Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
We Will Delete You
"Liberal demokrasiler, bir düğmeye basarak topluma katılımınızı sona erdirme gücünü nasıl elde etti?"
Kanada Başbakanı Justin Trudeau aceleci bir geri çekilmeye karşı, daha önce hiçbir dünya liderinin yapmadığı şeyleri yaptı. Geçen ay, siyasi olarak tatsız veya uygunsuz bulduğu fikir ve davranışlara karşı finansal sistemi hükümetin yaptırım gücü olarak kullanan ilk Batılı lider oldu. Bu, dünyanın pek çoğunun hesaba katmadığı, ancak önümüzdeki yıllarda siyasetimizi pekala tanımlayabilecek olan tamamen yeni bir iktidar biçimidir.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau, 14 Şubat 2022'de Ottawa'daki Parlamento Tepesi'nde düzenlediği basın toplantısında kamyoncuların protestosu ile ilgili yorum yaptı. Trudeau, COVID politikalarına karşı kamyoncuların önderlik ettiği protestolara son vermek için acil durum yetkilerini kullandı. Getty Images, Dave Chan/AFP
Finans ve teknolojinin birleşmesi, yeni ticaret, ticaret ve işletme biçimlerine izin verdi. Dünya çapında alışveriş yapma, evden banka işlemleri yapma, koltuğunuzdan vergi ödeme ve ipotek gibi finansal araçlar için daha hızlı onay alma yeteneği hayatımızı kolaylaştırıyor. Ancak bütün bunların bir dezavantajı var: Anında dünya çapında bankacılığa ve sevdiğimiz şeylere erişim sağlayan aynı teknoloji, daha önce hiç görmediğimiz bir şekilde gücün kötüye kullanılması olasılığını da üretiyor.
Şu anda karşı karşıya olduğumuz sorunu anlamak için önce iki kavramı anlamamız gerekiyor: gerçek dünyadaki sürtüşme ve finansal merkezileşme.
Gerçek dünyadaki sürtüşme fikrini kavramak için, demokraside bir vatandaşı tutuklama, mahkum etme ve hapse atma örneğini ele alalım. Tutuklama yapılabilmesi için bir polis memurunun görevlendirilmesi ve tutuklama yetkisinin verilmesi gerekir. Polis tutuklaması gereken kişiyi bulmalıdır. O kişiyi tanımlaması gerekir. Tutuklamayı fiziksel olarak bireye kelepçe takarak gerçekleştirmeli ve tutukluya haklarını okuması gereken bir nezarethaneye götürmelidir. Tahmin edebileceğiniz gibi insanları bulup hapse atmak zaman alan, meşakkatli ve zor bir süreçtir.
Ayrıca tutuklanan kişinin kovuşturulması ve adli bir cezanın infazı için yargılamanın olması gerekir. Tutuklanan kişinin avukat tutma hakkı vardır. Kanıt sağlanması ve çoğu zaman diğer kişilerin tanıklık etmesi gerekir. Sanık da savunma hakkına sahiptir ve davasında bir karara varılması gerekir. Kişi hüküm giyerse, hapishane hücresine götürülmelidir. Kısacası, birini tutuklamak, mahkum etmek ve hapse atmak için gerçek, fiziksel dünyada bir dizi zor adım atılmalıdır.
Aynı şey piyasalarda da geçerli. Eskiden bir ürün satın almak istersem, fiziksel unsuru almak için bir ulaşım şekline erişmem, bir mağazaya gitmem ve mağaza sahibine doğru miktarda fiziksel para birimi vermem gerekiyordu; bunların hepsi gerçek dünyada sürtüşme oluşturuyordu.
Bu deneyimi, telefonumda birkaç düğmeye basabildiğim mevcut finansal işlem moduyla karşılaştırın; bazı durumlarda fiziksel unsur bir saatten daha kısa sürede kapımın önünde belirecek. İlk durumda çok fazla gerçek dünya sürtüşmesi var; ikincisinde neredeyse hiç yok.
İkinci kavram, dijital finansal bağlantılılığın, finansal gücü daha önce düşünülemez veya pratik olarak uygulanamaz bir şekilde merkezileştirme olasılığını üretme biçimiyle ilgilidir. Altmış yıl önce, çoğunlukla, neredeyse tüm Amerikalılar günlük hayatlarını tüm finansal işlemlerini nakit, çek ve daha sonra kredi kartları gibi analog araçlar aracılığıyla yaparak sürdürüyorlardı.
Nakit, merkezi olmayan bir araçtır. Hükümetler her zaman para basma ve para politikası üzerinde güç kullanma yeteneğine sahip olsalar da, çoğu zaman insanların paralarıyla ne yaptıklarını izleyemediler. Dijital bankacılıktan önceki bir dünyada, insanların paralarıyla ne yaptığını takip etmek çok zordu. Biri nakit kullanarak çalışmayı seçtiyse, onunla tam olarak ne yaptığını belirlemek neredeyse imkansızdı.
Suç işletmelerinin hala nakit kullanma eğiliminde olmasının bir nedeni de budur. Nakit dünyasında, kişi nakit kullandığı sürece parasını dilediği gibi harcayabilir ve bir işletme, her işlemi ve satın alma işlemini yapan kişinin kimliğini kaydetmedikçe, birinin belirli bir mağazada belirli bir ürünü satın aldığını kanıtlamak çoğu zaman imkansızdır.
“Analog bir dünyada bile hükümet varlıkları dondurabilir” şeklinde yanıt verilebilir. Ama o kadar basit değil. Analog bir dünyada, belirli bir kişinin kaç banka hesabına sahip olduğunu bulmak inanılmaz derecede zaman alıcı olabilir. Sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde binlerce banka var. Dijital aramadan önceki bir dünyada, hükümetin bir kişinin banka hesaplarını bulması ve özel becerilere sahip çok sayıda insan tarafından oldukça büyük bir zaman yatırımı yapmadan varlıklarını dondurması çok zor olurdu. Böyle bir muameleyi hak etmek için hedefin çok özel biri olması gerekir; bir uyuşturucu baronu ya da büyük çapta para çalan son derece dolandırıcı bir politikacı.
Şu anda yaşadığımız dünyada, giderek artan sayıda finansal işlem dijital olarak yapılmaktadır. Mortgage için e-posta onayı alıyoruz, telefonlarımızda finansal bilgilerimizi gerçek zamanlı olarak ileten uygulamalarımız var, bankalararası ağları kullanarak alışveriş yapıyoruz, ürünleri çevrimiçi satın alıyoruz ve PayPal ve diğer e-transferlerle internet üzerinden sipariş veriyoruz. Bu işlemlerin her biri, kolayca ve sonsuza kadar saklanabilen ve korunabilen dijital bir bilgi izi bırakır. Her zamankinden daha fazla işlem gücü ile, büyük kurumların bu verileri organize etme ve aranabilir hale getirme yeteneği daha kolay hale geliyor ve üçüncü şahısların ve kurumların herkesin parasıyla ne yaptığını takip etmesini mümkün kılıyor. Artık bir işletmenin veya bireyin parasını nasıl harcadığını anlamak için kağıt makbuzlar üzerine büyük miktarda zaman ve insan gücü harcamak gerekmiyor.
Ayrıca, dünyanın çeşitli finans kurumları giderek daha fazla birbirine bağlı ve iç içe geçmiş durumda. Benzer teknolojiler kullanıyorlar, benzer ağlara bağlılar, çeşitli türlerde veri paylaşım anlaşmaları var ve artık finans kurumları ortak dijital altyapıyı kullanıyor. Nakit toplumunda norm olan ademi merkeziyetçilik aşındı. Büyük oyuncular birbirine daha da bağlı hale geldikçe, finans dünyası hızla merkezileşiyor.
Finansal sistemin artan merkezileşmesiyle birleşen gerçek dünyadaki sürtüşmenin kaybı, özellikle hükümetler ve özel sektör işbirliği yapmaya karar verdiğinde, yeni zorlama, kontrol ve güç biçimleri için olanaklar ortaya çıkardı. Bu da bizi Kanada başbakanının durumuna taşıyor.
Kanada'daki belirli COVID politikalarına karşı olduklarını ifade etmek amacıyla bir grup kamyoncu, Ocak ayının sonunda başlayan büyük, şiddet içermeyen halk protestoları düzenlemeye karar verdi. Bu protestoların bir parçası olarak, çoğu ticareti ve ticaret için önemli olan bir dizi yolu ve köprüyü kapatmaya karar verdiler. Yarı kamyonlar çok büyük, çok ağırdır ve bir sürücünün aracını hareket ettirmeyi reddetmesi durumunda çekmek için özel ekipman gerektirir. Bu durumda, hükümet ya isteksizdi ya da yarı kamyonları zamanında taşımak için gerekli özel ekipmanı bulamıyordu. Böylece Kanada federal hükümeti, kamyoncuları taşınmaya ikna etmek için mali baskı uygulamaya karar verdi. Bunu yaparken, Trudeau ve hükümeti, bir demokrasi için eşi görülmemiş bir güç biçimini kullandı.
Trudeau hükümeti olağanüstü hal ilan etti ve olağanüstü hal yetkilerini kullanarak, kamyoncular ve diğer protestocular değil, onları maddi olarak destekleyenler de dahil olmak üzere, yolları ve köprüleri kapattığına inanmak için nedenleri olan herkesin banka hesaplarını dondurmaya başladı. Yarı kamyonları fiziksel olarak hareket ettirmek ve köprüleri ve yolları kapatanları soruşturmak, yargılamak veya cezalandırmak gibi çok zor bir görevi yerine getirmek yerine, hükümet basit bir emir verdi ve birkaç tuşa basarak, protestoyla bağlantılı insanlar neredeyse tamamen ortadan kalktı. Kanada'nın finansal sisteminde engellendiler. Hükümetin sorun olarak gördüğü kişiler için ipotek ödemekten benzin almaya, arabada kahve içmeye kadar her şey imkansız hale geldi.
Bir hükümetin artık insanları bulmak, ceza yazmak, tutuklamak, suçlamak, gerekli süreci kabul etmek, mahkumiyet almak ve suçluları hapse atmak gibi çok zor, sürtüşmelerle dolu bir işi yapması gerekmediğinde ne olur? Hükümet, bir kişinin topluma pratik olarak katılımını bir düğmeye basarak durdurabildiğinde, bireysel haklar veya yasal süreç hakkında konuşmak bile aptallık olur. İktidar partisinin kaprisinde sıfır yasal gözetim ile uygulanan bu yeni tür buton gücü karşısında, teknik olarak konuşursak, hiçbir zaman bir suçla itham edilmemiş veya mahkum edilmemiş olsalar bile, bireyler sistemden basitçe silinebilir.
Hükümet eylemi söz konusu olduğunda, bu yeterince kötü; ancak en azından seçilmiş yetkililer söz konusu olduğunda, halk yine de söz hakkına sahip olacak ve Trudeau'nun dediği gibi, hükümet bir sonraki seçimlerde gücün kötüye kullanılmasından sorumlu tutulacak. Şubat sonunda hükümetin olağanüstü hal yetkilerini iptal edildiğinde halk korkmuş olabilir.
Daha derin bir endişe, şirketler, üniversiteler ve medya gibi özel kurumların hesap verebilirlik iddiası bile olmadan aynı gücü kullandığında ne olacağıdır. Büyük finans kurumları isterse, topluma karşı kapı bekçisi olarak hareket edebilirler ve yalnızca anahtarlarını da ellerinde bulundurdukları piyasa tarafından sorumlu tutulurlar.
Kurumların birbirlerine büyük ölçüde bağımlı oldukları göz önüne alındığında, küresel finans ağında önemli pozisyonlara sahip olan kurumlar birini dondurmaya karar verirse, bunu bir düğmeye basarak yapabilirler. Daha da kötüsü, insanların kredi puanlarına, satın alma geçmişlerine, siyasi bağış modellerine, sosyal medya paylaşımlarındaki anahtar kelimelere, karbon ayak izlerine veya siyasi aktivizme dayalı olarak bir dondurma sisteminin otomatikleştirilebileceği bir senaryo hayal edebiliyoruz. Bir demokrasi vatandaşının bir gün uyandığında, neredeyse tüm finansal işlemlerin gerçekleştiği dijital ekonomiye, bazı ülkelerde onları istenmeyen olarak işaretleyen otomatik bir sistem nedeniyle katılamadığı bir durumu hayal etmek zor değil.
Şirketler ve hükümet elbette her zaman muazzam bir güç uygulamıştır. Hükümet, yasaları uygulamak için polislik yetkilerini kullanarak güç kullanımı konusunda bir tekele sahiptir. Şirketler her zaman pazar payı, reklam, lobicilik ve diğer finansal araçlar yoluyla muazzam bir güç uygulamışlardır. Ancak daha önce hiçbir zaman sıradan vatandaşları bir butona basarak sosyal katılımdan alıkoyamadılar.
Bu buton tiranlığı gerçektir ve daha önce liberal demokratik hükümetin sınırları içinde uygulanmış olanlardan daha büyük bir gücün kötüye kullanımını temsil eder. Yeni, nefes kesici ve çok tehlikeli.
Michael Young, 21 Mart 2022, Tablet Mag
(Michael Young, The Center for Renewing America-Amerika'yı Yenileme Merkezi'nde misafir öğretim üyesidir.)
Seçkin Deniz, 22.04.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.