Turkey Looks to Expand Footprint in Afghanistan
"Ankara, ABD'nin çekilmesinden sonra kilit roller oynamak için iyi bir konumda."
Afganistan'daki Türkiye Faktörü
Afganistan'dan tamamen çekildiğinde ABD'nin nüfuzunun hangi ülkelerin yerini almaya çalışacağı ile ilgili tartışmaların çoğu, ABD'nin rakipleri Çin, İran ve Rusya'ya odaklandılar. Analistler, Rusya ve Orta Doğu politikası konusunda ABD ile çatışan ancak NATO müttefiki olmaya devam eden Türkiye hakkında daha az şey söylediler. Ancak son gelişmeler, Ankara'nın gelecekte Kabil'de diplomasi ve güvenlikte rol oynayabileceğini gösteriyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 14 Haziran'da ittifakın Brüksel'deki merkezinde NATO zirvesine katılıyor. KENZO TRIBOUILLARD/POOL/AFP VIA GETTY IMAGES
Afgan askerlerini eğitmenin yanı sıra Türkiye, uzun süredir Kabil'deki havaalanında güvenliği sağlıyor ve ABD'den mali destek alırsa bunu sürdürmeyi teklif ediyor. ABD Başkanı Joe Biden ve Türk mevkidaşı Recep Tayyip Erdoğan, bu hafta Brüksel'de düzenlenen NATO zirvesinde bir araya geldiklerinde konuyu ele aldılar, ancak anlaşmaya varamadılar.
Türkiye'nin havaalanı güvenlik teklifi, Washington'u Rus S-400 füze savunma sistemini satın almasının ardından Ankara'ya yönelik yaptırımları hafifletmeye ve ABD liderliğindeki F-35 savaş uçağı programına geri döndürmeye ikna etmeye yönelik bir iyi niyet yansıması olabilir. Salı günü verilen bir basın brifinginde, adı açıklanmayan bir Biden yönetimi yetkilisi, S-400 anlaşması ile Kabil'deki Türk havaalanı güvenliği arasında herhangi bir bağlantı olduğu ile ilgili iddiaları reddetti.
Taliban, ABD'nin çekilmesinin ardından havaalanında Türk güvenlik varlığını reddediyor. Ancak bu hafta, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ittifakın havaalanı için geçiş finansmanı konusunda anlaştığını duyurdu ve Türkiye'nin önemli bir rolü olduğunu ima ederek müzakerelerin devam ettiğini ileri sürdü.
Kabil havaalanının güvenliğini sağlamak NATO için geri çekilme sonrası kritik bir hedeftir: Havaalanı diplomatlar ve yardım görevlileri için kilit bir giriş noktasıdır ve ABD'nin tamamen çekilmesini takip etmesi muhtemel şiddetteki ani artışlar, bir tahliye noktası olarak kritik rolünün altını çizmektedir.
Türkiye'nin Afganistan'daki güvenlik dışı rolünün daha fazla ayağı var. Taliban ve Afgan siyasi liderleri arasında halihazırda toplantılara ev sahipliği yaptığı için, bocalayan barış sürecinde üçüncü taraf rolü üstlenmek için iyi bir konumda. 2010 yılında, zamanın Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai, Türkiye'nin desteğinde barış görüşmeleri yapılması fikrini onayladı.
Ankara'nın ayrıca hem Kabil hem de Taliban ile sıcak ilişkileri var. Biden yönetiminin Nisan ayında Taliban ile bir barış konferansına ev sahipliği yapma talebini kabul etti, ancak Taliban toplantıya katılmayı reddettiği için konferans iptal edildi. Türkiye'nin ayrıca kilit bölgesel oyuncular Çin ve Pakistan ile derin bağları var ve 2011'de başlatılan Afganistan odaklı bir bölgesel örgüt olan Asya'nın Kalbi-İstanbul Süreci'nin kurulmasına yardımcı oldu.
Ankara, İslamabad ve Kabil ile üçlü bir forumun parçası olarak, Afganistan ile Taliban müttefiki Pakistan arasındaki gerilimlerde arabuluculuk yapabilir. Amerika Birleşik Devletleri, Afgan barış sürecine yardımcı olmanın anahtarı olarak daha güçlü Afgan-Pakistan bağlarını görmüş, benzer bir rol oynamaya çalışmıştı.
Türkiye'nin Afganistan'daki gelecekteki rolünün sınırları var. Washington ile S-400 anlaşması konusunda devam eden gerilimler Türkiye'nin diplomatik çabalarını kısıtlayabilir ve Taliban Türkiye'nin güvenlik rolünü sınırlayacaktır. Özellikle Suriye ve Irak'ta ülkeye daha yakın olan daha acil öncelikler, Türk hükümetinin Afganistan'a ayırmaya istekli olduğu politika alanını kısıtlayacaktır.
Ancak ABD için, bir NATO müttefiki için çekilme sonrası herhangi bir hızlandırılmış rol, çatışsa bile sonuç doğuracaktır.
Ne Takip Ediyoruz
NATO, Katar üssünü takip ediyor. Kabil havaalanı güvenliği, bu hafta NATO'nun Afganistan gündemindeki tek madde değil. Reuters, ittifak üyelerinin, Birleşik Krallık, ABD ve Türkiye'nin katılımıyla NATO'ya Afgan güçlerini eğitmek için bir üs sağlama konusunda Katar'a teklif götürdüğünü bildirdi. NATO, Afganistan'daki eğitim ve danışmanlık misyonunu uzak kanallar aracılığıyla ve üçüncü ülkelerde sürdürme arzusunu şimdiden belirtiyor.
Katar, Taliban'ın siyasi ofisine ev sahipliği yapıyor ve isyancılar, ABD hükümeti ve daha yakın zamanda Afgan hükümeti arasındaki son görüşmelerin yapıldığı yer. Bir Taliban sözcüsü Reuters'e verdiği demeçte, yurtdışında eğitilen Afgan askerlerinin "kendileri için güvenilmez olduğunu" söyledi. Ancak Taliban'ın ABD ile yaptığı 2020 anlaşması, Afgan güçlerini yurtdışında eğitme konusunda hiçbir şey söylemiyor, bu nedenle grubun böyle bir düzenlemeyi reddetmek için hiçbir nedeni yok.
Bölgesel Sesler
Pakistan'ın Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşmiş Milletler eski büyükelçisi Maleeha Lodhi, Dawn'daki makalesinde, İslamabad'ın dış politikasının odağını jeopolitikten jeoekonomiye kaydırma kararının etkili olması için gereken netlikten yoksun olduğunu yazdı: “Bu resmi açıklamalar henüz detaylandırılmadığından veya politikanın izleneceği araçları belirlemediğinden, 'geçiş' şimdilik bir strateji değil, bir arzu”
Eski Pakistanlı Senatör Afrasiab Khattak, Afganistan'ın Tolo News gazetesine ABD'nin Afganistan'dan çekilmesinin Orta Asya siyasetini nasıl değiştirip istikrarsızlaştırabileceğini yazdı. Militan grupların fayda sağlayabileceğini söyleyerek “İslami coşkuyla birleşen Türk milliyetçiliğinin Orta Asya'da ölümcül bir siyasi araç olabileceğini” savundu.
Michael Kugelman, 17.06.2021, South Asia Brief/Foreign Policy
(Michael Kugelman, Foreign Policy'nin haftalık South Asia Brief'inin yazarıdır. Washington'daki Wilson Center'da Asya Programı müdür yardımcısı ve Güney Asya kıdemli ortağıdır.)
Seçkin Deniz, 22.06.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.