Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Russia Is Committing War Crimes. Could Putin Ever Be Prosecuted?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, kasıtlı olarak sivilleri öldürmek ve Ukrayna'daki hastaneleri bombalamakla suçlanmalı mı? Suçlanabilir mi? Bu olacak mı?
Bunlar, muhtemelen üç farklı cevabı olan çok farklı üç soru. Bu gerçek, uluslar arasındaki silahlı çatışma hukukunun uygulanmasındaki sorunu işaret ediyor: Uluslararası hukuk, uluslararası güçten kolayca ayrılamaz.
İtfaiyeciler 25 Şubat'ta Kiev'in bir banliyösünde Koshytsa Caddesi'ndeki hasarlı bir konut binasının enkazında çalışıyor. Getty Images, Genya Savilov/AFP
Çok az istisna dışında, ulusal liderler, üst düzey yetkililer ve hatta yüksek rütbeli subaylar, devrildikleri veya ülkelerinin büyük bir savaşı kaybettiği durumlar dışında, savaş suçlarından yargılanmadı veya mahkum edilmedi. Kazananlar tarih yazarken, bazen kaybedenleri de yargılarlar; nadiren, eğer mümkünse, tersi olur.
Ve buna göre, Müttefikler, İkinci Dünya Savaşı'ndan kısa bir süre sonra, sırasıyla Nürnberg ve Tokyo'da, diğer suçlamaların yanı sıra, yenilen Nazi rejiminin 34 üst düzey yetkilisini ve emperyal Japonya'nın 28 üst düzey yetkilisini, diğer suçlamaların yanı sıra belirli savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan yargıladılar. Yargılanmayı ve cezalandırılmayı hak ettiler. Ancak, Japonya'ya yönelik atom bombası saldırılarını yöneten General Curtis LeMay'in yardımcılarından birine özel olarak söylediği gibi, 'Müttefikler savaşı kaybetseydi, o ve savaş suçu olan açıkça sivil hedeflerin bombalanmasını emreden diğer Amerikalı komutanlar yargılanacaktı.'
Buradaki nokta ahlaki eşdeğerler çizmek değildir. Diğer mülahazaların yanı sıra, Japonya ve Almanya II. Dünya Savaşı'nı başlattılar ve Almanya örneğinde bunu soykırım amaçlarıyla yaptı. Daha ziyade, mesele şu ki, siyaset ve iktidar, genellikle mahkemede yargıç ve mahkum koltuğuna kimin oturacağını belirler.
West Point'te emekli bir hukuk profesörü olan Gary Solis, Cuma günü bir telefon görüşmesinde bana, "Kursumun başlarında, öğrencilerime silahlı çatışmanın ilk yasasını hatırlamalarını hatırlatıyorum: Kaybetme."
Peki bu Putin'i nerede konumlandırıyor? Lahey'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde eskiden avukatlık yapan ve şu anda Brennan Adalet Merkezi'ndeki Özgürlük ve Ulusal Güvenlik Programı'nın eş direktörü olan Faiza Patel'e Putin'in savaş suçlarıyla suçlanıp suçlanamayacağını sordum. O, “Pratik sorunları bir kenara bırakırsak? Evet." dedi.
Pratik problemler çoktur. Birincisi, Solis'in önerdiği gibi, Putin'i savaşı kaybetmedikçe veya iktidardan düşmedikçe (muhtemelen bu savaşı kaybetmenin bir sonucu olarak) mahkeme önüne çıkarmak çok zor olurdu. Aynı zamanda, Kremlin'in içinden birinin eski patronuna ters düşmesi, aleyhinde tanıklık yapması ve savcıya suçlayıcı belgeler vermesi de yardımcı olacaktır; Nürnberg ve Tokyo'daki savcıların ele geçirilen on binlerce belgeye erişimi vardı.
Solis, "Niyet anahtardır," dedi. “İnsani yardım koridorlarında bombalanan hastanelerin veya sivillerin öldürüldüğüne dair videolar ve fotoğraflar; bunlar kanıt değildir. Savaş suçlarının işlendiğinin kanıtıdır. Ancak, bombayı atan birliğin saha komutanı dışında, suçlamayı kimseye yüklemez. Adamları zirveye çıkarmak için - ve uluslararası bir avukat olarak konuşuyorum - notlara, emirlere, konuşma kayıtlarına ihtiyacınız var. Putin bir şey yazdı mı? Sırdaşlarından biri ona sırtını döner mi? Sorular bunlar."
Bu kanıt derinliği olmadan, Putin makul bir şekilde “saldırganlık” suçundan yargılanabilir; bu, savaşırken işlenen belirli eylemlerin dışında, saldırgan bir savaş başlatmanın suç olduğunu kabul eder. Nürnberg sanıklarından dördü (diğer suçların yanı sıra) saldırı suçlarıyla suçlandılar, ancak kısmen sorumluluk çok geniş olduğu için o zamandan bu yana 77 yıl içinde suçlanan başka kimse olmadı. Kelimenin tam anlamıyla ele alındığında, bu, hemen hemen her savaş eyleminin bir suç olduğu anlamına gelir.
Başka pratik zorluklar var. Birincisi, Putin nerede yargılanacak? Rusya, mahkeme salonunda bulunmayan kimseyi yargılamayan UCM'yi tanımıyor (ABD de tanımıyor). BM Güvenlik Konseyi özel bir mahkeme oluşturabilir, ancak Rusya konseyde daimi bir sandalyeye sahip ve muhtemelen bu tür herhangi bir önlemi veto edecek; tabii Putin bir devrimle görevden alınmadıkça ve Rusya'nın yeni liderleri onun kovuşturulmasını istemedikçe.
Avukatlar, evrensel insan hakları ilkesini öne sürerek, herhangi bir ülkenin başka bir ülkeden herhangi birini savaş suçu suçlamasıyla yargılayabileceği “evrensel yargı” ilkesine dayanmaya çalışabilirler. Son yıllarda, Alman makamları Suriyelileri kendi ülkelerinde isyancılara veya muhaliflere karşı işkence ve diğer suçlardan dolayı tutukladılar, yargıladılar ve hatta mahkum ettiler. (Savaş suçluları yakalandıklarında tesadüfen Alman topraklarındaydılar.)
Bu tür davalar, iddia edilen suçlara “uygulamalı” bir şekilde dahil olanlar veya bunları işleyen astları üzerinde “komuta sorumluluğu” bulunanlar aleyhine açılabilir. Ancak Berlin'deki Avrupa Anayasa ve İnsan Hakları Merkezi'nin genel sekreteri Wolfgang Kaleck, yaptığımız bir telefon görüşmesinde, evrensel yargı ilkelerine göre devlet başkanlarının dokunulmazlığı olduğunu söyledi. Kaleck, "Yani belki biz daha üstlerin peşinden gidebiliriz ama Putin'in değil" dedi.
Öte yandan, evrensel yargı yetkisine ilham veren dava, Şili'nin eski diktatörü Augusto Pinochet'nin İngiltere'de bir hastanedeyken “insanlığa karşı suçlar” nedeniyle tutuklandığı 1998 yılında meydana geldi. Onu tutuklama emri İspanya'da bir yargıç tarafından imzalanmıştı. Pinochet, İngiltere'de 503 gün tutuklu kaldı ve bir İngiliz yargıç, İngiltere İçişleri Bakanı Jack Straw, Pinochet'nin kötü sağlığını öne sürerek eve gitmesine izin verene kadar, yargılanmak üzere İspanya'ya iade edilebileceğine karar verdi.
Dünyanın dört bir yanındaki avukatlar şimdi neredeyse kesin olarak Putin'e karşı iddianame hazırlıyorlar, böylece savaştan sağ çıkarsa, yurtdışında tatildeyken veya tıbbi bir prosedür için ona tedavi önerilsin. Bu mümkün ve Putin'i yüzünü bir daha halka gösterme konusunda tedirgin etmek çok değerli olacaktır.
Uluslararası Ceza Mahkemesi savcılığındaki Uluslararası İlişkiler Görev Gücü eski başkanı Olivia Swaak-Goldman bana gönderdiği bir e-postada, Rusya'nın UCM'nin yargı yetkisini reddederken, Ukrayna'nın bunu kabul ettiğini söyledi. “Mahkemenin pratik bir mesele olarak bir yargılama yapması zor olabilir” dedi, "ancak yine de Putin'i suçlayabilir ve bu da güçlü bir mesaj gönderebilir” dedi. Hâlâ başkan olsa bile, Putin'i ülke içinde daha da marjinalleştirebilecek olan bir kararla “artık uluslararası müzakerelerde Rusya'yı temsil edemezdi”.
Dolayısıyla evet, savcılar Putin'e, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'a, Savunma Bakanı Sergei Shoigu'ya ve Ukrayna'da bu korkunç işleri yapan tugay ve tabur komutanlarına karşı iddianame hazırlamalıdırlar. Rusya feci bir şekilde kaybederse, Putin iktidarı kaybederse, liderlikteki halefleri Kremlin arşivlerini karıştırır ve suçlayıcı notlar bulursa, belki bir gün onların bir mahkemede sindiklerini izleriz. Ama bu kimsenin güvenebileceği bir şey değil. UCM tarafından şimdiye kadar suçlanan tek Devlet Başkanı'nın, Darfur'daki soykırım eylemlerinden dolayı 2009 ve 2010'da iki savaş suçu ve beş insanlığa karşı suçla suçlanan Sudanlı Ömer Hasan Ahmed el-Beşir olduğunu unutmayın. 30 yıllık demir yumrukla yönetimin ardından 2019'da halk protestoları sonrası görevden alındı. Yetkililer, onu geçen Ağustos ayında Lahey'deki ICC'ye teslim edeceklerine söz verdiler, ancak henüz teslim etmediler
Putin'in suçlarından dolayı yabancı veya uluslararası bir mahkemeye çıkıp çıkmayacağı sorusu, bizi bu savaşın yeterince önemli olan gerçek risklerinden uzaklaştırmamalı. Ukrayna, bağımsız ve egemen bir ulus olarak var olma hakkı ve bunun uzantısı olarak bağımsızlık ve egemenlik ilkeleri için savaşıyor. Rusya, (a) eski imparatorluğunun bir bölümünü restore etmek ve (b) bunu yaparken Batı demokrasilerinin zayıflığını göstermek için yanlış hesaplanmış bir girişimle Ukrayna'yı işgal etti. Putin (b)'de başarısız oldu ve (a)'da da başarısız olmasını sağlamak için -Üçüncü Dünya Savaşı'nı tetiklemeden- her şey yapılmalı. Bu gerçekleşirse, Putin ve uşakları pek çok sonuca maruz kalacak. Bir mahkeme iyi bir kaptan olur, ancak adaletin yerine getirileceği ana arena değildir.
Fred Kaplan, 14 Mart 2022, Slate
(Fred Kaplan, Slate dergisindeki haftalık "War Stories" köşesinde, uluslararası ilişkileri ve ABD dış politikası ile ilgili yazılar yazan bir gazeteci ve 'Bomba: Başkanlar, Generaller ve Nükleer Savaşın Gizli Tarihi'nin yazarıdır.)
Seçkin Deniz, 22.03.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.