Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
The Possibility of Polexit
"Polonya'nın iktidardaki Hukuk ve Adalet Partisi, AB üyeliğinin yasal dayanağını etkili bir şekilde reddeden bir anayasa mahkemesi kararı üreterek, sonunda çiğneyebileceğinden fazlasını ısırmış olabilir. Ne yazık ki, bundan sonra ne olursa olsun, muhtemelen tüm Polonyalılar, hükümetin uçarılığının bedelini ödeyecek."
Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Polonya'nın en büyük hayali Avrupa Birliği ve NATO'ya katılmaktı. Nazizm'den ve ardından komünizmden korkan Polonyalılar, yeni bir başlangıç için can atıyordu ve NATO ve AB üyeliği siyaseti aşan bir hedef haline geldi.
AB üyeliği o kadar önemli kabul edildi ki, Polonyalı liberaller, Polonya tarihi veya Katolik Kilisesi ile ilgili bölücü meseleleri ele almaktan açıkça kaçındılar. Papa II. John Paul (bir Polonyalı) bile dahil oldu ve Polonya ve Litvanya Büyük Dükalığı'nın (bugünkü Polonya, Beyaz Rusya ve Ukrayna, demokratik olarak yönetilen tek bir devletten oluşuyordu) birleşmesini tamamlayan 1569 anlaşmasına atıfta bulunarak “Lublin Birliği'nden Avrupa Birliği'ne” sloganını destekledi. Polonyalıların dörtte üçü AB üyeliği lehinde oy kullandı.
On sekiz yıl sonra, Polonya'nın AB üyeliğine verdiği destek %90'a yakın. Dolayısıyla AB, ulusal güvenlik ve ekonomi gibi başlıca iki faktör nedeniyle, 1989'dan beri Polonya hükümetinin elde ettiği tüm demokratik yetkilerden daha güçlü bir demokratik yetkiye sahiptir. AB, yüzyıllardır Rus emperyalist hırsları tarafından tehdit edilen Polonya bağımsızlığının garantörü olarak görülüyor. Polonyalılar Rusya tarafından eziyet edilen Ukrayna'da, AB ve NATO olmasaydı kendi kaderlerini görüyorlar.
Benzer şekilde, Polonyalılar ekonomik kalkınma için büyük ölçüde AB'ye güveniyor. 1989'da Ukrayna, Polonya'dan daha yüksek kişi başına GSYİH'ya sahipti. Bugün, Ukrayna'nın kişi başına düşen GSYİH'sı (satın alma gücü paritesine göre) 13.060 dolar iken, Polonya'nınki 34.265 dolar. Polonya Ukrayna yolunu izlemiş olsaydı, ekonomisi şu anda 2001'deki ile aynı seviyede performans gösteriyor olacaktı.
Avrupa Finans Kongresi'nden (ve daha önce Polonya Maliye Bakanlığı'ndan) Mirosław Gronicki ve Ludwik Kotecki, Mayıs 2004'teki AB üyeliğinden Temmuz 2021'e kadar Polonya'nın 206,8 milyar Euro'dan (240 milyar dolar) fazla uyum fonu aldığını hesaplıyor. Bu, ülkenin 2021 bütçesinin tamamının iki katından fazla. Hukuk ve Adalet (PiS) hükümetinin önümüzdeki yedi yıl içinde Polonya için 160 milyar Euro için müzakere ediyor, ülke muhtemelen blok içinde AB fonlarından en fazla yararlanan ülke olmaya devam edecek.
Tipik bir şekilde, hükümet, paranın AB'den geleceğini söylemeden, yeni fonlarda astronomik olarak 770 milyar zł'yi ilan eden reklam panolarıyla ülkeyi şimdiden doldurdu. Ancak reklam panoları zaten ödenmiş olsa da, Avrupa Komisyonu o zamandan beri Polonya'nın Ulusal Yeniden Yapılanma Planını onaylamasını askıya aldığı için AB fonları güvence altına alınmadı.
AB Ekonomi Komiseri Paolo Gentiloni, Polonya'da hukukun üstünlüğünün sürekli aşınması nedeniyle Avrupa Komisyonu'nun Polonya Ulusal Yeniden Yapılanma Planı'nın onayını askıya aldığını söyledi. AB üyeliğinin temeli olan AB hukukunun üstünlüğünü reddeden Anayasa Mahkemesi'nin yakın tarihli kararı bardağı taşıran son damla oldu. Ulusal Yeniden Yapılanma Planının finanse edileceği borç karşılıklılığını desteklemeyi zaten kabul etmiş olan Polonya, şimdi faydaları paylaşmadan AB kurtarma fonunun maliyetlerini üstleniyor.
AB'nin, Polonya'nın PiS hükümetinin son altı yılda uyguladığı liberal olmayan ve anti-demokratik reformlar konusunda endişelenmesi için her türlü nedeni var. Örneğin, hükümetin Polonya mahkemelerini siyasallaştırmasının, Polonya'nın çok ötesine uzanan etkileri vardır, çünkü bir AB üye ülkesindeki kararların diğer tüm ülkelerde tanınması ve uygulanması beklenmektedir. Ayrıca Polonya, yargı bağımsızlığını korumaya yönelik AB mahkeme kararlarını uygulamak istemediğinin sinyalini verdi.
Tasarım gereği, hükümetin yargı reformlarının yazarları Stanisław Piotrowicz ve bir zamanlar AB bayrağını “paçavra” olarak nitelendiren Krystyna Pawłowicz de dahil olmak üzere çok sayıda PiS politikacısı Anayasa Mahkemesinde koltuk sahibi. Başbakan Mateusz Morawiecki'nin sağ kolu olan başbakanlıktan sızdırılan e-postalar, PiS'in Mahkeme başkanı Julia Przyłębska'yı doğrudan kontrol ettiğine dair güçlü kanıtlar sunuyor. Sızdırılan mesajlarda, PiS politikacıları, yargı atamaları ve diğer kararları tartıştıkları Przyłębska ile yaptıkları toplantıları rapor ediyorlar. Bu nedenle, PiS liderlerinin Mahkemenin AB hukukunun önceliğini reddeden kararını dikte ettiğini varsaymak gerekir.
Avrupa Komisyonu, Polonya'nın AB fonlarını alabilmesi için geri adım atması gerektiğini açıkça belirtti. Ancak PiS hükümeti kararlılığını iki kat arttırdı. Polonya Ulusal Bankası başkanı Adam Glapiński'ye göre, “AB fonları olmadan da çok iyi yöneteceğiz.”
Ama hükümet neden yeniden inşa planıyla kumar oynasın ki? Bir faktör, Jarosław Gowin liderliğindeki bir grup milletvekilinin iktidar koalisyonundan ayrılma kararıdır. Böylece hükümet, AB ile finansmanın Polonya'nın hukukun üstünlüğüne uymasına bağlı olacağı herhangi bir anlaşmaya şiddetle karşı çıkan Adalet Bakanı Zbigniew Ziobro liderliğindeki bir grup milletvekiline daha da bağımlı hale geldi. Ziobro, yaşlanan PiS lideri Jarosław Kaczyński'nin koltuğu için Morawiecki ile rekabet ettiğinden, mevcut hükümetin imzası niteliğindeki ekonomik girişimi olan ve Ulusal Yeniden Yapılanma Planı tarafından finanse edilecek olan “Polonya Anlaşması”nın başarısızlığından siyasi olarak fayda sağlamaya devam ediyor.
Öte yandan muhalefet, yeni lideri, eski Polonya başbakanı ve Avrupa Konseyi eski başkanı Donald Tusk ile birlikte. Tusk'un stratejisi, PiS'in ülkeyi bir "Polexit"e doğru yönlendirdiği gerçeğini duyurmak. Mesajı yerine ulaşıyor gibi görünüyor. 10 Ekim'de, Anayasa Mahkemesi'nin kararından hemen sonra, Varşova'da 100.000 kadar protestocu meydanlara çıktı ve 120 başka şehirde benzer gösteriler düzenlendi.
Hükümetin şimdi ne yapacağını söylemek zor. 2023 seçimlerinde şansını artırmak için ihtiyaç duyduğu paradan kendisini mahrum bırakarak Anayasa Mahkemesi'nin kararıyla kendisini köşeye sıkıştırdı. PiS'in sadece AB fonlarını değil, hatta Polonya'nın AB üyeliğini bile sadece iktidara tutunmak için feda etmeye istekli olması giderek daha olası hale geliyor.
Slawomir Sierakowski, Varşova, 19 Ekim 2021, Project Syncidate
(Krytyka Polityczna hareketinin kurucusu Sławomir Sierakowski, Varşova'daki İleri Araştırma Enstitüsü Direktörü ve Alman Dış İlişkiler Konseyi'nde Kıdemli Üyesidir.)
Seçkin Deniz, 16.11.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.