Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
"Bitcoin, son zamanlarda fiyatındaki muhteşem artışa rağmen, piyasa değeri herhangi bir şey olabilen ya da hiçbir şey olmayan, kendine özgü değeri olmayan bir varlık olarak kalacaktır. Yalnızca sağlıklı risk iştahı ve kayıpları karşılama kapasitesi güçlü olanlar buna yatırım yapmayı düşünmelidir."
Elon Musk'ın elektrikli otomobil firması Tesla, 8 Şubat'ta, Ocak ayında 1.5 milyar dolarlık nakit rezervini Bitcoin'e yatırdığını açıkladı. Haberler, kripto para biriminin halihazırda hızla yükselen fiyatını % 10 daha artırarak 44.000 $'ın üzerinde bir rekor seviyeye yükseltti. Ancak, özellikle Bitcoin meselesinde, yükselen şeyler de aynı şekilde kolayca düşebilir.
Bitcoin 2008'de icat edildi ve 2009'da ticareti başladı. 2010'da, tek bir Bitcoin'in değeri yaklaşık sekiz yüzde bir sentten sekiz sente yükseldi. Nisan 2011'de 67 sentten işlem gördü, ardından Kasım 2015'e kadar 327 dolara yükseldi. Geçen yıl 20 Mart'ta Bitcoin yaklaşık 6.200 dolardan işlem gördü, ancak fiyatı o zamandan beri yedi kattan fazla arttı.
Bugün Bitcoin, 12 yıllık mükemmel bir balon. Bir keresinde altını "parlak Bitcoin" olarak ve metalin fiyatını 6.000 yıllık bir balon olarak tanımlamıştım. Bu, eskiden endüstriyel bir emtia olarak içsel değere sahip olan (şimdi büyük ölçüde gereksiz olan) ve yine de mücevherlerde yaygın olarak kullanılan bir tüketici dayanıklılığına sahip olan altın için biraz haksızlıktı.
Bitcoin, altının aksine, kendine özgü bir değere sahip değildir; asla olmadı ve olmayacak. Tamamen spekülatif bir varlıktır - özel bir itibari para birimi - değeri piyasaların söylediği şeydir.
Ancak Bitcoin aynı zamanda sosyal olarak savurgan bir spekülatif varlıktır çünkü üretimi pahalıdır. Ek bir Bitcoin "madenciliği" yapmanın maliyeti - enerji yoğun dijital ekipman kullanarak matematiksel bulmacaları çözme - kripto para biriminin toplam stoğu 21 milyon birimle sınırlanacak kadar artar.
Tabii ki, Bitcoin'in protokolü daha büyük bir arza izin verecek şekilde değiştirilmese bile, piyasaya Bitcoin 2, Bitcoin 3 vb. verilmesi yoluyla bütün alıştırmalar tekrar edilebilir. Madenciliğin gerçek maliyetleri de böylelikle kopyalanacaktır. Dahası, Bitcoin ile paralel olarak çalışan, halihazırda yerleşik kripto para birimleri (örneğin, Ether) de vardır.
Ancak devlet tarafından verilen itibari para birimlerinin başarısının gösterdiği gibi, spekülatif balonların evreni hiçbir şekilde Bitcoin gibi kripto para birimleriyle sınırlı değil. Sonuçta, esnek fiyatların olduğu bir dünyada, herkesin resmi itibari para biriminin hiçbir değeri olmadığına inandığı bir denge her zaman vardır; bu durumda hiçbir değeri yoktur. Ve genel fiyat seviyesinin - itibari para biriminin fiyatının karşılığının - patladığı ve sonsuza gittiği veya para stoğu oldukça sabit kaldığında veya hiç değişmediğinde bile patladığı ve sıfıra düştüğü sonsuz sayıda "temel olmayan" denge vardır.
Son olarak, fiyat seviyesinin (ve para biriminin değerinin) pozitif olduğu ve patlamadığı veya fırlamadığı benzersiz "temel" denge vardır. Hükümet tarafından çıkarılan itibari para birimlerinin çoğu, bu temel dengede tökezlemiş ve orada kalmıştır. Keynesçiler bu çoklu dengeleri görmezden gelirler, fiyat seviyesini (ve dolayısıyla paranın fiyatını) tarih tarafından benzersiz bir şekilde belirlendiği ve Phillips eğrisi gibi bir mekanizma aracılığıyla (beklenmedik) enflasyon ile işsizlik arasında istikrarlı ve ters bir ilişki olduğunu gösteren kademeli olarak güncellenen şekilde görürler.
Hangi perspektifi benimsediğine bakılmaksızın, paranın değerini etkin bir şekilde sıfıra düşüren gerçek dünyadaki hiperinflasyonlar - Weimar Almanya'sı veya son Venezuela ve Zimbabwe vakalarını düşünün; bunlar temel olmayan dengelerin değil, daha ziyade kötü giden temel dengelerin örnekleridir. Bu gibi durumlarda, para stokları patladı ve fiyat seviyesi buna göre yanıt verdi.
Özel kripto para birimleri ve resmi itibari para birimleri aynı sonsuz olası dengeye sahiptir. Sıfır fiyat dengesi, benzersiz, iyi davranışlı temel denge gibi her zaman bir olasılıktır.
Bitcoin açıkça şu anda bu dengelerin hiçbirini sergilemiyor. Bunun yerine sahip olduğumuz şey, temel olmayan patlayıcı fiyat dengesinin bir çeşidi gibi görünüyor. Bu bir varyanttır, çünkü Bitcoin'in beklenmedik bir şekilde mevcut patlayıcı fiyat yörüngesinden ya güzel temel dengeye ya da pek de hoş olmayan sıfır fiyat senaryosuna sıçramasını mümkün kılmasına izin vermesi gerekir. Bu çoklu denge perspektifi, şüphesiz, Bitcoin ve diğer özel kripto para birimleri gibi özünde değersiz varlıklara yatırım yapmak riskli görünmektedir.
Gerçek dünya, elbette burada ana hatları çizilen ana akım iktisat teorisinin desteklediği olası dengeler yelpazesiyle sınırlandırılmamıştır. Ancak bu, Bitcoin'i bir yatırım olarak daha da riskli hale getirir.
Tesla'nın son Bitcoin satın alımı, piyasaya giren büyük bir ek alıcının hem doğrudan (piyasalar likit olmadığında) hem de dolaylı olarak gösteri ve emülasyon etkileri yoluyla kripto para biriminin fiyatını önemli ölçüde artırabileceğini gösteriyor. Ancak tek bir önemli oyuncunun çıkması, ters yönde benzer bir etkiye sahip olabilir. Piyasa yapıcılar tarafından dile getirilen olumlu veya olumsuz görüşlerin Bitcoin'in fiyatı üzerinde önemli etkileri olacaktır.
Kripto para biriminin olağanüstü fiyat oynaklığı şaşırtıcı değil. GameStop’un hisse fiyatını Ocak ayında benzeri görülmemiş yükseklere (ardından önemli bir düzeltmeye) iten piyasa gibi son derece mantıksız piyasa dalgalanmaları, herhangi bir bariz temel değer çapasından yoksun olan Bitcoin'in aşırı oynaklığın bir ders kitabı örneği olarak kalacağını hatırlatmalıdır.
Bu zamanla da değişmeyecek. Bitcoin, piyasa değeri herhangi bir şey olabilen ya da hiçbir şey olmayan, gerçek değeri olmayan bir varlık olmaya devam edecek. Yalnızca sağlıklı risk iştahı ve kayıpları karşılama kapasitesi güçlü olanlar buna yatırım yapmayı düşünmelidir.
Willem H. Butter, New York, 12 Şubat 2021, Project Syndicate
(Willem H. Buiter, Columbia Üniversitesi'nde Uluslararası ve Halkla İlişkiler Bölümü'nde Misafir Profesördür.)
Seçkin Deniz, 04.03.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.