Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Time for NATO to Close Its Door
İttifak kendi iyiliği için çok büyük -ve çok kışkırtıcı-.
NATO ittifakı yirmi birinci yüzyıl Avrupa'sına uygun değil. Bunun nedeni, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in öyle olduğunu söylemesi ya da Putin'in Ukrayna'da daha geniş bir savaş tehdidini bu ülkede tarafsızlığı zorlamak ve ittifakın genişlemesini durdurmak için kullanmaya çalışması değil. Bunun nedeni, NATO'nun ciddi bir tasarım kusurundan muzdarip olmasıdır: Doğu Avrupa jeopolitiğinin derinliklerine uzanan, çok büyük, çok kötü tanımlanmış ve kendi iyiliği için fazla kışkırtıcı.
NATO üye ülkelerinin bayrakları Brüksel'de dalgalanıyor, Ekim 2021, Pascal Rossignol / Reuters
Batı Avrupa'yı korumak için 1949'da kurulan NATO, başlangıçta bir zaferdi. İlerleyen Sovyetler Birliği'ni uzakta tuttu, barışı korudu ve Batı Avrupa'nın ekonomik ve siyasi entegrasyonunu sağladı. Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra, Amerika Birleşik Devletleri ve orta ve güneydoğu Avrupa'daki çeşitli ülkeler, ittifakın çarpıcı bir şekilde genişlemesini teşvik etti ve art arda genişleme turlarında NATO'nun kapılarını bir düzineden fazla ülkeye açtı.
Bugün ittifak, Kuzey Amerika, Batı Avrupa, Baltık ülkeleri ve Türkiye'yi kapsayan 30 ülkeden oluşan gevşek ve geniş bir canavar. Bu genişletilmiş NATO, Sırbistan, Afganistan ve Libya'da askeri olarak yer aldığı için saldırı ve savunma arasında bocalıyor. İttifakın büyüklüğü ve misyonunun belirsizliği, NATO'yu büyük bir Avrupa savaşına dahil etme riski taşıyor.
Stratejik amacını basitleştirmek ve savunma kapasitelerini geliştirmek için NATO, daha fazla üye eklemekten açıkça ve bariz bir şekilde vazgeçmeli. İttifak, uzun genişleme aşamasının sona erdiğini açıkça belirtmelidir. Yürütmesi zor olan açık kapı politikasına son vermek ve Orta ve Doğu Avrupa'nın güvenlik mimarisini yeniden düşünmek Putin için bir taviz olmayacak. Tam tersine, bu, yirminci yüzyılın en başarılı ittifakının yirmi birinci yüzyılda ayakta kalması ve zenginleşmesi için gereklidir.
BÜYÜK DAHA İYİ DEĞİL
Orijinal NATO ittifakının üç ana işlevi vardı. İlk ve en önemli şey savunmaydı. Sovyetler Birliği, II. Dünya Savaşı sırasında hızla batıya doğru hareket etmiş, bağımsız ulusları yutmuş ve kendisini büyük bir Avrupa gücü olarak sağlamlaştırmıştı. NATO bu eğilimi tersine çevirmedi, tersine Sovyetler Birliği'nin ötesine geçemeyeceği bir çevre kurarak onu yönetti. İkincisi, NATO, Batı Avrupa'nın endemik güvenlik sorununu ve özellikle Fransız, Alman ve İngiliz karşıtlığının değişmesi sorununu çözdü. Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık'ı periyodik düşmanlardan kararlı müttefiklere dönüştürmek, kalıcı barış için bir reçeteydi. Son olarak, NATO, tam da I. Dünya Savaşı'nın ve onun kafa karıştırıcı sonuçlarının yapamadığı şeyi, ABD'nin Avrupa güvenliğine katılımını garanti altına aldı.
1949'dan 1989'a kadar NATO bütün bu temel işlevleri yerine getirdi. Sovyetler Birliği, tanklarını hiçbir zaman Fulda Gap'ten göndermedi. Bunun yerine, Avrupa'daki Amerikan gücüne karşı koymaya, Almanya'yı dizginlemeye ve Doğu Berlin'den Prag'a ve Budapeşte'ye kadar bir Sovyet askeri varlığını sağlamlaştırmaya adanmış olan, NATO'nun Sovyet bir versiyonu olan Varşova Paktı'nı biçimlendirdi. Batı Avrupa'da NATO barışı o kadar etkili bir şekilde korudu ki, ittifakın bu işlevi neredeyse unutuldu. Nihai olarak Avrupa Birliği'nin oluşturulmasını sağlayarak Fransa ve Almanya arasındaki savaş, düşünülemez hale geldi. Vietnam Savaşı'na, Watergate'e ve 1970'lerin enerji krizine rağmen, Birleşik Devletler hiçbir zaman Avrupa'dan çekilmedi. Washington, 1989'da Avrupa güvenliğine 1949'daki yatırımından daha az yatırım yapmadı. Başka bir deyişle, NATO ittifakı mükemmel bir şekilde çalışmıştı.
Ama sonra dramatik bir yeniden tanımlama dönemi geldi. Başkanlar Bill Clinton ve George W. Bush, NATO politikalarını iki varsayıma dayandırdılar. Birincisi, NATO'nun Avrupa barışını ve güvenliğini garanti altına almak için en iyi araç olduğuydu. Fransız-Alman uzlaşı ruhu NATO ile birlikte genişletilebilirdi, bu yüzden fikir işlemeye devam etti, bağlantısız bir Avrupa devletinin nükleer silahlar edinme ve haydut olma riskini azalttı. Benzer bir şekilde, NATO genişlemesi Rusya'ya karşı bir korunma olarak görülüyordu. Almanya Şansölyesi Helmut Kohl ve birçok Doğu Avrupalı lider, 1990'ların anormal olduğunu ve Moskova'nın er ya da geç eski haline döneceğini sezdi. Rusya bunu yaptığında, orijinal ittifakın Sovyetler Birliği'ne karşı yaptığı gibi, genişletilmiş bir NATO Rusya'ya karşı siper olabilir.
NATO'nun genişlemesinin ardındaki ikinci varsayım, uluslararası düzenle ilgili iyimser fikirlerden kaynaklandı. Belki de Rusya demokrasi yolundaydı ve bir Rus demokrasisi doğal olarak NATO ile işbirliği yapmaktan keyif alacaktı. Belki Rusya bir demokrasiye dönüşmüyordu, ama yine de Amerikan liderliğindeki bir düzene bağlı kalacaktı. 2003 yılında ABD Dışişleri Bakanlığı Politika Planlama Ofisi, “NATO Rusya'yı Neden Katılmaya Davet Etmeli” başlıklı bir makale yayınladı. Bu olmayacaktı, ancak ABD'li politika yapıcılar, manyetik Batı modelinin Rusya'yı, henüz NATO'da olmayan bir dizi ülke gibi Avrupa'ya çekeceğini varsaydılar: Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna. NATO ve Batılı siyasi model el ele yürüyecekti. NATO'nun şimdiye dek ne kadar iyi çalıştığı göz önüne alındığında, daha fazla NATO tanımı gereği daha fazla barış, daha fazla entegrasyon ve daha fazla düzen anlamına geliyordu.
NATO'nun genişlemesinin ardındaki varsayımların ikisi de hedefleneni sağlayamadı. Yüzyıl ortası Batı Avrupa için oluşturulan bir yapı, Soğuk Savaş sonrası doğu Avrupa için pek anlamlı değildi. Orijinal NATO, Demir Perde, coğrafya ve siyaset tarafından sınırlandırılmıştı. NATO dışında, Avusturya ve Finlandiya kapılmaya hazır değildiler: resmen tarafsızdılar, ancak Batı güvenliğinin zorunluluklarını sessizce destekleyerek bağlılıklarını açıkça ortaya koydular. Üstelik, İkinci Dünya Savaşı'nın yaşattığı dehşet, güçlü bir ulus-devletler geçmişine sahip olan Batı Avrupa'da milliyetçiliği alt üst etmişti. 1945'ten sonra, aralarındaki sınırlar hakkında öne çıkan hiçbir soru yoktu. Ne Sovyetler Birliği, ne Çin, hiçbir dış güç Batı Avrupa'nın sınırlarını değiştirmeye istekli değildi. Böylece NATO, olması gerektiği gibi, savunma amaçlı bir askeri ittifak olma konusunda başarılı olabilirdi.
Genişletilmiş bir NATO, Doğu Avrupa'da tamamen farklı bir şekilde işliyor. 2022'de Demir Perde'nin eşdeğeri yok ve Avrupa'nın doğu coğrafyasında NATO'nun genişlemesini kısıtlamıyor. Bunun yerine, ittifak beceriksizce ve gelişigüzel bir şekilde Doğu Avrupa'ya yayılmış durumda. Kaliningrad bölgesi, Estonya'dan Karadeniz'e doğru sapan bir hat üzerinde uzanan, NATO toprakları denizi içinde yer alan küçük bir Rusya adasıdır. Yirmi birinci yüzyıl NATO'su, Rusya'nın batı sınırının nerede bittiği ve Avrupa'nın doğu sınırının nerede başladığı gibi dolambaçlı bir istila sorusunun tuzağına düşmüş durumda. NATO, imparatorlukların, ulus-devletlerin ve etnik kökenlerin acımasız oyun alanında, yani Doğu Avrupa'da düzinelerce ayrım çizgisini rastgele geçiyor. İttifak, bölgesel istikrarsızlığın nedeni değildir, ancak tarafsız olmayan bir varlık ve Rus düşmanlığının bir nesnesi olarak bu istikrarsızlıktan ayrılamaz. Belki tüm Avrupa ülkeleri (Rusya hariç) NATO üyesi olsaydı, ittifak Moskova'ya karşı etkili bir siper olabilirdi, ancak durum bundan çok uzak.
NATO'yu genişletmenin beklenmedik tehlikeleri, ittifakın doğu kanadını anlaşılmaz kılan açık kapı politikasıyla birleşti. NATO'nun 2008'de Ukrayna ve Gürcistan'ın bir gün üye olacağına dair açıklaması, en iyi ihtimalle hevesli ve en kötü ihtimalle samimiyetsizdi. Yine de, Finlandiya ve İsveç'in potansiyel katılımına ilişkin son görüşmelerin altını çizdiği gibi, NATO sınırının doğuya doğru hareket potansiyeli oldukça gerçektir. Dahası, Ukrayna hükümetinin NATO'ya girme dürtüsü, NATO özerkliği savunucularına göre Ukrayna'nın üyeliği tamamen ittifakın açık kapı politikası veya Kiev'in müttefiklerini seçme hakkı Tanrı tarafından verilmiştir. Savunmacı bir ittifak, üyelik arayan üye olmayan bir kişi ile bu üyeliği reddetmeye kararlı bir nükleer güç arasındaki bir çatışmayı ele alacak donanıma sahip değildir. Bu, NATO'nun ancak kaybedebileceği ve Polonya veya Litvanya gibi bir üye devlet Rusya ile Ukrayna arasında sürmekte olan savaşın içine çekilirse ittifakın varlığını tehdit edebilecek bir çatışmadır.
Genişleyen bir NATO için ek bir risk, etrafındaki uluslararası düzendir. Rusya, Avrupa'da ABD liderliğindeki düzene katılmak yerine, kendi uluslararası düzenini inşa etmeye ve Amerikan gücünü kontrol altına almaya çalışıyor. İronik olarak, NATO'nun genişlemesi veya onun vaadi Putin'e bu çabasında yardımcı oluyor. Batı ihaneti anlatısını destekliyor ve Rus kamuoyunda Rus müdahalesini haklı çıkarıyor. Rusya'da NATO, yabancı ve düşmanca olarak algılanıyor. Genişlemesi, Putin'in iç siyasi meşruiyetinin bir ayağıdır. Rusya'nın bir lidere ihtiyacı var, bu yüzden Moskova'ya hayır demek için kurulmuş bir ittifaka hayır diyebilecek Putin'in mantığı çalışıyor.
SAVUNMAYA GERİ DÖNÜŞ
NATO, daha fazla üye devlet eklemeyi açıkça ve bariz bir şekilde reddederek rotasını değiştirmelidir. ABD, halihazırda katılan ülkelere verdiği taahhütlerinden asla geri dönmemelidir. Avrupa'da güvenilirlik, onları onurlandırmaya bağlıdır; ancak 1990'larda NATO'nun genişlemesini destekleyen varsayımları yeniden gözden geçirmesi gerekir. İttifak dünyanın en tehlikeli mahallelerinden birinde zaten aşırı yayılmışken, ittifaka Ukrayna'yı dahil etmek stratejik bir çılgınlık olur. Batı'nın açık kapı politikasına bağlılığının absürt gösteri niteliği Ukrayna'ya (ve Gürcistan'a) hakarettir ve zamanla Washington'a karşı kötü niyet oluşturacaktır. Herkes söylediklerinin gerçeklikle çeliştiğini bilse de, Ukraynalılar ve Amerikalılar, suları bulandırıyor ve samimi konuşmayarak dikkatlerin dağılmasına davetiye çıkarıyor.
Amerika Birleşik Devletleri'nin doğu Avrupa'da Rusya ile başa çıkmak için öncelikle NATO'ya dayanmayan yeni bir stratejiye ihtiyacı var. İttifak üyelerini savunmak için orada ve açık kapıyı kapatmak bunu yapmasına yardımcı olacak. Hiç şüphe yok ki, genişlemeyi sona erdirmek zor bir diplomasi gerektirecektir. Bu, ABD ve Avrupalı yetkililerin sık sık tekrarlanan vaatleriyle çelişecek ve emsallerden kopacaktır. Ancak kendi çıkarı için hareket edemeyen ve çürütülmüş varsayımlara tutunan bir ittifak, kendisini içeriden baltalayacaktır. Hayatta kalmak reform gerektirir ve NATO üyeliğinin kesinleştirilmesi, bölgenin karmaşıklığına, Batı modelinin egemen olmadığı uluslararası bir düzene ve yakın zamanda ortadan kalkmayacak olan Putin Rusya'sının revizyonizmine uygun bir yaklaşımı mümkün kılacaktır.
Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupalı müttefikleri ve ortakları aynı zamanda Rusya ile müzakereler için kriz yönetimi, ihtilafın ortadan kaldırılması ve stratejik diyaloga odaklanacak yeni bir kurum önermelidir. NATO bunda rol oynamamalıdır. Moskova'ya, belki de Putin'den sonra gelen lider için, NATO'nun Avrupa'nın güvenliğinin tamamı ve sonu olmadığı mesajını göndermeye değer. En önemlisi, Washington dikkatli hareket etmelidir. Statüko istikrarsızdır ve ABD-Avrupa-Rus diplomasisinden kazanılabilecek her adım kazanılmaya değerdir. Böyle bir diplomasinin başarılı olma olasılığı azdır, ancak buna bir şans vermemek affedilmez bir hata olur.
Washington, Rusya ile yaklaşan çatışmalarda NATO'ya güvenmek yerine ekonomik devlet yönetimini kullanmalıdır. Avrupa Birliği ile birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Rusya'ya Ukrayna ve diğer anlaşmazlık alanlarında baskı yapmak için bir dizi yaptırım, teknoloji transferini engelleyecek önlemler ve Rusya'yı Avrupa ve Amerika pazarlarından izole etme çabalarını uygulayabilir. Bu pek yeni bir fikir değildir, ancak Rusya'nın modern olmayan ekonomisi ve göreli mali zayıflığı, Rusya'yı bu tür önlemler için iyi bir hedef haline getiriyor.
Rusya ile yeni bir askeri çatışma durumunda, ABD olası tehditlerle başa çıkmak için (Rusya bir NATO üyesine saldırmadığı sürece) doğrudan NATO'yu dahil etmek yerine müttefikleri ve ortaklarıyla geçici bir koalisyon oluşturmalıdır. 1991'den bu yana, NATO'nun Afganistan ve Libya'daki başarısız misyonları içeren NATO'nun NATO dışı topraklardaki sicili kontrol edildi. Bu alan dışı talihsizlikler, ittifakın hücum değil savunma oynaması gerektiğini kanıtlıyor.
NATO'nun açık kapısını kapatmak, Washington'un Rusya ile olan sorunlarını çözmeyecek. Bu sorunlar ittifakın çok ötesine geçiyor. Ancak NATO'nun genişlemesini sona erdirmek, ittifaka daha fazla sınırlama ve daha fazla netlik kazandıran hediyeler vererek, ittifakın kendisi için bir kendini savunma eylemi olacaktır.
Michael Kimmage, 17 Ocak 2022, Foreign Affairs
(Michael Kimmage, Amerika Katolik Üniversitesi'nde Tarih Profesörü ve The Abandonment of the West: The History of an Idea in American Foreign Policy kitabının yazarıdır.)
Seçkin Deniz, 25.02.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.