki ortak paydası olduğunu savundum. Bunların hepsi toplumların ve piyasaların nispeten açık olmasının sonucuydu, ancak hepsi bir noktada sona erdi çünkü korku ve krizler - bunalımlar, istilalar, doğal afetler ya da pandemiler - otoriter ve korumacı tepkilere yol açtı. Olayların ışığında ileri görüşlü görünen bir şeyler yazmak her yazarın umududur. Medeniyetin sonu ile tutarlı bir model keşfetmedikçe tabi.
Ama tabii ki hikayemiz henüz yazılmadı. Büyük hükümet, katı kısıtlamalar ve yeni sınırlar çağına girmemize gerek yok: hala açık olabiliriz. Geleceğimiz, toplu olarak seçtiğimiz her şey olabilir (ve olacak). Hala savaşmaya değer.
Johan Norberg, 3 Eylül 2020, The Spectator
(Johan Norberg, İsveçli Tarihçi, yazar, öğretim görevlisi ve sosyal yorumcu)
Seçkin Deniz, 27.10.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.