Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Kazakhstan and the Price of Russia's Empire
"Çarlardan Lenin ve Stalin'e kadar, Rusya'nın liderleri neredeyse evrensel imparatorluk için akıtılan kanın ve harcanan hazinenin gerekli olduğuna inandılar. Rus liderliğindeki birlikler Kazakistan'a girerken, Vladimir Putin'in aynı fikirde olduğu açık görünüyor."
Rus ordusunun şok birlikleri olan Rusya'nın seçkin Spetsnaz tugayından paraşütçüler, ülkenin Kremlin dostu rejimine karşı ülke çapında şiddetli protestoları bastırmak için Kazakistan'a geldiler. Eylem, Rus birliklerinin Ukrayna sınırının yakınında toplandığı bir zamanda ve bir Rus tüfek tugayının Dağlık Karabağ'da Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki çatışmayı sona erdirmek için müdahale etmesinden sadece 15 ay sonra gerçekleşti. Başkan Vladimir Putin gerçekten Rus İmparatorluğunu yeniden inşa etmeye mi çalışıyor?
Elbette Kremlin sfenksinin aklında ne olduğunu kesin olarak bilmek mümkün değil. Ancak Putin'in niyeti ne olursa olsun, eylemleri Rusya Federasyonu'nun 30 yıl önceki kuruluşunun temelini oluşturan fikri ölümcül şekilde baltalıyor.
Rusya'nın Sovyet sonrası ilk cumhurbaşkanı olan Boris Yeltsin, günümüzde nadiren bir gündeme geliyor. Ruslar ondan bahsettiklerinde, büyük olasılıkla aşırı içki içtiğini veya daha da önemlisi, Rusya'nın piyasa ekonomisine geçişini saran enflasyon ve yoksulluğu hatırlıyorlar. Muhtemelen derin tarihsel kavrayışlarla ona itibar etmiyorlar.
Sovyet imparatorluğunu ayakta tutmanın muazzam maliyetlerinin -Rusları yoksullaştırmaya ve onları bir polis devletinde hapsedilmesine katkıda bulunan maliyetlerin- farkına varan Yeltsin'di. Rusya ancak bu maliyetleri düşürerek – imparatorluğu dağıtarak ve bir serbest piyasa ekonomisi kurarak – halkına kurtuluş ve refah sağlayabilirdi.
Ancak 1999 Yılbaşı Gecesi'nde Yeltsin kendi vizyonunu mahvetmiş olabilir. O gece iktidarı devrettiği adam, şimdi en keskin kavrayışını bir kenara bırakmaya kararlı görünüyor. Putin, Rusya İmparatorluğunu kendi başına yeniden inşa etmeye çalışmasa da, eski Sovyet devletleri üzerinde hükümranlık kurmaya kararlı görünüyor. Bu oldukça maliyetli bir teklif.
İmparatorluğun korunmasına harcanan Sovyet GSYİH'sının kesin oranı belirsizdir. Ancak, sanayi üretiminin ve Sovyet askeri-sanayi kompleksinin talepleri göz önüne alındığında - ki bunlar birlikte tüm hükümet gelirlerinin %80'ini talep ediyorlardı - Sovyetler Birliği'nin, örneğin izole bölgelerdeki kurucu devletlerin verimsiz fabrikalarına sübvansiyonlar sağlayamayacağını söylemek güvenlidir. Ve bu, 1979 Afganistan işgalini takip eden yıllarda vurgulanan, imparatorluğun kandaki bedeli hakkında hiçbir şey söylemez.
Bu maliyetler, tıpkı İngiliz, Fransız ve Avusturya-Macaristan vatandaşlarının kendi imparatorluklarının en parlak zamanlarında yaptığı gibi, onları omuzlamak zorunda kalmaktan rahatsız olan sıradan Ruslar için kaybolmadı. Ama sorumlular için aynı şey söylenemez. Çarlardan Lenin ve Stalin'e kadar, Rusya'nın liderleri neredeyse evrensel imparatorluk için akıtılan kanın ve harcanan hazinenin gerekli olduğuna inandılar.
Bu kısmen ideolojiyi yansıtabilir. Filistinli bilgin Edward Said'in gözlemlediği gibi, her imparatorluk "kendine ve dünyaya diğer tüm imparatorluklardan farklı olduğunu, görevinin yağmalamak ve kontrol etmek değil, eğitmek ve özgürleştirmek olduğunu söyler." Ruslar, özellikle Belaruslular ve Ukrayna'daki "küçük kardeşleri" hakkında konuşurken, imparatorlukları hakkında hemen hemen aynı şeyi söylediler.
Rusya'nın liderleri lla Mission Civilisatrice'e inandıkları kadar, imparatorluğun ulusal güvenliği güçlendirdiğine daha da güçlü bir şekilde inanıyorlardı. Ama tarih başka bir hikaye anlatır. Aslında, emperyal kontrol hızla aşırı erişime yol açar, bir gücü daha az güvenli hale getirir ve imparatorluğun çöküşünü hızlandırır.
Rusya için, Putin'in hırslarının maliyeti artıyor. Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi, Kırım'ı ilhak etmesi ve doğu Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki ayrılıkçı güçleri desteklemesinden bir yıl önce, 2013'te GSYİH'nın %3,8'i olan ülkenin askeri harcamasını 2016'da %5,4'e yükselttiğini düşünün. 2017 ve 2018 yıllarında düşen GSYİH, şimdi bir kez daha tırmanıyor. Rus birliklerinin işgal altındaki Gürcistan bölgesi Abhazya, ayrılıkçı Moldova bölgesi Transdinyester, Dağlık Karabağ, Kazakistan, Kırgızistan ve Beyaz Rusya'da konuşlanmış olması sürpriz değil.
Ölçülmesi daha zor olan, Putin'in bilmek istemediği imparatorluğun stratejik maliyetleridir. Kremlin'in emperyal gündemi, özellikle Kırım'ın ilhakı, Baltık'tan Bering Denizi'ne kadar Avrasya'da Soğuk Savaş sonrası yerleşimin sorgulanmasına yol açtı. Dünyanın diğer güçleri - özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Çin - Putin'in bozmaya çalıştığı statükoyu sürdürmek için güçlü bir şekilde yatırım yapıyor.
Soğuk Savaş sonrası anlaşma, hükümetlerin kaynakları askeri bütçelerden sosyal programlara yönlendirmesini sağladı. Barışın getirisi yalnızca Rusya'nın ekonomik geçişini sağlamakla kalmadı; aynı zamanda Batı'da 2008 mali kriziyle sona eren uzun ekonomik patlamayı da destekledi.
Ancak en fazla yararlanan Çin oldu. 40 yıl önce Çin-Sovyet sınırı boyunca devasa orduların konuşlandırıldığını ve Çin şehirleri için binlerce Rus nükleer savaş başlığının eğitildiğini hatırlayın. Soğuk Savaşın sona ermesi, böylece Çin'in kaynakları ekonomik kalkınma ve yoksulluğun azaltılmasına yönlendirmesini sağladı. Çin'in son 30 yılda bu cephelerdeki başarısı kendisini anlatıyor.
Bu arka planda, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in, özellikle Putin'in Kazakistan'ın bağımsız devlet tarihini küçülten önceki yorumları ışığında, Çin ile yaklaşık 1.800 kilometre (1.120 mil) sınırını paylaşan Kazakistan'a müdahalesini nasıl gördüğü merak ediliyor. (Belarus, Baltık ülkeleri ve Ukrayna'nın bağımsızlığı için benzer bir küçümseme gösterdi.)
Yurtiçi maliyetler - ve Moskova'daki Levada Merkezi tarafından yapılan anket, çok az sayıda Rus'un yaşam standartlarını gelişmiş küresel statü için takas etmeye istekli olduğunu gösteriyor; bu, Putin'i emperyal hırslarından vazgeçmeye ikna etmek için yeterli olmalı. Değilse, Çin ile bir rekabeti yeniden alevlendirme olasılığı kesinlikle olmalıdır. Ancak Putin'in gereğini yerine getirmesi garanti olmaktan çok uzak. Rusya'nın kendi tarihinin derslerini zaten görmezden geliyor.
Nina L. Khruscheva, Moskova, 7 Ocak 2022, Project Syndicate
(The New School'da Uluslararası İlişkiler Profesörü olan Nina L. Khrushcheva, son olarak In Putin’s Footsteps: Searching for the Soul of an Empire Across Russia’s Eleven Time Zones- Putin'in Peşinde Rusya'nın On Bir Saat Dilimi Boyunca Bir İmparatorluğun Ruhunu Arayış kitabının (Jeffrey Tayler ile birlikte) ortak yazarıdır.)
Seçkin Deniz, 09.01.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.