It Is Time to Let Turkey Go
"Uzun vadede bağları tamir etmenin en iyi yolu bu olabilir."
Gözlemcilerin önerdiği gibi, ABD-Türkiye ilişkisi ağır çekim tren kazasına benziyorsa, iyi haber, trenlerin beklenenden daha yavaş hareket ediyor olmasıdır. Kötü haber şu ki, hala aynı yolda birbirlerine doğru gidiyorlar. Şimdiki seçilmiş Joe Biden şu anda frenci konumunda... ve yaklaşmakta olan trende muadilinden fazla yardım bekleyemez.
ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden, Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 16 Mayıs 2013'te Washington DC'de Dışişleri Bakanlığı'nda verdiği öğle yemeğinde ona bakarak konuşuyor ALEX WONG / GETTY IMAGES
Biden için zorluk, yeni çatışmalara yol açmadan veya gelecekteki işbirliği olasılığını engellemeden Türkiye'nin ABD çıkarlarına verebileceği zararı en aza indirmek olacak. İşe, Washington'un ABD-Türk ittifakını tek başına kurtaramayacağını ve Erdoğan'ın kaç kez teklif ederse etsin ilişkilerde gerçek veya kalıcı bir sıfırlama teklifinde bulunmayacağını kabul etmekle başlamalıdır. Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye çapraz amaçlar doğrultusunda çalışmaya devam edecek ve daha fazla kriz yaşanmaya devam edecek. Herkes şanslıysa, mola dönemlerinde ve ortak ilgi alanlarında bazı ilerlemeler olacaktır.
Bu kazanca dönüştürülemeyen durumu en iyi şekilde yönetmek için Washington, Türkiye'nin ABD dış politikasındaki rolü ve ayrıca kendisinin Türk iç siyasetindeki rolü konusunda net olmalıdır: Türk hükümeti ABD'yi bir tehdit olarak gördüğünde Türkiye ile işbirliği yapmak neredeyse imkansız olacak ve Türkiye’nin muhalefetinin çoğu aynı şekilde davrandığında Türk demokrasisini desteklemek zor olacak.
Türkiye'nin son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri ve diğer Batılı müttefiklerine karşı neden daha mücadeleci bir yaklaşım sergilediğine dair bir dizi açıklama yapıldı. Bazı analistler, Erdoğan'ın, özellikle şu anda Türkiye’nin aşırı milliyetçi partisiyle (Seçkin Deniz'in notu: Aşırı milliyetçi parti olarak Ak Parti ile birlikte Cumhur İttifakı'nı kuran MHP kastediliyor) seçim ittifakı içinde olduğu için, savaşan, Batı karşıtı duruşundan elde ettiği iç siyasi faydaların altını çizdiler. Diğerleri Erdoğan’ın İslamcı ideolojisinin rolünü ve Müslüman dünyasında liderlik arzusunu vurguladılar. Başka analistler de, Washington’un Suriyeli Kürt savaşçılara (Seçkin Deniz'in notu: Kürt savaşçı tanımlaması ile manipüle edilen ABD ve NATO'nun terör örgütü olarak kabul ettiği PKK-YPG kastediliyor) destek vermesi veya Türk vaiz Fethullah Gülen’i (Seçkin Deniz'in Notu: ABD'nin 15 Temmuz askerî darbesinin yerel aparatı FETÖ lideri) Türkiye’ye iade etmeyi reddetmesi gibi bir çok özel Türk şikayetine işaret ediyor ve bunların Türklerin ABD düşmanlığını açıkladığını veya haklı çıkardığını iddia ediyorlar.
"Daha endişe verici gerçek ise, ideolojinin, şikayetlerin ve iç politikanın, ABD'yi büyük bir tehdit olarak tanımlayan yeni bir Türk güvenlik doktrinini şekillendirmek için bir araya gelmesidir."
Tüm bu açıklamalarda pek çok gerçek var. Ve bu, yakınlaşmanın zor olabileceğinden şüphelenmek için tek başına yeterli bir nedendir. Ancak ayrı ayrı ele alındıklarında, zorluğun tamamını ne yazık ki anlatmıyorlar. Daha endişe verici gerçek ise, ideoloji, şikayetler ve iç siyasetin hepsinin yeni bir Türk güvenlik doktrinini şekillendirmek için bir araya gelmesidir; bu doktrin, zorunlu olarak doğru olmasa da tutarlı bir şekilde, ABD'yi saldırgan karşı önlemlerle üstesinden gelinmesi gereken büyük bir tehdit olarak tanımlamaktadır.
Türk hükümet yanlısı uzmanlar, Türkiye’nin yeni dış politikasının arkasındaki düşünceyi vurgulamaya hevesliler. Batılı güçlerin Türkiye’nin yeni keşfedilen bağımsızlığından dolayı alarma geçtiğine ve bunun sonucunda ülkenin yükselişini kontrol etmek için birden fazla cephede çalıştıklarına inanıyorlar. Özellikle, Batı’nın gücü azaldığı ve dünya daha çok kutuplu hale geldiği için, Türkiye'nin oyunun kurallarını kendi lehine yeniden yazmak için sert gücü ve Rusya ile seçici işbirliğini kullanabileceğine inanıyorlar.
Dünyaya yönelik bu yaklaşım, Erdoğan'ın seçmenleri arasında popüler, cumhurbaşkanının ideolojik varsayımlarına iyi uyuyor ve itibarını sarsmanın zor olacağı kadar yeterli dış onay alıyor. Washington için, Türkiye’nin yeni dış politikasını ciddiye almak, hiçbir tehdit veya teşvik kombinasyonunun yakın zamanda bir işbirliği ilişkisini yeniden kurmayacağını kabul etmek anlamına geliyor. Bunun yerine, ABD'li politika yapıcılar, Türk politikasına yön veren varsayımları çürütme konusunda daha uzun vadeli bir zorlukla karşı karşıyadır. Bu, Ankara'ya eski müttefiklerine karşı tavır almanın sonuçları olduğunu göstermek için sürekli baskıyı sürdürmeyi gerektirecek. Ama aynı zamanda Ankara'nın karar vermesi durumunda geri adım atabilmesi için kapıyı açık bırakmayı da gerektiriyor. Başka bir deyişle, politika yapıcılar, Erdoğan'ın her uzlaştırıcı açıklamasına atlamamalı veya Ankara'nın taviz vermesi için bir neden olarak sıfırlama önerilerini görmemelidir. Aynı zamanda, her iki taraf da yakın zamanda çözülmesini beklemese bile, müzakerelerin ve çalışma gruplarının sorunları arka plana atmada değerli bir rol oynayabileceğini kabul etmelidirler.
Aslında, Washington’un Erdoğan’a karşı artan hayal kırıklığı göz önüne alındığında, bazıları Türkiye ile gerçek işbirliğinin ancak Erdoğan’ın görevden alınmasının ardından mümkün olacağı sonucuna varıyorlar. Türkiye’nin ana muhalefeti partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi’nin ABD’ye ve AB’ye karşı daha az düşmanca davranacağını ummak için kesinlikle nedenler var. Böyle bir hükümet, Hamas gibi diğer bölgesel aktörlere daha az ilgi gösterirken, Mısır gibi komşularla uzlaşmaya daha hevesli olabilir. Ancak Türk muhalefetinin hükümetin Washington ile ilgili şüphelerinin çoğunu paylaştığına ve Erdoğan'ın karşı koyma çabalarının çoğunu desteklediğine inanmak için de her neden var. Dahası, kendilerini iktidarda bulsalardı, neredeyse kesinlikle yeni siyasi baskılarla karşı karşıya kalacaklardı ve milliyetçi kimliklerini kanıtlamaları gerekecekti.
Elbette hem Erdoğan'ın hem de muhaliflerinin Washington'dan şüphelenmelerinin ana nedenlerinden biri, Amerika'nın Türkiye'deki demokrasiye verdiği desteğin her zaman Türkiye'nin iç sisteminin ABD için ne anlama geldiğine bağlı olduğuna dair ortak inançlarıdır. Washington’un Soğuk Savaş sicili kesinlikle, onun Türk demokrasisine yaklaşımının genellikle Amerika’nın en iyi çıkarlarına sahip olduğunu düşündükleri partilerin etrafında döndüğünü gösteriyor. Sonuç şu ki, bugün Türkiye’nin muhalefetini açıkça desteklemek Türkiye’nin muhalefetini desteklemenin en iyi yolu olmayabilir. Geçen yaz (2020 yazı), Biden'ın New York Times yazı işleri ekibiyle yaptığı bir görüşmede, Amerika’nın Türkiye’de Erdoğan’ı seçimlerde devirmeye çalışan muhalefeti cesaretlendiren çağrısının yer aldığı bir video yayınlandı. Türkiye’nin muhalefet liderleri neredeyse Erdoğan kadar hızlı bir şekilde, Biden’ın yorumlarını kınamak için ayaklandılar. ABD’nin Türkiye’nin içişlerine müdahalesini kınadılar ve Washington’un emperyalist oyununa taraf olmayacaklarını söylediler.
Bu tepki, Türkiye’nin milliyetçi muhalefetinin Washington’un ülkelerine en iyi nasıl yardım edebileceğini düşündüklerine dair daha derin bir ayrılığa işaret ediyor. Erdoğan'ın muhaliflerinin çoğu, “Türkiye'nin Erdoğan'dan daha büyük” olduğunda ısrar ederek Batılı ülkelerin 'sorumlu adama' duydukları öfke nedeniyle tüm Türkiye'yi cezalandırmaması gerektiğini savundular. ABD ve AB, Erdoğan'dan nefret eden Türkiye'nin yüzde 50'sini kaybetmemek için, Türkiye'ye yaptırımlar yerine iyileştirilmiş ticaret fırsatları sunmalı, Gülen hareketi, YPG ve Doğu Akdeniz ile ilgili yaygın olarak paylaşılan Türk endişelerini gidermeye çalışmalıdırlar. Elbette sorun, muhalefetin daha açık sözlü üyelerinin, bu yaklaşımın Erdoğan'ı kendilerine karşı güçlendireceği konusunda ısrar etmeleridir. Erdoğan'a yüksek profilli dış politika zaferleri vermenin, onu sadece cesaretlendireceğinde ısrar ediyorlar. Ve Türkiye'yi yaptırımlardan kurtarmak, gözden geçirilmiş bir AB gümrük birliği gibi tedbirler sunmak, Erdoğan'a otoriter rolünü sürdüren hayati derecede önemli çok daha dar bir yaşam çizgisi sağlayacak.
Bu çelişkili beklentiler karşısında Biden, Erdoğan'ın demokratik olmayan davranışlarını eleştirirken tutarlı olmalıdır. Erdoğan'ın demokratik muhaliflerinin tutuklanmasını kınamalı ve siyasi tutukluların serbest bırakılması için baskı yapmalı. Bu tek başına, hem giden ABD Başkanı Donald Trump'ın Erdoğan'ı ahlaksız bir neşeyle kucaklaması hem de eski Başkan Barack Obama’nın ara sıra Ankara’nın işbirliğini güvence altına alma umuduyla eleştirilerini esnetme isteğine karşı memnuniyet verici bir değişiklik olacaktır. Başkanın muhalefeti açıkça desteklemesi gerekmiyor, ancak sempatisini kazanma umuduyla Erdoğan'ın dış politika provokasyonlarına karşı geri adım atmaktan da çekinmemesi gerekiyor. Nihayetinde, Amerika Birleşik Devletleri'nin demokrasiye olan desteğini kendi özel jeopolitik hedeflerinden ayırmak, Amerikalıların Türk demokrasisini kendi iyiliği için gerçekten desteklediklerini göstermenin en iyi yolu olabilir.
Amerika Birleşik Devletleri, Ortadoğu'daki otoriter rejimlerle işbirliği yaptığı için uzun süredir kınanıyor. Trump, Erdoğan'ın otoriterliğine uyum sağlayarak ve karşılığında işbirliği bile almayarak buna bir bükülme ekledi. Biden, başlangıç aşamasında bir tren kazasını miras almış olabilir, ancak en azından ahlaki uzlaşmaya yer yok. Sizinle işbirliğine kesinlikle karşı koyan otoriter bir rejimle işbirliği yapamazsınız.
Nick Danforth, 15 Aralık 2020, Foreign Policy
Nicholas Danforth, Hellenic Foundation'da Yerleşik Olmayan Kıdemli Araştırma Görevlisidir.
Seçkin Deniz, 22.12.2020, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.