Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, Macaristan Pécs Üniversitesi'nde psişik yapıların, yakınlığın, beden kavramlarının ve cinsiyetin sosyo-ekonomik içselliği ve tarihsel değişimi alanında doktora yapmakta olan sosyolog Gergely Csányi ve 2012-19 döneminde Friedrich Ebert Stiftung'un doğu-orta Avrupa bölgesel cinsiyet programından sorumlu, Budapeşte ELTE Üniversitesi'nde doktorasını sürdüren siyaset bilimci Eszter Kováts'ın ortak çalışmasıdır ve Avrupa Komisyonu'nun Mart ayında sunulan ve 2025'e kadar devam edecek olan yeni cinsiyet eşitliği stratejisi Kesişimselliğe odaklanmaktadır. Analistlerin, "Bu toplamsal kesişimsellik kavramı tarih dışıdır, özselleştirici ve homojenleştiricidir (...)Eşitsizliklerin temel nedenlerini yeterince kavrayamamakta, dayanışmanın altını oymakta ve farkında olmaksızın yapılan herhangi bir hak tanıma talebi sağcı tartışmaların popülaritesine katkıda bulunmaktadır. Bunun yerine, ayrımcılık ve konumsallıkların ötesinde adaletsizlikleri anlamaya çalışmalı ve baskı yapılarına meydan okuyarak politika oluşturmayı etkilemeye çalışmalıyız." şeklinde Kesişimselliğe yönelttikleri eleştiriler dikkat çekicidir. Türkiye'de bu tür tartışmaların henüz gündemde olmamasının temel nedeni, Avrupa'nın ve ABD'nin temsil ettiği Batı'da toplumların ve kurumların ruhunda yerleşik olan ve niteliği hiç bozulmayan derin ayrımcılığın ulaştığı insan hayatını tehdit eden boyutlardan çok uzak bir noktada bulunmamızdır. Batı vahşi orman kanunlarının geçerli olduğu ilkel kabilelerin de gerisine düşmüş olarak her bir insanı kişisel özelliklerinden dolayı ayrımcılığa tabi tutmaya çalışmaktadır; bunu da her zaman olduğu gibi amaçladığının tersine, aldatıcı bir 'özgürlük' propagandası ile yaymaktadır. Yayınladığımız analiz bir ölçüde bahse konu 'Kesişimsellik' yaklaşımın adaletsizliği arttırdığını iddia etmektedir. İlginizi çekeceğini umuyoruz.
Seçkin Deniz, 14.11.2020
Intersectionality: time for a rethink
"Mevcut kesişimsellik anlayışı, ilerici siyaset için bir çıkmazdır."
'Kadınlar heterojen bir gruptur ve çeşitli kişisel özelliklere dayalı olarak kesişen ayrımcılıkla karşılaşabilirler. Örneğin, engelli bir göçmen kadın üç veya daha fazla temelde ayrımcılığa maruz kalabilir,’ diyor Avrupa Komisyonu'nun Mart ayında sunulan ve 2025'e kadar devam edecek olan yeni cinsiyet eşitliği stratejisi.
Bu toplamsal kesişimsellik kavramı tarih dışıdır, özselleştirici ve homojenleştiricidir. Kesişimselliğin ortaya çıkışından bu yana çeşitli yorum ve kullanımları olmuştur, ancak yine de Birleşik Devletler'deki sol aktivizm ve politika oluşturma ve dünya çapına yayılma yoluyla, hegemonik anlayış, sadece ayrımcılık (birden fazla zeminde) ve sözde baskı eksenleri boyunca konumsallık üzerinde yoğunlaşmıştır.
Bu yaklaşım teorik olarak sığ ve politik olarak sorunludur: Eşitsizliklerin temel nedenlerini yeterince kavrayamamakta, dayanışmanın altını oymakta ve farkında olmaksızın yapılan herhangi bir hak tanıma talebi sağcı tartışmaların popülaritesine katkıda bulunmaktadır. Bunun yerine, ayrımcılık ve konumsallıkların ötesinde adaletsizlikleri anlamaya çalışmalı ve baskı yapılarına meydan okuyarak politika oluşturmayı etkilemeye çalışmalıyız.
Toplumsal hareketler
Kesişimsellik terimi ilk olarak hukuk bilimci Kimberlé Crenshaw tarafından1989'da kullanıldı. Ancak kesişimsel yaklaşım, feminist ve ırkçılık karşıtı mücadelelere yönelik bir eleştiri olarak 70'ler ve 80'lerdeki ABD'nin toplumsal hareketlerinden kaynaklanmaktadır. Siyah kadınların genel deneyimi, feminist aktivizmde beyaz kadınların çıkarlarının ön planda olduğu, ırkçılık karşıtı mücadelelerde erkeklerin baskın olduğu yönündeydi.
Bu nedenle kesişimsellik, zamanın kimlik-siyaset hareketlerinin uygulamalarına eleştirel bir cevaptı. Ancak bu iki yaklaşım ayrılmaz bir şekilde iç içe geçmiş durumdadır: bugünün kimlik siyaseti kesişimseldir.
Şimdi, "çoklu baskıların" ve "kesişimselliğin", 60'ların ve 70'lerin batı siyasetindeki önemli kör noktalarına işaret ettiği doğru. Ve artık ortodoks-Marksist sınıf analizine veya ikinci dalga feminizm veya ırkçılık karşıtlığının tek boyutlu cinsiyet veya ırk analizine geri dönemezsiniz. Peki sorun nedir?
Sorun, kimlik politikalarına ve kesişimselliğe yönelik mevcut bireyselleştirilmiş, eklemeli yaklaşımdır. Bu, baskıya, sanki bireysel deneyimlerden oluşan bir Excel sayfası derlenebilirmiş gibi davranılmaktır. Ancak farklı baskı yapılarının (sınıf baskısı, ataerkillik, ırkçılık) farklı kökleri vardır ve bu nedenle aynı analitik düzeyde ele alınamaz.
Ayrıca, Excel çalışma sayfası görünümü tarih dışı ve durağandır. Örneğin, yaşlılık bir saygı veya ayrımcılık kaynağı olabilir ve bu diğer tüm boyutlar için de geçerli olabilir.
Baskı Olimpiyatları
Bu bireyci siyasi pratik, en az üç sorunu daha ortaya çıkarır.
Birincisi, kesişimsel fikrin mevcut uygulaması, en çok baskı görenlerin baskıcı sistemin doğasını en iyi şekilde anlayacağını ve en az tikelci siyaseti izleyeceğini varsayar. Ancak bir baskı Olimpiyatları tarzında bu tür konumlar basitçe eklenemez (veya çarpılamaz); Baskı yarışında daha fazla puanı olan, Excel sayfasının kaybeden tarafında kişinin kaç boyutta durduğu önemlidir.
İkinci olarak, kesişimsel siyasetin nihai çerçevesi, bireysel öznel deneyim ve kimliktir. Siyasi ifadeler, nesnel sosyal koşullara atıfta bulundukları sürece doğru veya yanlış olabilir, ancak öznel deneyim hakkında bir tartışma yapılamaz: acı çekme deneyimi ve kimlik sorgulanamaz. Soru artık belirli bir durumda hakaret veya şiddetin olup olmadığı değil, daha ziyade birisinin hakaret veya şiddet olarak ne deneyimlediğidir. Hamburg Üniversitesi'nde kimlik siyasetinin öznelci ve dogmatik doğasını ve sosyal bilimsel formunun reddini ifade eden bir grafitide şöyle yazıyor: 'Sadece! Cinsiyetimi biliyorum.'
Bakışları, soruları ve yorumları izleyicinin, araştırmacının deneyiminden ayırmak imkansızdır, çünkü bunlar kaçınılmaz olarak toplumsal içselliklerinden etkilenirler. Bu içgörü, sosyal bilimlerde feminist perspektifin meşruiyetine büyük ölçüde katkıda bulunuyordu: nesnel olarak kabul edilen bilginin, erkeklerin yaşam deneyimlerinden kaynaklanan önyargılar nedeniyle sorunlu olduğuna işaret ediyordu. Erkek (veya Avrupalı, beyaz vb.) Bilişini veya deneyimini meşrulaştırmak istemiyordu; yalnızca, belirli bir bilginin genellikle evrensel bir düzeye yükseltildiğini belirtmek istiyordu.
Ancak, üçüncü olarak, bu yararlı içgörü yanlış gitti: sanki konuşmacının konumu, söylediği şeyde gizli olduğu iddia edilen güçle kolayca anlaşılabilir bir ilişki içindeymiş gibi, dikkati argümanların özünden kökenine çevirmenin bir yolu haline geldi. Böylesi bir hominem (Seçkin Deniz'in Notu: Ad hominem, argumentum ad hominem ya da insan karalama safsatası; kalıplaşmış bir Latince deyimdir. Bir reaksiyonun, belirli bir kişinin herhangi bir konudaki duruşu yerine şahsına yöneltilmesidir.) argümanı, her türlü totaliter düşüncenin önemli bir unsurudur.
Ana mesele, bireysel benzersizliğin veya bir kimlik karışımının tanınması haline gelirse, o taktirde, feminist "kişisel olan politiktir" sloganının tamamen saçma bir uzantısı olmaz; yalnızca kişisel olan politiktir haline gelir. Bu aynı zamanda belirli kimlikleri anlaşılmaz kılar; bu, bu şekilde oluşturulan grupların ne birbirleriyle dayanışma gösterebileceği ne de ortak bir hedef formüle edebileceği anlamına gelir. Daha sonra, örneğin sınıf ve cinsiyet kategorileriyle ilgili tüm sistemik eleştiriyi meşrulaştıran, dönemin bireyci neoliberal ruhuna uyabilirler.
Kazanımlar ve yaşam tarzları
Sınıf, temelde sosyal işbölümünde bir durumdur. Bu durum mutlak değil görecelidir ve sınıf tarihsel bir kategori oluşturur. Üretim koşullarını, piyasa durumunu, sermaye ilişkilerini analiz etmeden sınıf analizinden neredeyse hiç bahsedemeyiz. Bununla birlikte, "iç içe geçmiş baskı matrisi" yaklaşımı, sınıf kavramını kazançlara ve yaşam tarzlarına indirgemiştir. Yapısal analizden yana olanlar bile, komisyonun toplumsal cinsiyet eşitliği stratejisinde olduğu gibi, çoğu kez, bununla yalnızca mevcut sosyal ölçekte bir pozisyon veya ayrımcılık yaptıkları anlamına gelir.
Sınıf analizinin yoksulluk deneyimine indirgenmesi, "sınıfçılık" nosyonuna yol açar. Bu, yoksullukla ilgili temel sorunun damgalanma olduğu anlamına gelir. Bu temelde, yoksulluğa karşı politika öncelikle damgalayıcı tutumların ortadan kaldırılmasına, dağılımsal eşitsizlikleri azaltmaya değil ve her şeyden önce sömürücü olmayan bir toplum yaratmaya odaklanmıştır.
Cinsiyet kavramı, insanlar arasındaki sosyal ilişkiler sisteminin cinsiyet yönüne atıfta bulunmayı amaçlıyordu ve başlangıçta biyolojik gerçekliğin verili olduğu düşünülüyordu; insan dişilerle erkekler arasındaki bir ilişki sistemi hakkındaydı. Birçoğunun da işaret ettiği gibi, toplumsal cinsiyet kavramı artık hem sosyal bilimlerde hem de feminist ve LGBTİ siyasetinde belirsiz.
Dolayısıyla, Avrupa Konseyi İstanbul Kadına Yönelik Şiddet Sözleşmesi, toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin, 'kadın olduğu için kadına yönelik olan ya da kadınları orantısız şekilde etkileyen' ısrarcı erkek-kadın hiyerarşisinde yattığını düşünmektedir. Ancak Avrupa Komisyonu'nun bu alandaki teklif çağrısındaki tanım, şiddet biçimlerinin yapısal kökenlerine değil, cinsiyet, cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesi temelinde etkilenenlere atıfta bulunuyor.
Eşcinsellere (algılanan veya tanımlanan), transseksüel veya Non-binary (veya genderqueer, cinsiyet kimliklerinin maskülen veya feminen olmayan, yani ikili cinsiyet sınıflandırmasının dışındaki kimliklerini kapsayan bir spektrumudur) kişilere yönelik şiddete karşı da önlem alınması gerekirken, tanımdaki bu değişiklik, sınıf kategorisine benzer şekilde bireyselleşme açısından bir değişiklik önermektedir. Bundan sonra, sistem (ataerkillik) artık yorumlamanın temel çerçevesi değil, bireysel kimlik, dezavantajlar ve deneyimlerdir.
Yanılgılar
Dolayısıyla, mevcut kesişimsellik pratiği, eşitsizlikleri analitik olarak anlamak veya politik olarak ortadan kaldırmak için uygun görünmemektedir. Kesişimselliğin faydalarını korumak istiyorsak, bu yanlış anlamalardan kurtulmamız gerekir.
Odak noktası, farklılıkların ve bastırılmış kimlik gruplarının tarih dışı kesişme noktalarına değil, aralarındaki ayrımların ve hiyerarşilerin nasıl kurulduğunu incelemeye odaklanmalıdır. Kimlikler, bir tür içsel, samimi, sorgulanamaz öz olarak yorumlanmamalıdır, ancak bir sosyal ilişkiler sistemindeki göreceli bir konumun kişisel bir deneyimi olarak yorumlanmalıdır.
Ve tarihsel olarak kurulmuş ilişkilerin bütünlüğünü ele almak ve sistemi değiştirmek yerine, kategorileri suçlayıp bireysel kimliklerde bir çıkış yolu ve özgürleşme ararsak yapısal eşitsizliklere karşı harekete geçmek imkansız hale gelir.
Gergely Csányi, Eszter Kováts, 16 Eylül 2020, Social Europe
(Gergely Csányi, Macaristan'daki Pécs Üniversitesi'nde doktora yapmakta olan bir sosyologdur. Araştırma alanı, psişik yapıların, yakınlığın, beden kavramlarının ve cinsiyetin sosyo-ekonomik içselliği ve tarihsel değişimidir. Eszter Kováts, Budapeşte'deki ELTE Üniversitesi'nde doktorasını sürdüren bir siyaset bilimci. 2012-19 döneminde Friedrich Ebert Stiftung'un doğu-orta Avrupa bölgesel cinsiyet programından sorumluydu.)
Seçkin Deniz, 14.11.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.