Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
New York'ta uluslararası ilişkiler okuyan bir lisans öğrencisiyken, bir akşam Henry Kissinger'ın konuşmasını izleme fırsatını yakaladım. Mekana girerken, yakasında “Hoş Geldiniz Komitesi” yazılı iyi giyimli birkaç kişi, program broşürlerini dağıttı. Koltuğuma geçtiğimde, broşürün aslında Doğu Timor savunucularının Kissinger'ın kariyerinin acımasız bir eleştirisi olduğunu fark ettim. Gizliliği kaldırılmış belgeler 1975'te Kissinger'ın Endonezyalı diktatör Suharto'ya Amerika'nın Doğu Timor işgalini destekleyeceği konusunda kişisel olarak güvence verdiğini gösteriyordu. Sonraki yıllarda, orada 100.000 sivil öldürüldü.
Martin Indyk, Master of the Game: Henry Kissinger and the Art of Middle East Diplomacy, (Oyunun Ustası: Henry Kissinger ve Ortadoğu Diplomasisi Sanatı) (Knopf, 2021)
Yıkıcı protesto yöntemleriyle ilgili ilk eğitimimdi ve Kissinger'ın Amerikan dış politikasını etkilemeye devam eden kapsamlı gölgesine gerçek yaşamda ilk maruz kalışımdı. Daha sonra, eski Harvard akademisyeninden devlet adamına dönüşen uluslararası iş adamına dair her şeyi hevesle okudum. Kissinger'ın 1969'dan 1977'ye kadar süren hükümetteki görevinde, birçok kişi Washington'un Ortadoğu politikasının istikrarlı merkezi olarak kabul edeceği şeyin anında kristalleştiğini gördü: İsrail ile özel ilişki ve jeopolitik statükoya bağlı bu devletlerle yakın ortaklıklar. Kissinger'ın stratejisi artımlılığa, büyük barış konferansları yerine basit düzeni tercih etmeye ve Orta Doğu'da önde gelen küresel güç olarak Sovyetler Birliği'nin yerini alacak uzun vadeli bir stratejiye dayanıyordu.
Kissinger'ın kendine özgü gerçekçiliği tarafından tanımlanmasa da, Kissinger'ın Ortadoğu'daki yol gösterici ilkeleri, o sırada orada karşılaştığı şeyler tarafından şekillendirilmişti. Orta Doğu ve İsrail-Filistin çatışması üzerine daha büyük bir akademik ve profesyonel odaklanmaya doğru ilerlerken, Kissinger ve mirasıyla bağlantımı kaybetmemin nedeni bu olabilir. Elbette, hükümette Orta Doğu portföyüyle ilgilenmişti, ama benim aklımda 1973 Arap-İsrail savaşının ardından artık herkes tarafından bilinen şekilde gerçekleştirdiği “mekik diplomasisi”, aralarında Lübnan İç Savaşı'nın da yer aldığı olaylar tarafından hızla gölgelenmişti; İsrail ve Mısır arasındaki 1978 Camp David Anlaşmaları; İran'da 1979 devrimi; 1982 İsrail'in Lübnan'ı işgali; ve İran-Irak savaşı. 11 Eylül olayları ve Arap Baharı, Kissinger'ın dünyasını daha da arka plana itmiş gibiydi.
Öyleyse, eğer bir anlamı varsa, Kissinger'ın zamanı bugün bizim için ne anlama gelebilir? Martin Indyk, Master of the Game: Henry Kissinger and the Art of Middle East Diplomacy, (Oyunun Ustası: Henry Kissinger ve Ortadoğu Diplomasisi Sanatı) adlı yeni kitabında, Kissinger'ın Ortadoğu'daki rolünün hikayesini anlatıyor ve çağdaş anlayışları ortaya çıkarmaya çalışıyor. Tarihteki önemli oyuncuların fikirlerinin incelenmesinde doğal bir değer vardır. Ancak bireysel, bazen oldukça kusurlu aktörleri yüceltme riski de vardır. Bu risk, özellikle dış ilişkiler konusundaki görüşlerini, kalıcı bir şekilde bağlantılı olduğu pragmatizmi hem yansıtan hem de yalanlayan şekillerde öne sürmeye devam eden Kissinger'ı tartışırken mevcuttur.
Orta Doğu Cephesine Girmek
Kissinger'ın kariyeri, Orta Doğu siyasetiyle ancak gecikmeli olarak kesişmişti. Henry Kissinger, Harvard'da Devlet Departmanında öğretim üyesi olarak ve daha sonra daimi Cumhuriyetçi başkan adayı Nelson Rockefeller'ın danışmanlığını yaptığı yıllarda Ortadoğu hakkında pek bir şey yazmadı veya söylemedi. Bölge, hükümetteki ilk yıllarında da nispeten yoktu. Indyk'in yazdığı gibi, Orta Doğu dosyası başlangıçta Başkan Richard Nixon'ın ilk Dışişleri Bakanı William Rogers'a aitti. Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak Kissinger, Vietnam'ın zorlukları, Sovyetler Birliği ile yumuşama ve Çin-Sovyet bölünmesini sömürmek için cesur bir kumar başlatmaya hazırlanıyordu. Ortadoğu'nun Kissinger'ın gündeminin zirvesine ulaşması için iki şeyin olması şarttı. İlk olarak, bir krizin Washington'un dikkatini çekmesi gerekiyordu. İkincisi, Kissinger'ın Rogers'ı geride bırakmak için bir fırsata ihtiyacı vardı. İkisi de yakında gerçekleşecekti.
Nixon 1969'da göreve geldiğinde, Ortadoğu, İsrail'in Sovyetlerle uyumlu iki ABD hasımını, Mısır ve Suriye'yi işgal etmesiyle sonuçlanan en son Arap-İsrail savaşına iki yıldan az bir süre kalmıştı. Bu durum iki süper güç arasında önemli bir anlaşmazlık noktası haline gelmişti ve Nixon için ortaya çıkan gerilimler kabul edilemezdi. Açılış konuşmasında “[Sovyetler Birliği ile] bir çatışma döneminden sonra bir müzakere çağına giriyoruz” sözünü vermişti. Nixon, yumuşamanın Orta Doğu'yu pas geçemeyeceğini başından beri anlamıştı. Dahası, son savaş hem Washington'u hem de Moskova'yı, bir Amerikan müttefiki olan İsrail ile “devrimci” Arap devletleri arasındaki durumu yatıştırmanın önemi konusunda etkilemişti. Böylece Nixon, Rogers'a Amerikan pozisyonunu oluşturma sorumluluğunu verdi. 1969'da Rogers, Arap-İsrail barışı için kendi adını taşıyacak kapsamlı bir plan yayınladı. Ancak o sırada İsrail, savaşan Arap devletlerinin yapmaya istekli olmadığı önemli değişiklikler olmadan 1967 öncesi sınırlarına geri dönmeyi müzakere etmekle ilgilenmediğinden, plan hiçbir işe yaramadı. Ciddi Amerikan liderliğindeki girişim donmuştu.
Bölgedeki önemli bir Amerikan ortağı olan Ürdün Kralı Hüseyin için varoluşsal bir kriz, Amerika'nın dikkatini bölgeye yeniden odaklayacak ve Kissinger için biçimlendirici bir Ortadoğu anı olarak hizmet edecektir. Eylül 1970'de, Suriye ve Irak tarafından desteklenen radikal Filistinli militanlar Ürdün monarşisine karşı Kara Eylül olarak bilinen şiddetli bir iç savaş başlattılar. Kriz kısa sürede Beyaz Saray'a ulaştı. Indyk, "Devlet Ortadoğu'daki diplomatik süreci kontrol edebilirdi, ancak kriz yönetimi ulusal güvenlik danışmanının doğal koruma alanıydı" diye yazıyor.
Kissinger hızla vites değiştirdi ve kurumlar arası Washington Özel Eylem Grubu'nu toplantıya çağırdı. Yönetimin cevabını bulmakla karşı karşıya olduğu soru, Kral Hüseyin adına bir Amerikan müdahalesi mi planlamak yoksa İsrail müdahalesini mi desteklemekti. Kissinger, Amerikan kuvvetlerinin Amman'a herhangi bir taahhütte bulunamayacak kadar zayıf olduğuna inanıyordu. Ancak Nixon, Kral tarafından memnuniyetle karşılansa da, İsrail müdahalesinin, Kralı ülke içinde ve daha geniş Arap dünyasında itibarsızlaştıracağına inanıyordu. Sonunda Kissinger, Nixon'ı İsrail müdahalesi için bir plan imzalamaya ikna edebildi. İsrail nihayetinde askeri açıdan önemli bir müdahalede bulunmamış olsa da, Kral Hüseyin ABD ve İsrail'in desteğiyle iktidarı elinde tutmayı başardı ve Amerikan liderliğindeki bir Ortadoğu düzeni için yeni bir formül doğdu. İsrail, bu düzeni korumaya ve Sovyet etkisine karşı koymaya yardımcı olarak, Amerika'nın bölgedeki başlıca stratejik askeri ortağı oldu. Nixon ve Rogers'ın kapsamlı bir Arap-İsrail barışı yoluyla yumuşamayı korumaya yönelik ilk vizyonuyla uyumlu olmasa da, Kissinger'ın manevraları, başkanın Orta Doğu'nun yönetimin dış politikası için büyük bir endişe kaynağı olacağına dair inancını doğrulamıştı.
Kissinger, Ortadoğu meselelerinde yönetimdeki yerini aldığına göre, bir sonraki adım, Amerika'nın avantajına olan düzeni sağlama stratejisini uygulamaktı. Bu, revizyonist bir aktörün herhangi bir meydan okumasını ya caydırmak ya da hızla geri püskürtmelerini sağlamak için ABD müttefiklerini (başlıca İsrail ve muhafazakar monarşiler) desteklemek anlamına geliyordu. Bir aktörü revizyonist bloktan ayırma potansiyeli henüz Kissinger'ın radarında değildi. Onun politikası statükoyu desteklemekten ibaretti, sadece kendi iyiliği için değildi çabası, aynı zamanda Arap devletlerini, özellikle Mısır'ı, kaderlerini Sovyetlerle paylaşmaya değmeyeceğine ikna etmek içindi. Kissinger'a göre, Mısır muammasına bulunabilecek bir çözüm, düzen için bir tehdit oluşturmadığı için acil değildi.
Ancak bu yaklaşımın sınırları hızla netleşti. 1967 savaşından sonra Mısır, Sina Yarımadası'nı İsrail'e kaptırdığı için üzüldü ve bir sonraki savaş turuna hazırlanmaya başladı. Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat'ı karizmatik selefi Arap milliyetçisi ateşli silahşör Cemal Abdül Nasır'ın sadece bir gölgesi olarak gören Kissinger, bu tehdidi yeterince ciddiye almadı. Kissinger, diplomatik bir çözümü sürekli olarak erteleyerek, Sedat'ı yalnızca sürpriz bir saldırının sorunu her iki büyük güç için de aciliyet duygusuyla besleyebileceğine ikna etmeye yardımcı oldu. 6 Ekim 1973'te Yahudilerin tatili olan Yom Kippur'da Mısır ve Suriye İsrail'e karşı önlenebilir bir savaş başlattı.
Ama savaş aynı zamanda Kissinger için bir fırsattı ve o bu fırsatı açık bir zevkle kullandı. Oyunun Ustası'nın esaslı vurgusu, Kissinger'ın hem Dışişleri Bakanı hem de Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak, Sovyetler karşısında Birleşik Devletler'e faydalı olacak bir sonucu sağlamak için sahne arkasında ve sahnede eşzamanlı olarak nasıl çalıştığını anlatıyor. Bu hiçbir şekilde düzgün olarak tanımlanabilecek bir yol değildi, ancak görev süresinin sonunda Kissinger Mısır'ı Sovyet yörüngesinden başarıyla çıkarmayı ve 1978 Camp David Anlaşmalarının kritik bir habercisi olan Sina Geçici Anlaşması'nı müzakere etmeyi başardı. Bu daha önce pek çok kez anlatılmış bir hikaye, ancak Indyk, Kissinger'ın mekik diplomasisini, 1973'ten önceki yıllarda ortaya çıkan dış politikaya genel yaklaşımını bağlamakta etkili bir iş çıkarıyor.
Hagiografi yok
Beyaz Saray ve Dışişleri Bakanlığı görevlerinde her iki tarafın başkanlarına hizmet vermiş eski bir ABD İsrail büyükelçisi olan Indyk, tartışmasız bir şekilde Kissinger'ın zekasının ve tecrübelerinin bir hayranı. Bununla birlikte, bir eleştirmenin zaten sahip olması gerektiği gibi, Kissinger'ın Ortadoğu diplomasisine ilişkin açıklamasının yaltaklanan bir “aşk mektubu” olduğunu öne sürmek açıkça yanlış olacaktır. Kitabın başlığı, bazılarının hikaye anlatmak niyetlerinden şüphelenmesine yol açabilir. Ancak "Oyunun Ustası", Kissinger'ın kendine bakışının adil bir özetidir; bu, Indyk'in 1973 savaşından önce ve sonra, Birleşik Devletler'e karşı Arap petrol ambargosunu öngörememek de dahil olmak üzere birçok yanlış adımı atfettiği küstah bir özgüvendir. Üstelik, Kissinger'ın hiçbir dalkavuğu, kitaplarında - Indyk'in yaptığı gibi - Oval Ofis'te şimdiye kadar kaydedilmiş ahlaki açıdan en alçaltılmış ifade olabilir ki bu, Nixon yönetiminde aşılması çok yüksek bir çıtadır.
Bu, Indyk'in Kissinger'ın yaklaşımına yönelik daha büyük eleştirilerinden birine uyuyor: bazen düzen kurmanın daha hırslı ve hatta etik gereklilikleriyle uğraşmak konusunda isteksizdi. Kissinger, bölgesel düzeni korumak için İsrail'i desteklemeye bu kadar çok yüklenirken, kilit bir bileşeni gözden kaçırmıştı: Böyle bir düzenin devam etmesi için yeterli sayıda devletin onun haklılığına inanması gerekiyordu ve bunlar sadece dost devletlerden oluşamazdı. Sedat'ın açıkça ve tekrar tekrar dile getirdiği, Mısır'ın statükodan duyduğu memnuniyetsizliğin ciddiyetini anlamaması ve yeterince ele almaması, Orta Doğu'da neredeyse doğrudan süper güç çatışmasına yol açtı. Öyle olmaması, Kissinger'ın savaş zamanı diplomasisine yapılmış bir övgüdür, ancak büyük bir krizin meydana gelmesi, Kissinger'ın devlet yönetimindeki bu temel zayıflığını yansıtıyordu. Sedat'ı küçümsemeye devam edecekti ve bir Mısır-İsrail barış anlaşmasının imzalanması ancak sonraki yönetimde gerçekleşti.
Oyunun Ustası, ayrıntılara gösterilen titiz dikkatin ağırlığını taşımayan ciddi bir diplomatik tarih eseridir. Hem Yom Kippur Savaşı sırasında ABD'nin hava ve deniz kuvvetlerinin İsrail'e hangi silahları verdiğinin ayrıntılarını arayan okuyucu, hem de dış politikanın büyük resmiyle daha fazla ilgilenen biri kitabı değerli bulacaktır. Indyk'in eklediği kişisel anekdotlar konuyla alakalı ve aydınlatıcıdır, asla hoşgörülü değildir. Kitap ayrıca, çoğu İbranice olan ve gizliliği tamamen kaldırılma sürecinde olan İsrail arşiv kaynaklarından da mükemmel bir şekilde yararlanıyor.
Kissinger'ın Ortadoğu'su Hala Var mı?
Şimdi Dış İlişkiler Konseyi'nin (CFR) seçkin bir üyesi olan Indyk'in biraz daha az inandırıcı olduğu yer, çağdaş dönemeçte ortaya çıkıyor. Sonsöz'de Indyk şöyle yazıyor: "ABD'li politika yapıcıların, Amerika destekli yeni bir Orta Doğu düzeni inşa etmek için daha geniş bir stratejinin parçası olarak Kissinger'ın adım adım yaklaşımına dönme zamanı geldi." Hatalarını ve kör noktalarını kabul etmemiz koşuluyla, bugün Kissinger'ın mütevazı hırsları için söylenecek bir şey var. Yine de bölgede etkili, gerekli ve olumlu bir Amerikan liderlik rolü tasavvur etmek giderek zorlaşıyor (“Amerikan destekli”, müttefiklerin yeri doldurulamaz rolüne uygun bir selamdır, ancak Indyk, Amerikan liderliğini açıkça yansıtsa da, geçmişe göre nispeten daha az ilgi gören açıkça önde gelen bir Amerikan rolünden yanadır.) Ve son olarak, Kissinger'ın konuyla ilgili kendi yazısı oldukça sorunlu.
ABD'li yetkililer sürekli olarak Asya'ya dönme ihtiyacından bahsetmeseler bile, Amerika'nın Orta Doğu'daki ortakları, ABD'nin değişen önceliklerini uzun zaman önce hissetmişlerdi. Eylül 2019'da Suudi Arabistan'ın büyük petrol rafinerilerine yönelik yıkıcı bir Houthi (Husi) saldırısına ciddi bir misilleme yapılmaması, eski Başkan Obama'nın Suriye rejimi tarafından kimyasal silah kullanımı konusundaki “kırmızı çizgisini” uygulamadaki başarısızlığı kadar önemli bir dönüm noktasıydı. Amerika Birleşik Devletleri, Ortadoğu'yu tam olarak dikiz aynasına oturtmuyordu: Yükselen gaz fiyatları, Amerika'nın dünyanın bu bölgesindeki kritik çıkarlarının yalnızca en son hatırlatıcısıydı. Ama yazı açıkça duvardaydı. Amerika'nın dış politika bant genişliğinin büyük kısmı Orta Doğu'da harcanmayacaktı.
Ayrıca, önde gelen Amerikan rolü, istikrarlı bir bölgesel düzen için o kadar da gerekli ve hatta elverişli olmayabilirdi. Kissinger'in zamanından bu yana İsrail, Mısır, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri dahil olmak üzere birçok Arap devleti ile ilişkiler kurdu. İran endişe verici bir tehdit olmaya devam ediyor, ancak burada yine Washington'un en iyi rolü belki de liderlik değil. Trump yönetiminin İran ile nükleer anlaşmayı terk etme ve İsrail'in teşvikiyle bir "azami baskı kampanyası" başlatma kararı, eski İsrailli yetkililerin bile şimdi kolayca kabul ettiği gibi, olağanüstü bir başarısızlıktı. Buna karşılık, Biden yönetiminin sadece bu yaklaşımı sürdürme niyetinde olmadığının sinyallerini vermesi, Suudi Arabistan'ı İran'la olan rekabetini yatıştırmanın yollarını aramaya teşvik ediyor ki bu, Riyad'ın fiili lideri Veliaht Prens Muhammed bin Salman'ın yaptığı konuşmada sergilediği pervasızlıktan sağlıklı bir ayrılma anlamına geliyor. Trump yönetiminde (veliaht) tam Amerikan desteğine sahipti. Ortadoğu'nun ciddi bir tehlikeyle karşı karşıya kalması, nükleer anlaşmadan çekilmek ve Tahran'ın nükleer programıyla ilgili diplomatik boşluk bırakmak gibi Amerikan liderliğinin yanlış uygulamalarından kaynaklanmaktaydı.
Büyük güç rekabeti faktörü de bugün önemli ölçüde farklıdır. Sovyetler Birliği, 1970'lerde Ortadoğu'da büyük bir askeri güçtü. Indyk'in anlatısının büyük bir kısmı, Kissinger'ın, yumuşamanın bozulmasına ve doğrudan süper güç çatışmasına yol açan Arap-İsrail savaşının risklerinde gezinmesini göstermeye adanmıştır. Çin kesinlikle Orta Doğu'da önemli bir ekonomik oyuncu olmayı hedefliyor, ancak ABD-Çin rekabeti söz konusu olduğunda bölgedeki riskler çok daha düşük.
Çıkarlar, ihtiyaçlar ve büyük güç kaygıları artık Amerika'nın Ortadoğu'daki rolünü kesin olarak dikte etmiyorsa, Kissinger'ın deneyimleri ve diplomatik felsefesi sınırlı bir şekilde kullanılabilir. Belki de bugün ilgili soru, Amerika'nın Orta Doğu'da iyi şeyler yapıp yapamayacağıdır (mümkünse barışı sağlamak, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek, insan haklarını teşvik etmek vb.). Indyk, hükümet kariyerinin çoğunu İsrail-Filistin çatışmasıyla ilgilenerek geçirdi ve burada somut bir politika tavsiyesi sunuyor: ABD, İsrail ile Filistinliler arasında, bu sefer İsrail'den ek İsrail yeniden konuşlandırmaları da dahil olmak üzere, başka bir geçici anlaşmaya varmak ve İsrail'in Batı Şeria'da Filistin'in “olmakta olan devleti”ni tanıması için çalışmalıdır. Nihai statü ve sınır müzakereleri daha sonra gelecektir. Öneri düşüncelidir, ancak bunun anlamı, ne İsrail'in ne de Filistin liderliğinin şu anda ilerlemekle ilgilenmediği bir siyasi sürece yapılan Amerikan yatırımıdır. Ayrıca, Amerika'nın taraflar arasında dürüst bir arabulucu olarak hizmet etme yeteneği, İsrail ile mevcut ittifakı tarafından ciddi şekilde engelleniyor ve başarısızlığın potansiyel sonuçları çok büyük. Bunun yerine, Dalia Dassa Kaye'nin Foreign Affairs'deki yakın tarihli bir makalesinde önerdiği gibi, bölgede bulunan küresel sorunların, en acil olarak iklim değişikliğinin etkilerini belirleme ve hafifletme üzerinde çalışma zamanı gelmiş olabilir.
Bugün Kissinger
Kissinger'ın Ortadoğu'su artık geçerli değilse, genel olarak fikirleri ne olacak? Ne de olsa, o sadece tarihsel bir şahsiyet değil, aynı zamanda mevcut politika tartışmalarımızda aktif bir katılımcıdır; bu nedenle Kissingercı pozisyonu ortaya çıkarmak için fazla tahminde bulunmaya gerek yoktur. Buradaki göstergeler karışık ve Kissinger'ı potansiyel bir model olarak tutmak isteyenler için cesaret verici değil.
Kissinger'ın modern Ortadoğu hakkındaki fikirleri özellikle aydınlatıcı olmamıştır ve paradoksal bir şekilde, onun ilişkilendirildiği dikkatli, katı gerçekçilik türünden uzaklaşabilir. Belki de Kissinger'ın görüşlerinin buradaki en son ve en uzun açıklaması, 2014 tarihli Dünya Düzeni kitabındadır. İlgi çekici bir üsluba sahip olmasına ve ilgili tarihi soğuktan bilmesine rağmen analizi, yüzeyselliği ve özcülüğü ile öne çıkıyor. İki örnek bu noktayı açıklamaya hizmet edebilir.
İlk olarak, Arap-İsrail çatışması ve Filistin meselesi hakkındaki tartışmasında, Kissinger, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail'in aksine, “Orta Doğu'daki çekirdek ülkeler ve hizipler, uluslararası düzeni az ya da çok İslami bir bilinç aracılığıyla görüyorlar” diyor ve bu, uzlaşmayı tamamen imkansız olmasa da zorlaştıracaktır. Bu, 2014'te okumak için şaşırtıcı bir bakış açısıydı ve Abraham (İbrahim) Anlaşmaları'nın ardından daha da fazla şaşırtıcı oldu. Suudi Arabistan, Yahudi devleti ile resmi ilişkiler kurmamış olsa da, ortaklığı açık bir sır. Bölgedeki liderlerin diğerlerinden temelde farklı olmayabileceği ortaya çıktı: Çıkarlar değiştiğinde, uzun süredir devam eden politika da onunla birlikte değişir. Kissinger, ulusal çıkarları şekillendirmede sıklıkla yer alan tüm geleneksel faktörlere odaklanmak yerine, Orta Doğu için din ve ideolojiye haklı görülemeyecek aşırı bir değer yüklüyor. Bu, ideoloji ve dinin önemsiz olduğu anlamına gelmiyor, ancak onları belirli politika hedeflerine ulaşmanın neredeyse aşılmaz bariyerleri olarak görmek, denememe hatasına düşmek anlamına geliyor.
Bu Ortadoğu istisnacılığı, Kissinger'ın İran hakkındaki yorumunda da görülebilir. 2015'te, eski Dışişleri Bakanı George Schultz ile birlikte yazan Kissinger, anlaşmanın o sırada Viyana'da oluşturulduğuna dair kararlı bir şüpheyle yaklaşıyordu: “İran'ın temsilcileri (Din Lideri dahil), Batı karşıtı devrimci bir uluslararası düzen kavramını savunmaya devam ediyor; ülke içinde, bazı üst düzey İranlılar nükleer müzakereleri başka yollarla bir cihat biçimi olarak tanımlıyorlar.” Kissinger, Washington'un Moskova ile olan sayısız diğer sorunlarına değinmeden (küresel komünizme varsayılan bağlılığından bahsetmiyorum bile) Sovyetler Birliği ile silahların kontrolü konusunda çalışabilmesine rağmen, İran için böyle bir olasılık görmüyordu. Yakın tarihli bir röportajda, alternatif bir yol sunmadan nükleer anlaşmaya yeniden katılmaya karşı uyarılarda bulundu.
Çözüm
Ortadoğu, Washington'daki politika yapıcılar için her zaman bir ilgi alanı olacaktır. Geçmişteki liderlerin başarılarından ve hatalarından ders almak önemlidir ve Oyunun Ustası, uluslararası ilişkilerde yüksek lisans öğrencilerinin nesillerine kesinlikle fayda sağlayacaktır. Bu başlı başına dikkate değer bir başarıdır. Ancak, Kissinger'ın deneyimlerine, gerçekçi aksiyomlara ve kusurlu hükümet sonrası analizlerine güvenmek yerine, geleceğin politika yapıcıları öncelikle bölgedeki ABD çıkarlarının envanterini yapmak, Amerika'nın müdahalesinin ne kadar gerekli olduğunu değerlendirmek ve onun barışa ve genel gelişmeye katkıda bulunma kapasitesini ölçmek için daha iyisini yapacaktır. Kissinger hiçbir zaman son parçaya fazla önem veren biri olmadı, ancak Amerikalıları Ortadoğu'ya dahil olmaya ikna etmede tartışmasız her zamankinden daha önemli olacaktır. Bu amaçla, sadece Amerikan dış politikasının tarihini değil, bölgenin tarihini öğrenmenin yerini hiçbir şey tutamaz. Amerikalılar bölgeye olumlu bir şekilde katılmayı umuyorlarsa, bu, liderlerinin bakış açılarını ve halkının ihtiyaçlarını daha iyi anlamak için dillerini incelemeyi ve sahadaki bireyler ve kuruluşlarla anlamlı bağlantılar kurmayı gerektirir.
Gerçekten de, Kissinger'ın tedrici çalışma tarzını Ortadoğu'ya uygulamanın kendisinin ortaya koyduklarından daha iyi yolları olabilir: Çatışmayı önlemeyi ve hafifletmeyi amaçlayan sınırlı ve hesaplanmış bir Amerikan stratejisinin büyük katkı sağlayabileceği alanlar var. Örneğin, ABD, Yemen'de, Suudi Arabistan ile yakın ilişkisini, insanların acısını azaltmak ve oradaki İran ve Arap Yarımadası'ndaki El Kaide için net bir kazanç olan savaşa son vermek için kullanabilir. Indyk, Suudi Arabistan'ı Amerikan destekli bölgesel düzende “sorunlu bir sütun” olarak tanımlıyor ve ülkenin küstah veliaht prensini daha yapıcı bir ortak olmaya ikna etmek faydalı bir adım olacaktır. NATO'nun on yıl önce askeri müdahalede bulunduğu Libya, ABD'nin ülkeyi dikkatle istikrar yoluna sokmak için muhataplarıyla birlikte çalışabileceği başka bir alan olabilir. Son olarak, Kissinger ve Başkan Gerald Ford'un 1975 ABD-İsrail ittifakını yeniden değerlendirmelerinde yaptıkları gibi, gerektiğinde müttefiklere meydan okuma istekliliği, mevcut yönetimin selefinin İran nükleer dosyasını yanlış idare etmesini düzeltmede öğrenebileceği bir şeydir
Indyk'in yukarıdakilerin hiçbiriyle ilgileneceğini sanmıyorum, ancak bunlar, bireysel devlet adamlarının ve onların fikirlerinin önemini yükselttiğimizde her zaman kaybolan düşüncelerdir. Ne de olsa Kissinger bir erkektir ve sağduyu ve bilgelikle eşanlamlı değildir. Bunlar, Amerika Birleşik Devletleri için Orta Doğu'da sayısız olasılığa işaret eden Amerikan dış politikası için değerli temellerdir. Bununla birlikte, Kissinger'ınki kadar tartışmalı ve sivilceli bir sicile sahip birine bağlandıklarında statülerinin artmasından ziyade yüklendiğinden şüpheleniyorum.
Martin Indyk, en önemli diplomatının gözünden Ortadoğu tarihinin daha eski bir dönemini yeniden oluşturan muhteşem bir iş çıkardı. Bunu öğrendikten sonra belki de onu orada bırakıp dünyaya kendi zamanımızda olduğu gibi bakmayı düşünmeliyiz.
Abe Silberstein, 14 Aralık 2021, War On The Rocks
(Abe Silberstein, CUNY Graduate Center'da Orta Doğu tarihi ve antropolojisi okuyor. İsrail-Filistin çatışması ve ABD dış politikası üzerine yazıları daha önce New York Times, Ha'aretz, The Forward ve War on the Rocks'ta yer aldı.)
Mustafa Tamer, 05.02.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri-Analiz, Onlar Ne Diyor?
Mustafa Tamer Yayınları
Onlar Ne Diyor?
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.