Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
The Long War of a Taliban Family
"Afgan bir baba, oğullarını kendi izinden gitmeye ve cihada teşvik etti. Şimdi trajik sonuçlarla yaşıyor."
Hayatullah Haqdost, hayatını şekillendiren onlarca yıllık kargaşayı düşünürken güneşte yanmış oturma odasının zemininde oturuyordu. Kırışıklarla buruşmuş yüzü ve orta uzunluktaki beyaz sakalıyla yaşından daha yaşlı görünüyordu. Ancak bu, kendisinin ve 11 çocuğunun yaşadıkları için ödenmesi gereken küçük bir bedeldi. Pakol şapkasını yanına koyarken gururu ve kederi görülmeye değerdi.
Afgan Taliban savaşçıları ve köylüler, 2 Mart 2020'de Laghman Eyaleti, Alingar ilçesinde ABD ile Taliban arasında imzalanan barış anlaşmasını kutlarken bir toplantıya katıldılar / Wali Sabawoon / NurPhoto via Getty Images
Hayatullah, 1980'lerde Sovyetlerle, 2000'lerde de Amerikalılarla savaşmıştı. Şimdi, hayatının mücadelesinin zirvesini temsil eden Taliban'ın zaferiyle, ailesinin ve ülkesinin nihayet barış içinde olmasını umuyordu. Bu onun hikayesi, ama aynı zamanda, görünüşte sonsuz bir şiddet döngüsüne hapsolmuş bir ülke olan Afganistan'ın da hikayesi.
Hayatullah ile geçen yaz Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinden sonraki haftalarda memleketim Laghman'ı ziyaretim sırasında tanıştım. Yeni hükümete yönelik uluslararası yaptırımlar, milyonlarca Afgan'ı açlıkla karşı karşıya bırakarak ısırmaya başlamadan önceydi. Yakın geleceğin neler getireceğini kimse tam olarak bilmiyordu. Havada korku ve bitkinlik vardı, ama aynı zamanda umut da vardı; 40 yılı aşkın siyasi istikrarsızlık ve savaşın sonunda sona erebileceği ve farklılıklarımızı bir kenara bırakıp bir ulus olarak bir araya gelebileceğimiz duygusu.
ABD liderliğindeki işgalin büyük çoğunluğunda, Afganistan'ın bu bölümünde güvenlik o kadar kötüydü ki, Laghman'ın eyalet başkenti Mihtarlam'ın ötesine nadiren seyahat edebildim. Ama bu sefer böyle bir problem yaşamadım. Kavga bitmişti ve tek görebildiğim geride bıraktığı yaralı manzaraydı. Eski hükümet kontrol noktaları kurşun delikleriyle delik deşik edilmişti ve Mihtarlam'daki dükkanlara ve sokak tabelalarına şehit olarak saygı duyulan ölü Taliban savaşçılarının fotoğrafları yapıştırılmıştı.
Hayatullah, ilin güneyinde, Qarghayi semtinde yaşıyor. 50'li yaşlarında, tipik olarak büyük bir kırsal aile olan yedi oğulun ve dört kızın babasıdır. Başka herhangi bir ülkede, benzersiz ve olağanüstü trajik akışı nedeniyle hikayesi önemli olurdu. Ancak doğu Afganistan bağlamında, sıradan olduğu için önemlidir. Şiddet burada bir yadigâr gibi aktarılıyor ve bu hem gurur kaynağı hem de üzüntü kaynağı olabiliyordu. Çoğu zaman, bu durumda olduğu gibi, duygular iç içeydi.
Hayatullah yerel olarak Dari, Peştuca ve Arapça'da öğretmen anlamına gelen "mo'allem" olarak tanınıyordu, çünkü o her zaman olmak istediği şeydi. Sonunda, yine de, koşulların ve kendi inatçı dini inancının bir karışımı, hem kalemin hem de silahın adamı olacağı anlamına geliyordu. 1979'da Sovyetler işgal ettiğinde yakındaki Celalabad şehrinde bir öğretmen eğitim merkezinde öğrenciydi. Eğitimini bıraktı ve Afganistan'ın en aşırı İslamcı fraksiyonu Hizb-e-İslami'nin bir üyesi olarak mücahitlerin direnişine katıldı.
Laghman, gerilla savaşı için ideal olan yemyeşil, dağlık bir eyalettir ve Hayatullah, Alingar ve Qarghayi bölgelerinde Ruslarla savaştı. Savaşta 1 milyondan fazla Afgan'ın öldüğü ve sayısız kişinin hayatını değiştiren yaralar aldığı tahmin ediliyor, ancak Hayatullah şanslıydı. Allah'ın lütfu sayesinde bir gün daha savaşmak için yaşadı.
Sovyetler dokuz yıl sonra, Afgan komünistleri iktidara tutunurken, rakip mücahit grupların birbirlerine düşman olmaları için yenildiler. Savaş, öldürmenin kendi başına bir son olduğu kardeş katli, amaçsız bir mücadeleye dönüştü. Hayatullah yavaş yavaş savaştan çekildi ve büyük aşkına döndü: öğretmenlik.
Taliban 1996'da ilk kez iktidarı ele geçirdikten sonra, ona yeni rejime destek vermeyi teklif etti, ancak Hayatullah onun savaşçılarından biri olmakla ilgilenmedi. Bunun yerine, Peştuca öğrettiği Qarghayi'deki bir lisede çalışma görevini üstlendi. 1970'lerin sonundaki öğrencilik günlerinden bu yana ilk kez barış içinde yaşadı.
Sonra 2001'de ABD Afganistan'ı işgal etti ve Hayatullah'ın hayatı, tıpkı Sovyetler'in işgalinde olduğu gibi yeniden alt üst oldu. Ancak bu sefer, büyüyen ailesinin refahını düşünmesi gerekiyordu. Riskleri tarttıktan sonra, cihadı sürdürmeye karar verdi; Taliban'ın davasının haklı olduğuna ikna oldu. Kararı kendisine ve çocuklarına pahalıya mal olacaktı.
İlk Taliban rejimi ABD bombardımanı altında çökerken, Hayatullah birkaç yerel Taliban liderini Ghondey köyündeki evinde barındırdı. Ailesini de bir araya topladı ve niyetini açıkça ortaya koydu. ABD işgali altında kurulacak herhangi bir yeni hükümetin İslami olmayacağını duyurdu. Bu nedenle, Afganistan yeniden özgür olana kadar isyanı desteklemek için dini bir görevleri vardı.
ABD liderliğindeki koalisyona karşı savaşın ilk yıllarında Hayatullah, Taliban'a lojistikte yardım ederken, savaşçılarına düzenli yiyecek ve ilaç tedarik ederken bile Laghman'daki lisede Peştuca öğretmeye devam etti. Savaş uzadıkça, birkaç kez tutuklandı, ancak her seferinde Afgan güvenlik güçlerini kendisini serbest bırakmaya ikna etti. Ardından 2014 yılında oğullarından Ebadullah onun izinden giderek isyana katıldı. Genç adamın ilham kaynağı babasının hayatı değil, Taliban için savaşırken öldürülen 22 yaşındaki Atifullah Farooqi adlı kuzeninin ölümüydü.
Cihad, Afganistan'daki evlerde uzun zamandır bir aile geleneği olmuştur; uluslararası terörizmle çok az ilgisi olan ve her şeyin onur ve çok özel bir adalet duygusuyla ilgisi olan bir geçit törenidir. 1975'te, Müslüman Gençlik olarak bilinen İslamcı bir öğrenci hareketi, o zamanlar Afganistan'ı yöneten Muhammed Davud Han'ın otokratik rejimine karşı Laghman'da başarısız bir ayaklanma düzenledi.
İsyanın halk desteği yoktu, ancak buradaki tutumlar komünistlerin yönetimi ele geçirmesi ve Sovyet işgali ile geri dönülmez bir şekilde değişti. Kırk yılı aşkın bir süredir Laghmani nesilleri İslam adına silaha sarılıyorlar. Savaşanlar kaybedemeyeceklerine inanırlar. Savaşta düşman birlikleriyle savaşarak hayatta kalırlarsa, Peygamber Muhammed ve onun takipçilerinin geleneğinde “gazi” savaşçılar olarak kabul edilirler. Eğer ölürlerse, "şehit" olurlardı.
Ebadullah yetenekli bir orta sıklet boksördü ve bölgedeki birçok genç sporcuya koçluk yapmıştı. Taliban'a katıldıktan sonraki altı ay içinde, Alingar bölgesindeki bir köy olan Sangar'da bir motosiklete binerlerken kendisini ve başka bir savaşçıyı hedef alan bir insansız hava aracı saldırısında sadece hafif yaralarla kurtulduğu için şanslıydı. İki yıl sonra, en tehlikeli görevlere gönüllü olmak isteyen isyancılar “fedayeen- fedayiiler” olmaktan gurur duyan dört kişilik seçkin bir ekibin üyesi olmak için ön saflarda yer aldı. 2016 yılında ekip ABD güçleri tarafından saldırıya uğradı. Ebadullah ağır yaralandı. Arkadaşlarından biri, ekibin bir başka üyesi öldürüldü.
Ebadullah'ın Taliban'a katılmasından sonraki ikinci kurtuluşu olan bu zor kurtuluş, aile için bir uyandırma çağrısı, cihada olan bağlılığını yeniden düşünmesi veya zaten yeterince fedakarlık yaptığını kabul etmesi için bir an olabilirdi. Ama Afganistan'da işler böyle yürümüyordu. Ebadullah, yaraları iyileştikten sonra isyana yeniden katıldı ve M4 ve M16 saldırı tüfeklerinde yetenekli bir nişancı olarak ün kazandı. Yerel bir komutan olan Molla Halid'in kız kardeşiyle evlenmeyi kabul ettiğinde, Taliban ile bağlantıları güçlenmişti. Sonra tam da hayatının baharına girmesi gerektiği zamanda öldürüldü. Ocak 2019'du; iki aydır nişanlıydı.
Ebadullah, Alingar'daki bir hükümet askeri karakoluna yapılan baskın sırasında bir Talib arkadaşı tarafından vuruldu. Ölümünün kesin koşulları hiçbir zaman tam olarak belirlenmedi, ancak Taliban tarafından yapılan bir iç soruşturmada, bunun savaşın hararetinde bir hatadan ziyade kasıtlı bir eylem olduğuna karar verildi. İsyancı grubun gölge mahkemelerinden biri, suçlunun hayatta kalan aile üyelerine tazminat ödemesini emretti ve ardından meselenin sona erdiğini ilan etti. Hâlâ kazanılması gereken bir savaş vardı ve Taliban'ın bakış açısına göre şehitler yas tutmak yerine kutlanmalıydı.
Eski öğretmen Hayatullah, şimdi ABD ve müttefiklerine karşı savaşta bir oğlu ve bir yeğenini kaybetmişti, ancak bu ölümler onu yıldırmadı. Aile cihadı sürdürürken, çocuklarından birini daha davaya teklif etti. Bu sefer sıra kendisine benzeyen bir genç olan oğlu Barakatullah'a gelmişti.
Barakatullah liseden mezun olmuş ve babasının teşvikiyle Taliban'a katıldığı sıralarda Nangarhar Üniversitesi'ne kabul edilmişti. Ebadullah'ın ölümünün üzerinden bir yıldan fazla zaman geçmişti. Artık yabancı işgaline karşı savaş aynı zamanda bir iç savaştı. ABD'nin ülkede hâlâ askerleri olmasına rağmen, savaşın büyük kısmını Afgan hükümet güçleri kendileri için yapıyordu. Müslümanlar, Hayatullah'ın mücahitlerin içindeyken yaptıkları gibi, yine kendilerinin yapmadıkları bir çatışmada Müslümanları öldürüyorlardı.
Mayıs 2021'de Barakatullah, Mihtarlam'daki bir Afgan ordusu operasyonu sırasında öldürüldü. O 22 yaşındaydı. Üç ay sonra Taliban Kabil'e zaferle girdi.
Kıdemli öğretmen Hayatullah, kendisinin ve ailesinin cihat adına yaptığı fedakarlıklar nedeniyle şimdi Taliban saflarında geniş çapta saygı görüyor. En azından dışarıdan, gururla taşıdığı bir itibar. Çok az pişmanlık duyduğunda ısrar ediyor. Kendi kendine, iki oğlu ve yeğeninin büyük bir zaferin yolunu açan şehitler olduğunu ve Amerikalılarla ve müttefikleriyle savaşırken ölen binlerce isyancıdan farklı olmadığını söylüyor.
Ancak evde oturup geleceğe bakarken Hayatullah, hayatındaki başarılardan dolayı tamamen rahat bir adam gibi görünmüyordu. Bunun yerine, Taliban'ın mücadelesinin bitmediği konusunda uyarılarda bulunuyordu. Artık İslami bir hükümet kurulduğuna göre, dünyanın onun başarısız olmasını istediğinden emindi. Onu başarılı olacağına ikna eden yalnızca Tanrı'ya olan inancıydı.
Modaser İslami, 24 Ocak 2022, The New Lines Magazine
(Modaser Islami, Afgan serbest gazeteci ve yazardır.)
Mustafa Tamer, 14.05.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri-Analiz, Onlar Ne Diyor?
Mustafa Tamer Yayınları
Onlar Ne Diyor?
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.