Sonsuz Ark'ın Notu:
"Pekin, büyük altyapıya daha az yatırım yaparak ve aldığı riski arttırarak, bölge için yeni bir ekonomik model benimsedi."
Yollar, boru hatları, kömürlü termik santraller: artık çok değil.
Pekin rotasını değiştirdi. Şu anda Orta Asya'daki büyük altyapı projelerine nadiren fon sağlıyor. Bunun yerine Çin Halk Cumhuriyeti üretim alanlarına geçti: burada bir otobüs fabrikası, orada bir çimento fabrikası. Pekin hala kendi politika bankalarından (Çin Kalkınma Bankası ve Çin Eximbank), ancak tercihen yerel ortaklardan veya diğer ülkelerden ortak finansman sağladıktan sonra kredi veriyor.
Özbekistan/Taşkent'te Huawei. Huawei, gözetim ekipmanları için bir üretim tesisi kurmayı kabul etti. Tamamlanırsa, Özbekistan artık teknoloji ekipmanı ithal etmeyecek. Üretecek. (fotoğraf: David Trilling)
Son iki veya üç yılda odak noktası haline gelen bu değişimin iki itici gücü oldu: Alıcı devletler istihdam, ihracat ve endüstriyel kapasite sağlayan projeler talep ediyorlar ve tarihsel olarak altyapıyı finanse eden Çin politika bankaları artık risklerini yaymak istiyor. Bu, her Orta Asya devletinde farklı bir şekilde gelişiyor.
Kazakistan
2007 ile 2013 yılları arasında Kazakistan'daki Çin yatırımlarının ilk dalgası, esas olarak hidrokarbon çıkarımı ve Orta Asya petrol ve gazını ÇHC'ye taşımak için boru hatlarına odaklandı.
Son üç veya dört yıldaki yatırımlar, aksine, daha çeşitli hale geldi; bu genel olarak "endüstriyel kapasite geliştirme" olarak tanımlandı.
Kazak hükümeti, ortak kalkınma projelerine öncelik vererek yıllarca Pekin ile yakın bir şekilde çalıştı. 2019 listesi, kimya mühendisliğinden inşaata, tarıma ve altyapıya kadar her şeyi içeriyordu.
Projelerin çoğu, Nur-Sultan'ın hiçbir yükümlülüğü olmadığı Çinli işletmeler tarafından finanse edilen yatırımlardır. Bunlar arasında günlük 2.500 ton klinker çimentosu üretimi için tasarlanan yeni bir Çin-Kazak çimento fabrikası, Orda cam fabrikası ve Karaganda bölgesinde yapımı devam eden yeni bir Yutong otobüs fabrikası bulunmaktadır. İmalat, şu anda Kazakistan'daki Çin ekonomik angajmanının bel kemiğidir.
Bu sırada Nur-Sultan kredileri borçlarını ödüyor. Aşağıdaki grafik, tüm Kazak hükümetinin ve devlete ait kuruluşların (KİT) Çin'e olan borcunu göstermektedir. Yatırım artarken devlet borcu düşüyor.
Çin Kalkınma Bankası (CDB) hala Kazak devlet kuruluşlarına kredi veriyor, ancak şimdi masaya yerel finansman kaynaklarını getirmeye çalışıyor. Örneğin, şu anda Atyrau'da yapım aşamasında olan 2,6 milyar dolarlık bir polipropilen tesisi, Kazakistan'ın CDB'den 2 milyar dolar borç almış olan ve geri kalanını kendisi finanse eden bağımsız varlık fonlarından birinin bir yan kuruluşu tarafından finanse ediliyor. Devlete ait KazMunayGas (çoğunluğu aynı egemen varlık fonuna aittir), tesisi China National Chemical Engineering Co. tarafından inşa edildikten sonra işletilecek.
Çinli firmalar ayrıca Kazakistan'daki güneş ve rüzgar çiftlikleri gibi Avrupa tarafından finanse edilen projelerin sözleşmelerinde daha iyi hale geliyor.
Özbekistan
Özbekistan, Çin finansmanı ile kendisini bir üretim ve hidrokarbon işleme santraline dönüştürmek istiyor.
Taşkent, DYY akışları veya menşe ülkeye göre dış borçlanma hakkında ayrıştırılmış istatistikler yayınlamamaktadır. Ancak Yatırım ve Dış Ticaret Bakanlığı, ülkenin, uzun süre liderliğini yapan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov'un ölümünden sonra açılmasıyla birlikte 2018 ile 2019 yılları arasında toplam doğrudan yabancı yatırımların 3,2 kat artarak 2,9 milyar dolardan 9,3 milyar dolara çıktığını iddia ediyor.
CDB'nin, sentetik yakıtlar üreten 3.6 milyar $ 'lık Oltin Yo'l gazdan sıvılaştırma tesisine 2.3 milyar $ katkıda bulunan uluslararası bir konsorsiyumun parçası olarak 1 milyar $ vaat ettiği bildirildi. Çin'in üçüncü ülke fon sağlayıcılarıyla (bu durumda Güney Kore, Japonya ve Avrupa) birlikte çalıştığı plan, Taşkent’in yalnızca bir hidrokarbon kaynağı olmaktan çıkarıyor, bu kaynakları işleme ve değer katma kapasitesine sahip bir konuma geçiş hedefine yardımcı oluyor.
Aynı şekilde Taşkent, devlete ait bir yatırım aracı olan CITIC Group ve Huawei ile ev içi kullanım için dijital altyapı oluşturmak amacıyla 1 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. İlk 300 milyon dolarla gözetim ekipmanı için bir üretim tesisi inşa etmesi planlanıyor. Anlaşma uygulanırsa, Özbekistan artık teknoloji ekipmanı ithal etmeyecek. Üretecek.
Bunun ötesinde, Çin 2016'dan beri çimento fabrikaları kurdu ve tekstil fabrikalarına 250 milyon dolardan fazla para harcadı; sektöre 130 milyon dolar daha ayrıldı. Kazakistan'da olduğu gibi, imalat artık Çin'in ülkedeki ekonomik angajmanının bel kemiğidir.
Özbekistan, Orta Asya'da Çin borcunun muhtemelen arttığı tek ülkedir (belki de hiçbir dış gözlemcinin borçlanmasının gerçek boyutunu bilmediği kadar opak olan Türkmenistan hariç). 2016 sonlarında Kerimov'un ölümünden önce, Özbekistan yurt dışından sadece küçük miktarlarda borç aldı. 2017 ve 2019 arasında Eximbank'ın yeni hidroelektrik santralleri inşa etmek için 144 milyon dolar harcadığı ve daha fazlasının planlandığı bildirildi. CDB'nin ayrıca bu yılın başlarında Uzbekistan Airways tarafından üç Boeing 787-8 Dreamliner satın alımını finanse ettiği bildirildi.
Tacikistan
Çin hükümetinin Tacikistan'a verdiği büyük ölçekli krediler son beş yılda kurudu.
Pekin frene basarken, Çinli firmalar madencilik, çimento, tekstil ve tarıma yönelik yatırımları (bazen ortak girişimler şeklinde) istikrarlı bir şekilde arttırdı. Eximbank'tan alınan kredilerin aksine, Tacik hükümeti bunları geri ödemek zorunda değil. Ortak girişimler için Çinli ortak tipik olarak sermaye yatırımının çoğunluğunu yapacak, Tacik tarafı arazi ve düzenleyici onayı sağlayacak. Tacik hükümeti, çoğunlukla Çin yatırımları için vergi avantajları veya ücretsiz arazi sağlıyor.
Seçilmiş sektörlerde, bu Çinli yatırımcılar bir ihracat sektörü yarattı. Bir Çin-Tacik ortak girişiminin üretimin yüzde 70'inden fazlasını oluşturduğu altın üretimi 2012'de 2,4 tondan 2019'da 8,1 tona yükseldi. Benzer şekilde, 2013 yılında Tacikistan sadece 30.000 ton çimento üretti ve yaklaşık 3 milyon ton ithal etti. Ülke 2018 yılına kadar 3,8 milyon ton çimento üretti ve 1,4 milyon ton ihraç etti. Bunların neredeyse tamamı Çinli firmalar tarafından yapıldı. Çinli bir tekstil firması, döviz kazançları açısından Tacikistan’ın en büyük ihracatçısı olduğunu iddia ediyor. Gümüş üretimi de 2019'da yüzde 17 arttı.
Ancak Tacikistan’da pazarın küçüklüğü ve zor iş koşulları nedeniyle, büyük projelerin hayata geçirilmesi daha zor.
Birkaç Çinli yatırımcı, son yıllarda ülkenin en büyük endüstriyel varlığı olan Talco alüminyum izabe tesisini modernize etme planlarını açıkladılar. Tacikistan’ın sınırlı enerji arzının yüzde 40’a kadarını kullanan Sovyet döneminden kalma tesisin ciddi bir şekilde yenilenmesi gerekiyor. Duşanbe, yabancıların mülkiyet hissesine izin verecek şekilde yasayı değiştirdi, ancak Talco, Başkan Emomali Rahmon’un ailesi tarafından kontrol edilmeye devam ediyor ve hükümeti, herhangi bir anlaşmanın şartlarını (eğer varsa) gizli tutuyor.
Duşanbe'yi kancaya koyabilecek tek istisna, 2013 yılında kararlaştırılan ve devlete ait Taciktransgaz'ın Çin ile ortak girişim olarak faaliyet göstermesini sağlayacak olan, Türkmenistan'dan Çin'e uzanan tartışmalı bir doğalgaz boru hattının 3.2 milyar dolarlık Tacik bölümü olabilir. National Petroleum Corporation. Proje para kaybederse, Tacik tarafının muhtemelen borcun bir kısmını geri ödemesi gerekecektir. D Hattı'nın ekonomisi şu anda ilk önerildiğinden daha az uygulanabilir görünmektedir, ancak çok az ilerleme kaydedilmiştir.
Talco yenileme veya Line D'den herhangi biri devam edecek olursa, bir Çinli firma Tacik bütçe gelirlerinden önemli bir pay üreten projelerde büyük bir paya sahip olacaktır.
Kırgızistan
Kırgızistan'da da, Kırgız hükümetinin borç yükü konusundaki endişeleri nedeniyle, Çin hükümetinden alınan krediler düşüyor. Ve Tacikistan'da olduğu gibi, Kırgız hükümetinin hiçbir sorumluluk taşımadığı ülkede Çin özel yatırımlarının istikrarlı bir akışı var.
Büyük yatırımlar petrol arıtma ve altın madenciliğidir. Ancak, yabancı şirketlere, özellikle Çinlilere karşı halkın güvensizliği, sermaye akışını engelliyor. Kırgızistan'daki büyük yatırımlar, bu yılın başlarında 275 milyon dolarlık bir lojistik merkezinin iptali de dahil olmak üzere üretimi durduran halk protestolarıyla karşı karşıya.
Yeni cumhurbaşkanının yabancı yatırımı çekme umutlarını tersine çeviren yerel protestocular geçen ay yaşanan siyasi karışıklık sırasında Çin madenlerinin kontrolünü ele geçirince iş adamları daha da dehşete düştü. Kırgızistan ve Tacikistan'daki Çinli yatırımcılar, düşük rekabetin olduğu pazarlar arayan ilk denizaşırı yatırımcılar olma eğilimindedirler. Kırgız dağlarında yanmakta olan yeni bir cevher işleme tesisinin resimleri güven vermeyecektir.
Dirk van der Kley, 23 Kasım 2020, EurasiaNet
(Dirk van der Kley, Avustralya Ulusal Üniversitesi Düzenleme Okulu ve Küresel Yönetişim ve Ulusal Güvenlik Koleji'nde araştırma görevlisidir. Araştırması, Avustralya Savunma Bakanlığı Stratejik Politika Hibe Programından fon almıştır. İfade edilen görüşler kendisine aittir ve Avustralya Savunma Bakanlığı'nın görüşlerini yansıtmayabilir.)
Seçkin Deniz, 02.02.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.