America and the World: How to Build Back Better
"50 yıllık ABD dış politikasına ve bugün Washington için verdiği derslere dönüp bakmak."
[Foreign Policy’nin 50. doğum günü vesilesiyle, FP'den Jonathan Tepperman geçtiğimiz günlerde Fareed Zakaria (yazar, CNN sunucusu ve uluslararası ilişkiler konusunda günümüzün önde gelen düşünürlerinden biri) ile bir araya gelerek derginin oluşturulma anını, o zamandan şimdiye kadar olan birçok benzerliği, son 50 yılın bize ABD stratejisi hakkında ne öğrettiğini ve ülkenin buradan nereye gitmesi gerektiğini tartıştılar. Aşağıdaki konuşma, açıklık ve netlik sağlamak için düzenlenmiştir.]
Jonathan Tepperman: Foreign Policy, 1970-1971 kışında bir dergi olarak kuruldu. Bugün ilk sayıyı okurken, size yardım edemeyebilir ancak şimdiki zamanla paralellikler sizi şaşırtabilir. Bu sayının giriş bölümünde, FP’nin kurucuları Samuel P. Huntington ve Warren Demian Manshel, "Amerikan dış politikasında 1940’ların sonlarında başlayan bir dönemin nasıl sona erdiğini" yazıyor ve ardından devam ediyorlar: "Kendini hızla yeniden biçimlendiren bir dünyada Amerika Birleşik Devletleri'nin hedeflerin gözden geçirilmesi, araçların yeniden değerlendirilmesi ve sorumluluklarının yeniden formüle edilmesi ile ilgili yeni (ve... daha yapıcı) tartışmalar için iyi bir zaman olduğunu düşünün"
Onların ima ettikleri yazılarının arka planı, savaş sonrası dönemin kilit ABD dış politikasının, yani çevreleme - Sovyetler Birliği'ni sınırlama çabası - ve yeni bir yaklaşım etrafında yeni bir fikir birliği oluşturma ihtiyacının parçalanmasıdır.
Bu ilk sayı, 1970'lerin başlarıyla ilgili diğer birçok önemli şeyi de ortaya koyuyor. Amerika Birleşik Devletleri yeni ve kafa karıştırıcı güçler tarafından sarsılıyordu ve cesaretini kaybetmişti; ruh hali acımasızdı. Graham Allison, konuyla ilgili olarak "Amerika'nın dünyadaki siyasi ve askeri etkisinin alacakaranlık kuşağına çoktan girdik" diye yazmıştı. Başka bir deyişle, 50 yıl önce, FP yazarları, Amerika Birleşik Devletleri'nin düşüşte olduğu ve Washington'un dünyanın geri kalanıyla başa çıkma stratejisinin artık işe yaramadığı ve yeni stratejinin icat edilmesi gerektiği fikriyle çoktandır meşgul oluyorlardı. Her şey çöküntüye kapılmak üzereydi ve FP'nin görevi yeni bir dış politika konsensüsü ve yeni bir dış politika kuruluşu oluşturmaktı. Kulağa bugün çok tanıdık gelmiyor mu?
Fareed Zakaria: Bu ilginç bir paralellik. Bana bazen Mark Twain'e atfedilen şu eski sözü hatırlatıyor: "Tarih asla tekerrür etmez, ama kafiyelidir" Bu, o kafiyeli anlardan biri gibi geliyor.
Foreign Policy'nin temel nedeni, ABD'nin Vietnam politikasının başarısızlığı ve kuruluşun bu başarısızlık hakkında gerçekten sağlam bir söylem üretememesiydi.
Vietnam'ın ne kadar büyük bir mesele olduğunu hatırlamalısınız; başarısızlık, insanların bugün fark ettiğinden çok daha dramatikti. Savaş boyunca Amerika Birleşik Devletleri Vietnam'a 3 milyon asker gönderdi. Oraya II.Dünya Savaşı sırasında attığından daha fazla bomba attı. Amerikan gücü ve prestijinin muazzam bir şekilde harcanmasıydı. Ve o zamana kadar Franklin D. Roosevelt'ten sonraki en başarılı başkan olan Lyndon B. Johnson'ın başkanlığını yok ederek büyük bir siyasi krizi tetikledi.
Ayrıca, ABD'nin esasen altına endeksli dolar tarafından desteklenen uluslararası bir ekonomik düzeni garanti eden Bretton Woods sisteminin sonunu da yaşıyordunuz. Amerika Birleşik Devletleri'nin Batı Avrupa ve Doğu Asya'nın yükselişini teşvik ettiği, ancak oldukça asimetrik koşullarda; yardım, pazar erişimi ve savunma şemsiyesi ile onlara yardım ettiği bir sürecin sonunu görüyordunuz. Amerika Birleşik Devletleri, gerçek bir rekabetle karşılaşacağından korkmadan pazarlarını açmıştı, ancak 1970'lerde rakipsiz üstünlük çağı sona ermeye başlamıştı. Zamanla Foreign Policy (Dış Politika) kuruldu, Batı Avrupa 30 yıldır ve Japonya 20 yıldır güçlü bir şekilde büyüyordu. Güney Kore de gerçek bir endüstriyel rakip haline geliyordu. Yani birdenbire, Birleşik Devletler küresel rekabetle karşılaşıyordu. Kendisinin kontrol edemediği bir dizi küresel güç tarafından sıkıştırıldığını görmüştü.
Bu duygu bugün iki anlamda biraz tanıdık geliyor. Birincisi, esasen Amerikan tek kutupluluğu olan Soğuk Savaş sonrası düzenin, öncelikle Çin'in yükselişi nedeniyle artık sürdürülebilir olmadığı duygusu var. İkincisi, bir bütün olarak ABD ekonomisi ve Amerika'nın büyük şirketleri için muazzam faydalar üreten küreselleşme, bu faydaların keskin bir şekilde eşitsiz dağıtılmasından dolayı Amerikan toplumunda da gerçek çatlaklar oluşturdu. Ve tüm bu sorunlar, o zamanlar olduğu gibi, demokrasinin kendisinin krizde olduğu hissine katkıda bulundu.
Yani 1970'lerdeki bir kitabın editörlerinin dediği gibi “küresel şok” yaşıyorsunuz. Bugün çok benzer bir durumumuz var.
Jonathan Tepperman: Tarihçi Niall Ferguson, The Shock of the Global adlı kitabının girişinde, 1970'lerin en istikrarsızlaştırıcı yönünün aynı anda pek çok farklı alanın (finans, ticaret, dekolonizasyon, komünist bloğun parçalanması) açılması olduğunu yazar. Sonuç, küresel sistemin kırılganlığında muazzam ve endişe verici bir artış oldu ve sistem aniden krize çok daha yatkın hale geldi.
Fareed Zakaria: Kesinlikle. 70'ler küreselleşme 1.0'ı temsil ediyordu. Bretton Woods sistemini bozdu. Amerika Birleşik Devletleri'nin imalat üzerinde sahip olduğu rakipsiz tekeli bozdu. Amerika'nın dış politikasını tüm dünyaya dayatma yeteneğini kırdı.
Bugün, yaşanan küresel şok, bir tür küreselleşme 2.0'dan kaynaklanıyor; burada, -başta Çin, Hindistan, Endonezya, Brezilya ve Türkiye olmak üzere- bir dizi başka ulus da yükseliyor ve herkes birbirine bağlı ama hiç kimse kontrol altında değil. Başka bir Amerikan çağı sona eriyor ve yeni sistemde geçmişin yol haritaları olmadan gezinmemiz gerekiyor. Bu arada, bu küresel baskılar genellikle yurt içinde bölünmeler ve işlev bozuklukları üretme etkisine sahiptir. Sonra, şimdi olduğu gibi, insanlar bir demokrasi krizinden söz ediyorlar, çünkü Batı demokrasileri bu anın zorluklarıyla baş edemiyor gibiydi.
Jonathan Tepperman: Tıpkı Bretton Woods'un sona ermesinde olduğu gibi, bugün karşılıklı bağımlılık, korkuluklar düştüğü anda dramatik bir şekilde artıyor. ABD hegemonyası azalıyor, uluslararası kurumlar zayıflıyor, her şey daha kaotik hale geliyor ve rehberlik veya kontrol sistemi yok.
Ancak 1970'lerde var olan ve bugün olduğunu görmediğim önemli bir şey, dış politika tarafındaki başarısızlıklara son derece enerjik bir yanıttır. Amerikalı düşünürler Amerika Birleşik Devletleri'ni bu yeni çağa yönlendirmek için yepyeni bir doktrin dizisi oluşturmaya çalışırken, Foreign Policy'nin kuruluşu bu tepkinin büyük ölçüde bir parçası olmuştu. Yazar Carl Gershman'ın 1980'de Commentary dergisinde ileri sürdüğü gibi, kontrol altına alma o kadar kötü bir şekilde başarısız oldu ki, sadece doktrinin itibarını yitirmekle kalmadı, onu geliştiren ve destekleyen tüm uzmanlar nesli de itibarsızlaştı.
Onun yerine, 1970'lerde tamamen yeni bir dış politika kuruluşu oluşmaya başladı ve ABD'nin uluslararası meseleleri nasıl ele alması gerektiğine dair her türlü radikal yeni fikirler ortaya attı. Anthony Lake, Leslie H. Gelb, Paul Warnke, Richard Holbrooke ve Zbigniew Brzezinski gibi insanlardan bahsediyorum. Ve büyük bir üretken tartışma dönemini başlattılar; bunların çoğu Foreign Policy sayfalarında gerçekleşti. Bugün benzer bir şey gördüğümden emin değilim.
Fareed Zakaria: Vietnam, 1932'den 1968'e kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde iktidarını sürdüren Demokrat düzenin belini kırdı. (O dönemdeki tek Cumhuriyetçi başkan, FDR'nin en sevdiği savaş alanı generali Dwight Eisenhower'dı.) Ve bu çatlak, tam olarak tarif ettiğiniz şeye neden oldu: muazzam bir şüphe ve yeniden değerlendirme. Ancak daha sonra ne olduğunu hatırlayın: 1980'de seçilen Ronald Reagan, temelde önceki on yıllara hâkim olan aynı kuşatma politikasının katı bir versiyonuna geri döndü ve bunu Sovyetler Birliği'ne uygularken, Üçüncü Dünya ülkelerine olumsuz müdahalelerde bulunarak başardı. 1991'de Sovyetler Birliği çöktü ve bir bakıma eski Demokrat iktidarın görüşlerinin ve değerlerinin çoğunu özümseyen yeni bir Cumhuriyetçi enternasyonalist düzeni temsil eden Başkan George H.W. Bush ve ekibi Soğuk Savaşı sona erdirme sürecini yürüttü.
Bu büyük bir değişimdi. 1940'ların ve 1950'lerin orijinal Cumhuriyetçi yapı, kendini adamış izolasyoncular veya yurtdışında geri dönüş ve yurt içinde cadı avı isteyen çılgın şahinler ile doluydu. Ancak Henry Kissinger'dan başlayarak, 1980'lere ve 1990'ların başlarına hakim olan Cumhuriyetçi tarafta yetenekli, enternasyonalist, serbest ticaret yapan bir dış politika elitinin ortaya çıktığını görüyordunuz.
Jonathan Tepperman: Öyleyse, Foreign Policy'nin ilk yazarlarının hayal ettikleri liberal fikirler bu süreçte yok mu oldu? Jimmy Carter yönetimi sırasında ne olduğuna bakın. İlericiler nihayet, insan hakları gibi değerleri ilk kez ABD dış politikasına enjekte edecek ve Sovyetler Birliği korkusuyla sınırlanmayacak olan Beyaz Saray'da etkili oluyorlardı. Ancak daha sonra her şey birdenbire dağıldı ve Carter yönetiminin sonunda Sovyetler Afganistan'ı işgal etti ve Brzezinski, çevrenin yeniden tesis edilmesi için bastırıyordu.
Fareed Zakaria: Carter'la liberal rüyalar, kısmen kendi beceriksizliğinden, ancak çoğunlukla onun kontrolü dışındaki olaylardan ötürü parçalandı: Vietnam'daki yenilginin sonrasındaki etkiler, ikinci petrol şoku, stagflasyon, Afganistan ve İran devrimi ve ardından gelen rehine krizi. Zor bir dönemdi. Ve bu başarısızlıklara yanıt olarak Amerikalılar Reagan'ı seçtiler ve erdemli bir dış politika hayalleri ortadan kalktı; Carter'ın insan haklarına yaptığı vurgu sürüyordu. Ve başka süreklilikler de var. Ben her zaman George HW Bush'u Harry Truman kalıbında temelde liberal bir enternasyonalist olarak düşünüyorum. İnsanlar şimdi unutmuş, ama Bush, Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından yaptığı bir konuşmada “yeni dünya düzeni” ifadesini popülerleştiren kişi oldu. Demek istediği, Amerika Birleşik Devletleri'nin büyük güç işbirliğinin, yepyeni bir döneme girmekte olduğuydu; çok taraflılık ve uluslararası normlar çok daha önemli olacaktı. Soğuk Savaş'tan sonra, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra FDR tarafından öngörülene benzer bir dünya tasavvur etti. Bu, özünde bir Amerikan idealizmiydi: basitçe uluslararası siyasetle uğraşmak değil, onu dönüştürmek.
Ancak Bush'u bu vizyonu gerçekten zorlamaktan alıkoyan güçlerden biri - ve insanlar bunu unutuyor -, Amerikalıların Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra ne kadar kırılgan olduklarını düşünmeleriydi. Bush açılış konuşmasında, "Cüzdandan daha çok iradeye sahibiz" dedi. Bunun anlamı, Amerika Birleşik Devletleri'nin dünyayı yeniden şekillendirmek istemiş olabileceği, ancak bunu yapmaya gücünün yetmeyeceğiydi. Bu gerçekten doğru değildi. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri'nin dünyada dev gibi yürüdüğü bir zamanda uluslararası sistemde bir dönüşüm gerçekleştirme kabiliyetini sınırladı.
Jonathan Tepperman: Öyleyse, 1990'lar, 1970'lerde olduğu gibi, asla tam olarak olması gerektiği gibi gerçekleştirilemeyen büyük bir yeniden icat potansiyeline sahip başka bir dayanak anını temsil etmiyor mu? Soğuk Savaş'ın sonunda elde edilen barış getirisi, birçok kişinin umduğu gibi, Amerika Birleşik Devletleri'nde büyük bir yurt içi yeniden yatırıma yol açmadı. Yeni bir uluslararası düzene ve dünya barışına da yol açmadı: 1990'larda dünya çapında çok sayıda çirkin küçük savaş çıktı. Ruanda ve eski Yugoslavya'da soykırımlar işlendi. Ne Bush ne de Başkan Bill Clinton ondan sonra yeni bir dünya düzenini tesis edebildi. Onun yerine aldığımız şey, ekonomisi patlama yaptığı için Birleşik Devletler için çok iyi olan bir on yıl oldu. Ancak dünyayı daha iyi bir şeye hazırlayan devrim niteliğinde yeni bir dış politikamız olmadı. Elimize geçen şey, çok sayıda ticari liberalizasyondu ve Clinton yönetiminin Amerikalıları bu liberalleşmenin olumsuz yanlarından koruyamaması.
Fareed Zakaria: 90'ların kaçırılan fırsatların harika bir anı olduğu konusunda haklısınız. Kaçırılan en büyük fırsat jeopolitikti. 20. yüzyılın en basit dersi, dehşet verici bir çatışmanın ardından galip gelen iki seçeneğe sahip olmasıdır: Düşmanlarını tamamen yok etmeye çalışabilirsiniz veya onları rehabilite etmeye çalışabilirsiniz ve ikincisi çok daha mantıklı bir stratejidir. I.Dünya Savaşı'nın ardından Versay'da Müttefikler Almanya'yı küçük düşürmeye ve yok etmeye çalıştılar. Sonuç, depresyon, faşizm ve savaştı. Böylece, 1945'te, II.Dünya Savaşı'nın ardından, Birleşik Devletler düşmanlarını rehabilite etmeye ve yeniden inşa etmeye çalıştılar. Harika çalıştılar. Yine de Birleşik Devletler, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra bu aynı meydan okumayı asla yeterince ciddiye almadı. Rusya'nın yeniden ayağa kalkmasına ve dünyanın geri kalanıyla bütünleşmesine gerçekten yardımcı olmak için hiçbir zaman iddialı bir çaba içinde olmadı. Vladimir Putin'in Rusya'sının dünya sahnesinde düşman bir güç olması bugün kaçınılmaz görünebilir. Peki Putin neden iktidara geldi? Rusya'da 1990'larda yaşanan eksiksiz kaos yüzünden. Ülke ekonomisi 1990'larda İkinci Dünya Savaşı'nda olduğundan daha fazla daraldı.
Jonathan Tepperman: Birleşik Devletler Rusya'yı tamamen terk etmedi; daha kötü bir şey yaptı. Rus ekonomisini kapitalist bir temelde yeniden inşa etmek için pek çok Harvard Doktorası gönderdi. Ancak aldığı yanıtlar, sıradan Rusları onlarca yıldır yaşamadıkları bir aşağılama ve sefalete maruz bırakan şok terapiydi. Ve Amerika Birleşik Devletleri bu acıyı hafifletmek için herhangi bir çaba göstermedi. Bu arada, dış politika tarafında Washington, NATO'yu, Rusların saldırgan, cezalandırıcı bir hareket ve vaatlere ihanet olarak gördüğü eski Doğu Bloku'na genişletmeye zorladı.
Fareed Zakaria: Diplomat Strobe Talbott'un dediği gibi, çok fazla şok, çok az terapi vardı. Washington, Rus halkını piyasa ekonomisine ani bir geçişin sabotajlarından ve sert olumsuzluklarından koruyacak türden tamponları hiçbir zaman yerine koymadığı için, Ruslar kapitalizm fikrine, açıklık fikrine ve sözde üstün Batı modeline olan inançlarını yitirdiler. Sanırım Washington'un bu korumaları oluşturmamasının nedeni Amerikalıların 1940'larda ve 50'lerde Avrupa ve Japonya'da olduğu gibi Rusya'ya para harcamak istememeleriydi. Şok terapisi uygun bir tavsiyeydi çünkü gereken tek şeyin piyasa dostu politikalar benimsemek olduğunu öne sürdü. Büyük yardım paketlerine gerek yoktu. Ancak elbette Washington'un 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Batı Avrupa, Japonya ve Güney Kore'ye yardım etmek için milyarlarca dolar harcadığında yaptığı şey bu değildi.
Jonathan Tepperman: 2000'lere geçelim: kayıp on yıl. 11 Eylül'ün ardından Amerika Birleşik Devletleri terörizme karşı savaşla tükendi ve ardından Washington'un tüm enerjisini emen, Orta Doğu'yu havaya uçuran Irak'ın işgali, Amerikalıların uluslararası angajmana zaten az olan iştahını yok etti.
Fareed Zakaria: Irak Savaşı, Vietnam'ın Demokrat düzenin belini kırmasına benzer bir şekilde Cumhuriyetçi enternasyonalist düzenin belini kırdı. Donald Trump'ın yükselişini açıklayan önemli bir faktör bu. İnsanlar her zaman küresel mali krizin Trump'ın Cumhuriyetçi Parti'yi ele geçirmesinin temelini oluşturduğundan bahsediyor ve bu açıkça doğru. Ancak Irak'ın rolü de aynı derecede önemlidir. Irak'taki başarısızlık, Trump'ın Cumhuriyetçi seçkinleri hem Bush'ları hem de Senatör John McCain'i küçümsemesine izin veren şeydi. Cumhuriyet tabanı bu istatistiklere olan güvenini kaybetti.
Jonathan Tepperman: Trump'a bakmadan önce Barack Obama'dan bahsedelim. Obama, Irak ve Afganistan'daki savaşların azalmakta olduğu 2009'da göreve başladı. Kısıtlama (Asker sayısını azaltma) hakkında çok konuştu: dış taahhütleri azaltmak ve içe odaklanmak hakkında. Dolayısıyla bu an, yeniden değişim için başka bir fırsat gibi göründü. Muhtemelen 1970'lerden bu yana üçüncü büyük fırsattı. Yine bu sefer de olmadı. Çünkü Obama'nın planları Suriye'de ve ardından Libya'da itirazlarla karşılaştı. Ve Afganistan o kadar kötüleşti ki, Obama geri çekilmek yerine ülkeye asker göndermeye başladı.
Bu nedenle, Birleşik Devletler bir kez daha barış getirisinden yararlanma veya ülke içinde tasarruf yapma ve yeniden yatırım yapma şansını kaybetti. Obama, birçok yönden Amerika Birleşik Devletleri'ni dünyanın geri kalanıyla karışmış halde terk etmiş gibi görünüyordu ve hala ağır bir şekilde askerileştirilmiş bir dış politika içindeydi. Bu, uzmanların ve seçmenlerin Vietnam'dan beri şikayet ettikleri ve bugün hala şikayet etmeye devam ettikleri aynı politikanın bir başka versiyonuydu. Gerçekten ne değişti?
Fareed Zakaria: Obama çok ilginç bir figür çünkü işe farklı olmak istediğine dair çok net bir anlayışla geliyor ve miras aldığı ABD dış politikasından keskin bir kopuş yaşıyor. Orta Doğu'dan Asya'ya doğru dönmek istiyor. Amerika'nın dünya ile olan ilişkilerini büyük ölçüde askerden arındırmak istiyor. Kuzey Kore ve İran gibi düşmanlarla müzakere etmenin ve ilişkileri istikrara kavuşturmanın bir yolunu bulmaya çalışmak istiyor. Karşılaştığı sorun, dünyanın beklediğinden daha çetin olmasıydı.
Orta Doğu ile başlayın. Irak'taki savaş bölgedeki eski düzeni altüst etti. Savaşın sonu bir başarısızlık olmasına rağmen, Arap Baharı'na ve ardından gelen şiddetli baskılara yol açan güçlü yeni güçlerin ortaya çıkmasına yardımcı oldu. Tüm bunlar istikrarsızlık anlamına geliyordu ve baskı zorladığında, Obama bile bu kargaşadan uzaklaşamayacağını gördü. Bir keresinde bir röportajda ona Orta Doğu'nun The Godfather’daki Michael Corleone için mafyanın ne olduğunu söylemiştim: "Tam dışarıda olduğumu düşündüğümde, beni tekrar içeri çektiler." Bu yüzden angaje kaldı ve Libya'ya müdahale etmeye ve Suriye'ye müdahale etmemeye çalıştı. Her ikisi de bir kargaşaya dönüştü ve orada ve Afganistan'da devam eden kargaşa, Obama'nın kendi dış politika fikirlerini uygulamasına engel oldu.
Bu arada, küreselleşmenin hızlanması ve bilgi devrimi, bazı Amerikalılar için önemli ölçüde istikrarsızlık ve kaygıya neden olmuştu. Ülkenin bir kısmı da Siyah bir adamın seçilmesinden rahatsız oldu. Ve Trump, Amerika'nın küresel süper güç rolüne duyulan hoşnutsuzluk da dahil olmak üzere bu hoşnutsuzlukları kullanmayı başardı. Amerika'yı bu yeni dünyada kaybetmiş olarak gördü. Trump, Amerikan tarihinde büyük bir kırılmayı temsil ediyor. Genellikle ABD başkan olarak daha iyimser adayı seçer. Trump ise, Amerika'nın berbat bir durumda olduğuna, özellikle mallara ve hizmetlere ya da insanlara açıklığıyla zayıfladığına inanan karanlık, kötümser bir figürdü. Yine de kazandı ve bu bana Amerikan siyaseti için çok yeni geldi.
Jonathan Tepperman: Bütün bunlar bugün için ne anlama geliyor? 70'ler, 90'lar ve 2008'de belirlediğimiz bu menteşe anlarından bir başkasında mıyız? Ve bu, düşüncede bir devrim mi gerektirecek, yoksa sadece yetkili yönetime geri dönüşü mü gerektirecek? Başkan seçilen Joe Biden şu anda umut verici mi görünüyor? Yeni kitabınız, Pandemik Bir Dünya için On Ders'te, salgının tarihi hızlandırmak kadar yeniden şekillendirmeyeceğini yazıyorsunuz.
Fareed Zakaria: Uluslararası alanda tarihin ivmesinin artacağını, Amerika'nın uzun süredir yaşadığı konfor bölgesinden hızla uzaklaştığını düşünüyorum: Amerika Birleşik Devletleri hala dünyanın önde gelen oyuncusu, herkesin koalisyonlar kurmayı düşündüğü ülke; uluslararası sistemin nihai garantörü, destekçisi ve istikrar sağlayıcısı. Diğer ülkelerin daha iddialı bir rol oynayacağı bir dünyaya giriyoruz. Yeni ortaya çıkan bölgesel güçlerin birçoğu neredeyse 30 yıllık ekonomik büyüme, siyasi istikrar ve bunun sonucunda kültürel bir canlanma ve artan ulusal güvene sahip oldu. Bu, en dramatik olarak Çin'deki durumdur, ancak diğerleri için de geçerlidir. Brezilya, Hindistan, Türkiye'ye bakın: Bu ülkelerden hiçbiri, sadece iki büyük oyuncunun karar verdiği bir satranç tahtasında piyon olmaya istekli değil.
Dolayısıyla Amerika Birleşik Devletleri, aynı zamanda bir fırsat da olabilecek devasa bir yeni uluslararası meydan okumayla karşı karşıyadır. Bu yeni uluslararası sistemi nasıl yönlendiriyor? Tarihsel olarak daha açık, daha düzenli ve daha özgür bir uluslararası sistem kurmak gibi hedeflerine ulaşmak hala mümkün müdür? Tek hakim süper güç olmadığı göz önüne alındığında, bu koşullar altında bunu yine de yapabilir mi?
Jonathan Tepperman: Holbrooke, Amerika'nın 1970'lerin başındaki dünyadaki konumunu tanımlarken, Amerika Birleşik Devletleri'nin hala lider bir güç olduğunu, ancak artık emirle işleri yoluna koyabilecek hegemonik bir güç olmadığını iddia ederken çok benzer bir dil kullandığı gerçeğini rahatlıkla ifade edebilirim. Bunu güven verici buluyorum çünkü kesinlikle, sonraki on yıllarda Amerika Birleşik Devletleri için işler hala çok iyi gidiyordu. Ama zeminin nasıl değiştiğine dair fikrinizi alırsak, bu durum Washington'dan ne tür bir yanıt istiyor? Amerika Birleşik Devletleri'nin kökten yeni bir dış politikaya ihtiyacı var mı? Daha yeni ortaya koyduğumuz gibi, son 50 yılın çoğunu karakterize eden genel olarak yetkin bir yönetimle daha fazla idare edebilir mi? Ya da optik ya da önemli nedenlerle devrim niteliğinde bir şeye gerçekten ihtiyacı var mı?
Fareed Zakaria: Yetkili yönetimden daha fazlasın yapmasına ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum. Dünya bugün çok farklı; işler, daha önce bahsettiğimiz dayanak noktalarından çok daha fazla temelde değişti. Çin'e bir kez daha dönelim. Geleceği hakkında ne düşünürseniz düşünün - ve pek çok sorunu var - nüfus olarak Amerika Birleşik Devletleri'nin dört katı büyüklüğünde. Dünya sahnesinde diğer süper güç olmak için Amerika Birleşik Devletleri ile kişi başına eşitlik sağlamasına gerek yok. ABD ekonomisi Çin'inkinden daha büyük, ancak Çin'inki neredeyse aynı büyüklükte ve sonraki dört ekonominin toplamından daha büyük. Amerika'nın savunma bütçesi 1 numara, ancak Çin ikinci ve yine sonraki dört ülkenin toplamından daha büyük. Çin, yapay zeka, kuantum hesaplama gibi teknolojinin en ileri noktasında ve biyobilimlerde ABD ile rekabet halindedir. İnternet şirketlerinin mevcut durumuna bakın. Yalnızca iki ülke internet devleri üretti: Amerika Birleşik Devletleri ve Çin. Bugünün Çin'i, birçok yönden Sovyetler Birliği'nin ayna görüntüsüdür. Geç dönem Sovyetler Birliği, askeri açıdan ABD ile eşitliğe sahipti, ancak ekonomik ve teknolojik açıdan eşitlik gibi bir şey yoktu. Çin tam tersi. Ordusu hala Amerika Birleşik Devletleri'nden çok çok daha küçüktür, ancak büyük ekonomik ve teknolojik ağırlığa sahiptir. Sanırım bu onu daha zor bir meydan okuma yapıyor. Geç dönem Sovyetler Birliği, askeri açıdan ABD ile eşitliğe sahipti, ancak ekonomik ve teknolojik açıdan eşitlik gibi bir şey yoktu. Çin tam tersi. Ordusu hala Amerika Birleşik Devletleri'nden çok çok daha küçüktür, ancak büyük ekonomik ve teknolojik ağırlığı vardır. Sanırım bu onu daha zor bir meydan okuyucu yapıyor.
Diğer büyük fark, Amerika Birleşik Devletleri'nin artık geleneksel rolünü oynamak istememesidir. Sadece Trump değil. Obama'nın başkanlığı aynı zamanda ülkenin geleneksel otoriter rolünden bir tür geri çekilmeyle ilgiliydi. Biden ne yaparsa yapsın, Kennedy Doktrini'ni yeniden ele alamaz: Amerika Birleşik Devletleri'nin hayatta kalmayı ve özgürlüğün başarısını garanti altına almak için “her türlü bedeli ödeyeceğini, herhangi bir yükü kaldıracağını, herhangi bir zorlukla karşılaşacağını, herhangi bir arkadaşı destekleyeceğini, düşmana karşı çıkacağını taahhüt eder." Bu olmayacak. Bunun yerine Washington'un ihtiyacı olan şey, ABD'nin ana taşıyıcı, organizatör, gündem belirleyici olarak tanımladığım ama garantör, sübvansiyon sağlayıcı ve askeri siper olarak tanımladığım hedeflere ulaşmasına izin veren bir stratejidir. Bu, başkalarıyla Washington düzeninin - her iki tarafın - yapmaya alışkın olduğundan çok farklı bir şekilde oynamayı öğrenmek anlamına gelir.
Jonathan Tepperman: Devrimci değişim olasılığını ya da en azından önceliklerin ve tekniklerin daha minimalist ve uyumlu bir dış politikaya izin verecek şekilde yeniden sıralanması olasılığını geri çekmeye devam edersem, bunun birkaç nedenden dolayı yapılabileceğinden şüpheliyim.
Birincisi kurumlar. Foreign Policy’nin ilk sayısında Holbrooke, ABD dış politikası gerçekten değişecekse, bunu yapacak kurumların da değişmesi gerektiğini savunduğu "Başarısız Olan Makine" adlı bir makale yazdı. Çünkü aksi takdirde, bugün "Kabarcık- Damla (The Blob)" olarak adlandırdığımız makine, yoluna devam ederdi. Ancak dış politika makinemizin yeniden değiştirilmesinden ziyade, son yıllarda gördüğümüz şey, Amerika’nın dış politika yapımında ve diplomatik kurumlarında yaşanan keskin bir çöküş.
İkincisi, ilişkili, zorluk insanlardır. Biden’ın kabinesinin Obama’nın üçüncü dönemi gibi görünecek şekilde şekillenmekte olduğunu hem rahatlatıcı hem de kaygı verici buluyorum. Deneyimli profesyonellerin nihayet bir şeyleri tekrar çalıştırmaya başlayacaklarını düşünerek rahatlarken, tüm bu deneyimin dramatik bir şekilde yeni bir şey bulmalarını zorlaştırıp zorlaştırmayacağını da merak ediyorum. Unutmayın, Birleşik Devletler için kontrol altına alınmasının bu kadar zor olmasının nedenlerinden biri, kurum yapının nasıl yapılacağını bilmesiydi.
Üçüncüsü, siyaset konusunda endişeleniyorum. Biden, kendisini solda ilericiler ve sağda Cumhuriyetçiler tarafından kuşatılmış bulabilir, özellikle de bölünmüş bir Senato veya Cumhuriyetçilerin egemen olduğu bir Senato'yo göz önüne alırsak.
Son olarak - ve beni en çok endişelendiren şey bu - Amerika Birleşik Devletleri'nin şu anda defalarca dış politikasında devrim yapmaya çalıştığı ve her seferinde başarısız olduğu gerçeği var. Bu seferin farklı olacağını ummak için ne sebep var?
Kitabımı yazarken, radikal değişim ve sancılı reform için hangi koşulların gerekli olduğunu düşünerek çok zaman harcadım. Bulduğum cevap, krizin yeterince şiddetli olması gerektiğidir ki bu, halkı ve sorumluları işleri eski şekilde yapmaya devam ederlerse herkesi mahvetmeye götüreceğine ikna eder. O halde, bu gerçeğe göre hareket edecek kadar cesur ve yetenekli politikacılara ihtiyacınız var.
Bugün beni endişelendiren şey, ne ABD kamuoyunun çoğunluğunun ne de liderlerinin bunun o anlardan biri olduğunu fark etmemiş olması. Kurt kapıda ve büyük şeyler değişmeli; yoksa bugün olduğumuzdan daha büyük bir boyutta hepimizin başı belaya girecek.
Fareed Zakaria: Bak, ben bir iyimserim. Belki de göçmen olduğum içindir. Amerika Birleşik Devletleri'ne geldim çünkü burada kendini yeniden keşfetmenin diğer ülkelerden daha iyi olduğuna inandım ve hala inanıyorum. Ve son 50 yıla dönüp bakarsanız, Amerika Birleşik Devletleri'nin kendisini önemli ölçüde yeniden keşfettiğini düşünüyorum. 80'lerde kendini yeniden keşfetti. 90'larda kendisini ekonomik olarak birçok yönden yeniden icat etti. Amerika Birleşik Devletleri, neredeyse 40 yıl önce buraya geldiğimde olduğundan çok daha açık, daha esnek, çok daha çeşitli ve bu çeşitliliği çok daha fazla kabul ediyor.
Uluslararası cephede, Amerika Birleşik Devletleri'nin büyük değişiklikler yapmamasının nedeni, son derece başarılı kalmasıdır. 1980'lerde Soğuk Savaşı Sovyetler Birliği'nden ne kadar çok daha canlı ve enerjik olduğunu göstererek kazanmayı başardı. Sonra 1990'larda, Avrupalılar ve Japonlar sanki kendi başlarına yapmışlar gibi göründüklerinde, ortaya çıkan bilgi devrimine Amerika Birleşik Devletleri egemen oldu. Esasen boşa harcanan bir on yıl olduğunu kabul ettiğim görüşlerde bile, Birleşik Devletler inanılmaz askeri gücünü o on yılın olaylarına hakim olan Ortadoğu'yla başa çıkmak için kullanabildi. Sonuçlar nihayetinde yıkıcıydı, ancak güç gösterimi muhteşemdi. Ve Amerika Birleşik Devletleri bugün hala inanılmaz bir enerjiyi, dinamizmi ve gücü seferber edebilir. Ancak tüm bunlar, ne zaman başarısız olduğunu görmeyi çok zorlaştırıyor. Ve bazı çekirdek boyutlarda, açıkça başarısız oluyor.
Bu yüzden Çin mücadelesinin kategorik olarak daha önce gelenlerden çok farklı olduğunu düşünüyorum. Çin aynı oyunda başarılı olarak kendini gösterebilen ilk ülkedir. Bunu düşünün. Salgını Amerika Birleşik Devletleri'nden daha iyi halletti. Amerika Birleşik Devletleri sorunlar yaşarken Çin ekonomisi büyüyor. Bilgi devrimine, internete, gelişmiş üretime, yeşil enerjiye adapte olmayı başardı. Bence bu anı Amerika Birleşik Devletleri için çok farklı kılıyor.
Yine büyük soru, ABD siyasi sisteminin bu meydan okumayı ve reformu kabul edip edemeyeceğidir. Kitabınızdaki yorumunuzda haklısınız. Büyük değişiklikler üretmek için her şeyden çok ihtiyacınız olan şey başarısızlıktan öğrenmektir. Mancur Olson'un büyük kitabı The Rise and Decline of Nations'da, İkinci Dünya Savaşı'ndan 20 yıl sonra, Britanya savaşı kazanıp Almanya kaybettiği halde, Batı Almanya'nın İngiltere'den neden daha iyi durumda olduğunu sorar. Cevap tam olarak şu oldu: Almanya savaşı kaybettiği için, kibirli bir Britanya'nın yapamayacağı şekilde radikal bir şekilde reform yapmaya istekliydi. Böylece, Almanya dinamik hale gelirken İngiltere sklerotik oldu.
Bugün Amerika Birleşik Devletleri için bir tehdit varsa, bu, başaramamış olmasından kaynaklanmamaktadır. En azından göreceli olarak yeterince başarılı olmasından kaynaklanıyor, reform için baskı hissetmiyor. Amerikan ekonomisi birçok yönden oldukça dinamik kalmaktadır. Birleşik Devletler sizin anlattığınız tüm hataları yaptı, ancak uzun vadede düşmanları arasında kim daha iyisini yaptı? Nazi Almanyası? Sovyetler Birliği? Saddam Hüseyin? DAEŞ-IŞİD mi? Japonya gibi ABD'nin ekonomik rakipleri bile bugün bir zamanlar olduğu kadar büyük görünmüyor. Ama Çin öyle olmayacak. Çin, ABD'nin birlikte yaşamayı öğrenmesi gereken bir meydan okuma olacak.
Amerika için anahtar, hatırı sayılır gücünü israf etmemek. Burada güzel bir metafor doların kaderidir. Amerika'nın son 20 yılda yaptığı tüm yanlış adımlar boyunca, ABD doları yalnızca güçlendi ve bugün, tarihte hiç olmadığı kadar baskın olduğu noktaya kadar büyümeye devam ediyor. Dünyadaki işlemlerin neredeyse yüzde 90'ı dolar cinsinden gerçekleşiyor. Yabancı merkez bankalarının yaklaşık yüzde 60-65'i doları rezerv para birimi olarak kullanıyor. Neden? Çünkü dolar kötü ama yine de tüm potansiyel rakiplerinden daha iyi.
Washington, bu gücü akıllıca ve makul bir şekilde kullanmak yerine, doların gücünü kötüye kullanıyor. Onu düzinelerce ülkeye, hatta yakın müttefiklere ikincil yaptırımlar uygulamak için kullanıyor. İnsanlara ikincil yaptırımlar uygulamak için kullanıyor. Washington'un ötesine geçiyor. New York'taki gayretli savcılar doların gücünü yabancı bankaları ABD iç hukukunu ihlal ettikleri için cezalandırmak için kullanıyor ve büyük para cezalarına çarptırıyor. Tek bir vaka haklı görünebilir, ancak kümülatif olarak gücün kötüye kullanılması anlamına gelir. Bu kötüye kullanımın sonunda bir tepkiye neden olacağından ve bir alternatifin ortaya çıkacağından endişeleniyorum. Amerika Birleşik Devletleri gibi bir ülke bu tür bir baskın, tekelci güce sahip olduğunda, her zaman tembelleşir. Ve sonra başı belaya girer.
Bununla birlikte, bana umut veren şey, yeni dünyamızda, diğer pek çok ülkenin etkili bir şekilde rekabet edebiliyor olması, Amerika Birleşik Devletleri için bir disiplin faktörü olarak hareket edebilir. Diğer ülkelerden gelen bu baskı, ABD'yi korumak istediğini söylediği sistemin kurallarını veya ruhunu ihlal etmemeye zorlayabilir. Başka bir deyişle, Amerikan ikiyüzlülüğünün azalmasına yol açabilir. Uzun zamandır Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki eylemleriyle BM Deniz Hukuku Sözleşmesini ihlal ettiğinden şikayet ediyoruz. Ama biz bu anlaşmanın imzacısı değiliz. Çin'i yaptıklarımıza benzer ticaret ihlalleri ile suçluyoruz. Uluslararası Ceza Mahkemesine kaydolmayı reddediyoruz, ancak bu sistemi diğerlerini eylemlerinin sonuçları konusunda uyarmak için kullanıyoruz. Bu ikiyüzlülüğün bir sonu olmalı. Çin gibi ülkelerin de onlara uymasını istiyorsak, onun kurallarını ve normlarını destekleyerek uluslararası sistemi güçlendirmeye çalışmalıyız.
Jonathan Tepperman: Sanırım söylediğiniz her şey arasında, bu son argüman, ABD gücünün düşüşü ve yabancı oyuncuların yükselişi Amerika Birleşik Devletleri'ni kısıtlayabilir ve böylece kendisini yeni gerçekliğe pragmatik bir şekilde uyum sağlamaya zorlayabilir (en ikna edici olanı sunar) Ben de bir göçmen ve iyimserim) en azından yakın zamana kadar öyleydim. (Ben hala bir göçmenim.) Ama hâlâ, Obama'nın iddia ettiği ve sizin de hissettiğiniz gibi, tarihin teleolojik olduğuna inandığımdan emin değilim; zorunlu olarak adalete veya ilerlemeye eğilimli olduğuna. Dünyanın dört bir yanındaki birçok lider artık Amerika Birleşik Devletleri'ne de inanmıyor çünkü Trump onlara ABD tarihinin doğrusal bir şekilde ilerlemediğini, aslında daha çok bir yo-yo'ya benzediğini gösterdi. Ve bu da onları Washington'a artık güvenilemeyeceği sonucuna götürdü, çünkü bir başkan tarafından yapılan herhangi bir ilerleme veya verilen taahhüt, bir sonraki başkan tarafından tamamen yok edilebilir.
Ayrıca, Biden'in uluslararası alanda istediğini yapmak için göreceli özgürlüğe sahip olacağı gerçeğinden de endişeleniyorum - tüm ABD başkanlarının yaptığı gibi - Çin ile rekabet etmenin anahtarları büyük ölçüde yerli: Amerika’nın eğitim sistemine, araştırma ve geliştirmeye, yeşil enerji devrimine yeniden yatırım yapmak, vb. Yine de bu yatırımları uygulamak için gereken ABD politika oluşturma süreci çöktü ve düzeltilmesi inanılmaz derecede zor olacak. Buckley v. Valeo ve Citizens United -Siyasi kampanyalara yönelik muazzam kurumsal harcamalara kapı açan Yüksek Mahkeme davaları- gibi kendi kendine açtığı yaralar artı kongre bölgelerinde yapılan seçim hileleri, tüm siyasi teşviklerin reformdan uzaklaştığını gösteren bir sistem kurdu. Devasa şirketler yasal olarak herhangi bir kişiyi veya koalisyonu aşabildiğinde emisyonları nasıl vergilendireceğiz veya teknoloji devlerinin gücünü nasıl sınırlayacağız? Kongre üyelerinin uzlaşmaya yönelik siyasi teşviki yoksa, önemli yasalar için iki partili desteği nasıl alabiliriz; ve eğer yaparlarsa bir sonraki ilk seçimleri kaybederler mi?
Fareed Zakaria: Uluslararası sahnede yerel sahneden daha iyimser olduğumu itiraf etmeliyim. Yurtiçinde bu çok alışılmadık durumla karşı karşıyayız. 1992'den bu yana, Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı, oyların çoğunluğunu yalnızca bir kez kazandı. Bu, Cumhuriyetçiler arasında, çoğu zaman hem etik hem de yasal olarak şüpheli olan en agresif araçları kullanarak iktidarı sürdürme konusunda öfkeli bir kararlılık yarattı. Seçici Kurul ve Senato bu çabalarında onlara çok yardımcı oluyor. Ancak, çıkmaza girmiş bir sistem ve tarihsel olarak nadir görülen türden gerçek bir politik felçlik üretir. Dolayısıyla mücadele, ABD'nin dünyanın örnek alacağı bir demokrasi olarak işlemeye devam edip edemeyeceğiyle ilgilidir. Birleşik Devletler'in bir tiranlığa dönüşmek üzere olduğu konusunda uyarıda bulunan o telaşlılardan biri değilim. Ancak, reformun imkansız hale geldiği çok işlevsiz bir demokrasi haline gelebilir. Göçmenlikle, altyapıyla, sağlıkla ve eğitimle mücadele etmek için reformlara ihtiyacımız var. Bunların hepsi dağınık, yetersiz bir çıkmazda sıkışmış durumda. Ve eğer bu devam ederse, haklısınız, ülkenin yapıcı bir uluslararası rol oynaması gittikçe zorlaşacak. Hâlâ, tarihin daha geniş yayının tüm dünyada ilerlemeye doğru eğildiğini düşünüyorum. Ancak, herhangi bir ülkede pek çok aksilik ve uzun dönemli bozulmalarla birlikte çok karmaşık, dağınık ve şiddetli bir süreç olabilir. Bu nedenle bugün Amerika'da işleri daha iyi hale getirmek için çalışmak zorunludur. Ve daha iyi işleyen, kendinden emin, açık bir Amerika'nın tüm dünya için iyi bir şey olacağına inanacak kadar o göçmenin inancına hâlâ sahibim.
Jonathan Tepperman, Fareed Zakaria, 15 Ocak 2021, Foreign Policy
(Jonathan Tepperman, Foreign Policy dergisinin 2017-2020 yılları arasında genel yayın yönetmeni olarak üç yıl çalıştıktan sonra sonra Kasım 2020'de Foreign Policy'nin baş editörlüğünü üstlenmiştir. Fareed Zakaria, CNN’deki Fareed Zakaria GPS’nin sunucusu ve yazarıdır.)
Seçkin Deniz, 02.03.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.