Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Israel Needs a Reset With Turkey to Contain Iran
"Türkiye'nin ABD dostu müttefiklere ihtiyacı var. Ve İsrail'in İran'a karşı sağlam bir bölgesel cepheye ihtiyacı var. Muhtaç bir Erdoğan'a mütevazı bir 'bedel' ödemek İsrail'e önemli bir stratejik avantaj sağlayabilir."
Orta Doğu'nun üç güç eksenine (Türkiye, İran, İsrail ve Arap ortakları) bölünmesi İsrail'in İran'a karşı saflarını kapatması için bir fırsattır. Ama bunu doğru yapabilmesi için İsrail'in Türkiye'ye ihtiyacı var. Ve pek çok nedenden ötürü, artık Türk-İsrail uzlaşmasının zamanı geldi.
Birincisi, Türkiye ve İran düşman olmasa da, Kafkasya, Irak ve Suriye'de ortaya çıkan politika uyumsuzlukları ikili ilişkileri önemli ölçüde soğutmuştur.
Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, geçen yıl İstanbul'da düzenlenen Ak Parti il kongresinde konuşma yaptı.
İkinci olarak, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail'e Yahudi devletiyle bağlarını yeniden canlandırmak istediğine dair sinyaller gönderiyor.
İsrail, Amerika’nın Başkan Joe Biden yönetiminde Erdoğan’a karşı soğuk duruşu nedeniyle zayıf noktadan gelen Türk tekliflerine büyük ölçüde yanıt verirse bir avantaja sahip olacaktır.
Üçüncüsü, güçlü diplomatik bağların şimdi yeniden kurulması, İran'ı nükleer dosyasıyla ilgili müzakereler öncesinde konumunu en üst düzeye çıkarmak için daha fazla izole edecektir. Daha birleşmiş bir bölgesel cephe, İran'ı istikrarı bozan dışlanmış bir devlet haline getirecektir.
Son olarak, İsrail burada yardımcı ulusal güvenlik hedeflerine ulaşabilir: yani, Türkiye'nin Hamas'ı desteklemesi; Türkiye'nin, kârlı doğal gaz bulgularının Türk savaşçılığı nedeniyle tehlikede olduğu Doğu Akdeniz'deki gerilimi azaltması ve Türkiye'nin İsrail’in NATO ile daha fazla bütünleşmesini engelleyen politikaları tersine çevirmesi.
Erdoğan normalleşmeye istekli olduğunu belirtiyor ve iki yıllık bir aradan sonra İsrail'e bir büyükelçi atadı, şimdiye kadar Yahudi devleti, İsrail istihbaratı ve askeri yetkililer tarafından Türkiye'nin şu anda yükselen bir tehdit olduğuna dair değerlendirmelerine rağmen, bu teklifleri kayıtsız bir şekilde reddetti.
İsrail, Erdoğan'ın kendi topraklarında Hamas militanlarına verdiği süreyi kırmızı çizgi olarak gösteriyor. Erdoğan’ın İsrail’e karşı çok sayıda söylemi ve Türkiye’nin İran ile esnek ilişkisi göz önüne alındığında, Hamas’a ev sahipliği yapmak, olası Türk oportünizmi ve samimiyetsizliğine ilişkin endişeler kadar anlaşılır bir şekilde sorunludur.
İsrail’in ABD’ye ve uluslararası topluma verdiği mesaj İran’a karşı tek taraflı hareket edeceği yönünde olduğuna göre, Başkan Biden harekete geçmeden önce Türkiye’yi aktif olarak meşgul etmek bu tür mesajlarla uyumludur. Stratejik sabır ABD'ye cazip gelse de, Ortadoğu'nun sürekli değişen siyasi manzarası göz önüne alındığında bu fırsat penceresi kapanabileceğinden, İsrail'in Türkiye ile normalleşmek için İbrahim Anlaşması'nın ruh halini yakalaması gerekiyor.
Normalleşme, İsrail'in talepleri karşılığında biraz mütevazı bir karşılık gerektirebilir. Türk baskı gücünün olmaması göz önüne alındığında, bu konudaki talepler muhtemelen ne engelleyici ne de İsrail'in elde ettiği muhtemel stratejik avantajdan ağır basacaktır.
İsrail'in Doğu Akdeniz'deki mevcut ortaklıklarını aksatmayacak işbirliği - enerji işbirliği ile ilgili görüşmeleri tekrar gözden geçirmek ve Erdoğan ve ülkesindeki siyasi tabanı için özel bir endişe kaynağı olan Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin yaşamını iyileştirmek için insani girişimleri araştırmak muhtemelen yeterli olacaktır.
Bölgedeki eşsiz tarihsel rolü ve mevcut sert güç projeksiyonu göz önüne alındığında, Türkiye öngörülebilir gelecek için bağımsız bir Orta Doğu politikasına sahip olacaktır.
Türkiye'nin çıkarlarını "İsrail-Körfez" ekseninin çıkarlarına tabi kılacağını veya askeri varlıkları bu ekseni İran'a karşı savunmaya adayacağını varsaymak çok zor. İran, Türkiye için doğrudan bir tehdit değildir ve uzun süredir bağları olan sınır devletleri olarak, iki ülke ticarette ve Kürt ayrılıkçı hareketlerine karşı koymak gibi ayrı güvenlik alanlarında güçlü ortaklardır.
Bununla birlikte, son olaylar Türkiye ile İran arasında istismar edilebilecek daha çatışmacı bir dinamiği ortaya koymaktadır.
2020'de Türkiye ordusu, Suriye'nin İdlib vilayetinde, Suriye rejimine ve onun İranlı destekçilerine karşı duran Suriyeli isyancıların yerleşim bölgesinde ve askeri alanda Hizbullah ve İran destekli diğer savaşçıları öldürdü.
Daha yakın zamanlarda, İran destekli Iraklı milisler Türkiye'yi Irak topraklarını işgal ettiği gerekçesiyle tehdit ettiler ve hem İran'dan hem de Türkiye elçileri şu anda Irak Kürdistanı'nda gelişmekte olan politika farklılıkları ile ilgili olarak ülkelerine çağrılmış durumdalar. İsrail'in Suriye sınırı boyunca nadiren saldırdığı İran destekli bu milisler (Haşdi Şabi), Türkiye’nin yasadışı terörist düşmanı PKK olarak bilinen Kürdistan İşçi Partisi ile işbirliği yapıyor.
Dahası, Türkiye ve İran, İran'ın müttefiki olan Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki 2020 Dağlık Karabağ sorununun muhalif taraflarında yer aldılar. Türkiye ve bilhassa İsrail'in Azerbaycan'a özellikle insansız hava aracı yardımı şeklinde desteği, bu savaşı Azerbaycan lehine tek taraflı bir mesele haline getirdi.
Türkiye’nin Kafkasya’daki artan etkisi, İran’ın kuzeyindeki Azeri ayrılıkçılığındaki alevlenmeler, Azerbaycan’daki ortak Türk kardeşleri arasındaki savaşla körüklendiğinden, İran’ı rahatsız ediyor; Azerbaycan hem İsrail hem de Türkiye ile bağları olan ve İran ile istikrarsız bir ilişkisi olan Şii yoğunluklu, ancak nispeten laik bir ülke. Azerbaycan, normalleşme çabalarına yardımcı olmak için İsrail ile Türkiye arasındaki müzakerelerde arabuluculuk yapmayı teklif etti.
Normalleşme, askeri bir güç merkezi olan Türkiye'de, Amerika Ortadoğu'dan çekilirken şekillenmekte olan bölgesel güvenlik mimarisine uygulandığı şekliyle "İsrail-Körfez" eksenine doğru eğilmesini teşvik edebilir. İsrail, Türkiye'nin Başkan Biden'in gözüne girmesi için ABD'ye dost müttefiklere ihtiyaç duyduğu ve Müslüman Kardeşler ile Hamas gibi şubeleri desteklemeye devam ettiği bilgisiyle temkinli hareket etmelidir.
Bununla birlikte, İran'ın İsrail için oluşturduğu kabul edilemez risk, Türkiye ile İsrail arasında İran'ı kontrol altına alma konusundaki ortak ilgi ve normalleşme yoluyla İsrail'in yararına çözülebilecek önemli sorunlar göz önüne alındığında, yakında Yahudi Devleti'nin eski müttefiki ile ilişkileri yenileştirmeyi keşfetmesi görevini üstlenecektir.
Nicholas Saidel, 24 Mart 2021, Haaretz
(Nicholas Saidel, Stratejik Tehdit Analizi ve Müdahale Enstitüsü'nün (ISTAR) Yardımcı Direktörüdür.)
Seçkin Deniz, 25.03.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.