The one country that could mediate in Ethiopia
"Güney Sudan, savaşan tarafların hiçbiri tarafından bir tehdit olarak görülmüyor ve Addis, Mek'ele ve Asmara'daki liderlerle yakın kişisel ilişkileri var."
Etiyopya'nın federal hükümeti ile Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF) arasındaki çatışma tırmanmaya devam ederken, dünyanın dört bir yanından arabuluculuk çağrıları geldi. Ancak kimin arabuluculuk yapabileceği sorusu henüz yanıtlanmadı. Çatışma, her iki taraf tarafından da dürüst ve güvenilir olarak algılanan bir aracı gerektiriyor, ancak bu, kurallardan çok daha fazla uluslararası aktörü dışlıyor.
Kendi barış süreciyle meşgul olmasına rağmen, Güney Sudan savaşan tüm tarafların dürüst bir arabulucu olarak kabul edebileceği tek ülke olabilir. Credit: UNMISS.
Örneğin, komşu bölgedeki neredeyse tüm hükümetler, savaşan taraflardan en az biri tarafından şüpheli olarak görülüyor. Mısır, Etiyopya'yı rakip olarak görüyor ve Nil suları konusunda federal hükümetle bir anlaşmazlık yaşıyor. Sudan, Mısır tarafına itildi ve devrik Ömer el Beşir yönetiminde Etiyopya ile yıllarca süren çatışmanın sonrasında henüz yeniden güven inşa etmedi. Somali’nin Etiyopya ile ilişkisi, yıllarca süren sınır ötesi çatışmalar ve Etiyopya’nın Somali’ye müdahalesinin ardından düşmanlıkla dolu. Kenya ekonomik bir rakip olarak görülüyor ve hükümetinin Etiyopya'daki meslektaşlarıyla çok az kişisel ilişkisi var. Ve Uganda, mevcut ve eski Etiyopyalı liderleri rahatsız edecek şekilde, bölgesel güç olma rolü için sık sık meydan okuyucu olarak görülüyor.
Etiyopya'nın ve Afrika Birliği'ndeki (AU) diğer ülkelerdeki merkeziliği ve bölgesel Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi (IGAD) benzer şekilde bu organların arabuluculuk yapma yeteneğini baltalıyor.
Daha uzağa bakıldığında, Suudi Arabistan ve BAE gibi bazı Arap devletleri, son zamanlarda bölgede oldukça aktifler. Ancak Mısır'la yakın müttefikler olarak görülüyorlar ve İran'la daha derin bağları olan Eritre ve benzerleri tarafından ihtiyatla kabul ediliyorlar.
ABD ve Çin gibi küresel güçler, ya federal hükümet ya da TPLF tarafından kendilerine karşı önyargılı olarak kabul ediliyor. Bu arada, Güney Sudan'daki başarısızlıkları ve diğer bölgesel barış çabaları nedeniyle birçok kişi BM'yi zayıf ve etkisiz görüyor. Dahası, uzun zamandır Eritre'yi bir parya devleti olarak çerçeveleyen BM, Başkan İsaias Afewerki ve destekçileri söz konusu olduğunda çok az etkiye sahip.
Potansiyel bir arabulucu
Tüm bunlarda, öne çıkan potansiyel bir arabulucu var. Kendi iç çatışmasına ve barış sürecine saplanmasına rağmen, anahtar Güney Sudan'da olabilir.
Birincisi, Güney Sudan savaşan tarafların hiçbiri tarafından bir tehdit veya rakip olarak algılanmıyor. İkincisi, Güney Sudanlı liderler Etiyopya'daki çatışmanın altında yatan etnik dinamik türleri hakkında çok sayıda deneyime ve anlayışa sahiptir. Üçüncüsü, Güney Sudan barış görüşmelerinde ve süreçlerinde oldukça deneyimli hale geldi. En azından 1980'lerden beri aktif müzakerelere katılan birçok lider, müzakere ve arabuluculuk konusunda derin bir bilgiye sahip. Dahası, bu öğrenme, diğer potansiyel uluslararası arabulucuların deneyimlerinden çok Etiyopya'nın zorluklarıyla çok daha ilgili olabilecek uygun şekilde yerel bir prizmadan geliyor.
Dördüncüsü ve belki de en önemlisi, yukarıda ifade edilenlerle birleştiğinde, Güney Sudan liderlerinin Etiyopya'daki tüm kilit oyuncularla derin ve uzun süredir devam eden ilişkileri var. Siyasetin son derece kişisel ve samimi olduğu bir bölgede, Mek'ele, Addis Ababa ve Asmara'daki liderlerle bireysel ilişkiler kritik önem taşıyor. Juba'da, savaşan taraflardan birinin yakın bir meslektaşına telefon edebilecek birçok lider var.
Addis Ababa ile olan bağlantılar çok yönlüdür. Birkaç Güney Sudanlı liderin Etiyopya hükümetindeki meslektaşlarıyla ailevi bağları var. Güney Sudan'daki bazı önemli şahsiyetler, Cumhurbaşkanı Salva Kiir'in kızı gibi önde gelen Etiyopyalı ailelerle evlidir. Güney Sudan'daki birçok otel ve diğer işletme, bazıları güçlü devlet bağlarına sahip Etiyopya veya Eritreli işletmeler tarafından finanse ediliyor ve yönetiliyor. Ve Etiyopya, uzun süredir Juba için kilit bir ortak olmuştur ve birçok Güney Sudanlı lider, Addis Ababa'da ve Etiyopya kurumlarında eğitim almış ve önemli zaman geçirmiştir.
Bu ilişkilerin çoğu, TPLF'nin Etiyopya hükümetinde üst düzey bir parti olduğu zamanlara kadar uzanıyor. Örneğin Tigray'deki liderler, Güney Sudan'da güvenlik sektörü reformları konusunda tavsiyelerde bulunarak yardım ettikleri dönemdeelde ettikleri, Juba'daki yetkililerle çalışma konusunda önemli deneyime sahipler. Öyle ki, kişisel ve kurumsal bağlar TPLF'deki liderlerle de mevcuttur.
Ve son olarak, Güney Sudan'ın, askeri liderlerinin çoğunun eğitim ve başka yardımlar aldığı Eritre hükümeti ile sürdürdüğü bir ilişki var. Güney Sudan'da, tüm kişisel bağlantılarla birlikte gelen büyük bir Eritre yatırımı da var.
Tek eksiklik
Ancak Güney Sudan, Etiyopya'daki çatışmaya aracılık etmek için gereken önemli bir unsurdan yoksundur: para. Büyük ölçüde tükenmiş bir ekonomiyle nakit sıkıntısı çeken ülke çaresizce canlanmaya ihtiyaç duyuyor.
Hızlı ve güvenilir bir süreci kolaylaştırmak için, Güney Sudan'ın belki de Kanada, Almanya veya Hindistan gibi tarafsız orta güçlerden finansmana ihtiyacı olacaktır. Juba, barış çabalarını finanse etmek için sadece bu dış finansal desteğe ihtiyaç duymayacak, aynı zamanda Juba merkezli bir süreçten fayda sağlayacak otellerde ve seyahat işletmelerinde de olsa, Güney Sudan ekonomisini canlandırma ek avantajına sahip olabilir.
Dünya, daha geniş bir bölgesel yangından korkarak hızla artan yangını izlerken, Güney Sudanlı liderler (hem Sudan Halk Kurtuluş Hareketi (SPLM) hem de Muhalefette SPLM) en azından bir müzakere sürecini başlatmak ve yoğunlaşan bölgesel savaşın mevcut yolundan sapmak için gereken güvenilirliğe ve ilişkilere sahip birkaç kişi arasında yer alabilir.
Matthew Lerichie 23 Kasım 2020, African Arguments
(Matthew LeRiche, Ohio Üniversitesi'nde Küresel Çalışmalar alanında yardımcı doçenttir.)
Seçkin Deniz, 31.12.202, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.