Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Dealing with inflation, really
"Jayati Ghosh, ekonomi mesleğinin kaba enflasyon analizlerinin ve onu durdurmak için kaba politikaların ötesinde düşünememesinden yakınıyor."
Enflasyonist dalga, hükümetler hakkında ve daha açık bir ifadeyle ekonomistler hakkında her türlü şeyi ortaya çıkardı. Enflasyonun çok gevşek para politikasından kaynaklandığı -dolayısıyla merkez bankalarının para arzını kısıtlaması ve faiz oranlarını yükseltmesi gerektiği- fikrine bağlı kalan ekonomistlerin ve dolayısıyla politika yapıcıların sayısı çok fazla. JK Galbraith'in 'geleneksel bilgelik' dediği şey haline geldi.
Enflasyon, kâr, vurgunculuk, spekülasyon. Dmitry Demidovich / Shutterstock.com
Bu hâla yanlış. Enflasyonun nedenleri bağlama ve döneme göre değişir. Daha sıkı para politikası, durgunluk ve işsizlik yaratma riski taşıyan, işçilere fiyat artışlarından daha fazla zarar veren kör bir araçtır. Ve bu insani ıstırabın yanı sıra, enflasyonun itici güçleri başka bir yerdeyse, hatalı olduğu iddia edilen aşırı talebi azaltmak sorunu bile çözmeyecektir.
Bu bariz gerçekler, ana akım tartışmalarda neredeyse unutulmuş görünüyor. Saygın ekonomist Olivier Blanchard bile bir dizi tweet'inde, enflasyonu kontrol etmenin tek yolunun işsizliği arttırmak olduğunu öne sürdü. Görünüşe göre sorun, işçilerin şunu anlamasını ve kabul etmesini sağlamaktı:
Enflasyonla mücadele hakkında bir düşünce. 1. Enflasyon aşırı ısınmadan geldiğinde, çalışanları ekonominin yavaşlaması gerektiğine ve enflasyonu kontrol etmek için işsizliğin artması gerektiğine ikna etmek zordur ama en azından mantığı açıklanabilir. 2. Enflasyon, emtia ve enerji fiyatlarındaki artıştan geldiğinde, çalışanları enflasyonu kontrol etmek için işsizliğin artması gerektiğine ikna etmek daha da zordur. 'Putin Ukrayna'yı işgal etti diye neden işimi kaybedeyim?' 3. Bu, merkez bankalarının işini ve iletişim stratejisini gerçekten çok zorlaştırıyor.
Son yirmi yılda kavramsal ve ampirik olarak etkili bir şekilde reddedilen 'enflasyonu kontrol etmek için işsizliğin artması gerektiği' şeklindeki son derece sorunlu iddiayı bir kenara bırakın. Yalnızca fiyat artışlarının itici gücünün 'aşırı talep' veya işsizlik tarafından yeterince 'disipline edilmedikleri' için daha yüksek ücret talep eden işçiler değil, emtia piyasalarındaki finansal spekülasyonlarla birlikte kurumsal vurgunculuk olma olasılığını düşünün.
Özellikle küresel piyasalarda ve gelişmiş ekonomilerde durumun böyle olduğuna inanmak için iyi nedenler var. (Birçok düşük ve orta gelirli ülkede, enflasyonun nedenleri daha karmaşıktır ve çoğunlukla küresel fiyatlardan ithal edilen enflasyon ve para biriminin değer kaybetmesi dahil olmak üzere maliyet itici faktörlerden kaynaklanmaktadır.)
Şirket kârları
Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde, Ekonomi Politikası Enstitüsü, artan şirket kârlarının enflasyona orantısız bir şekilde katkıda bulunduğunu göstermiştir. 2020'nin ikinci çeyreğinden 2021'in son çeyreğine kadar, şirket karları genel enflasyonun yüzde 54'ünden sorumluydu; önceki kırk yılda (1979-2019) açıkladıkları yüzde 11'den çarpıcı bir artış.
Buna karşılık, önceki kırk yılda yüzde 62 olan birim işgücü maliyetleri enflasyonun yüzde 8'inden daha azından sorumluydu. Gerçekten de, son fiyat artışları nedeniyle, federal asgari ücretin gerçek değeri şimdi 66 yılın en düşük noktasında! Emek dışı girdi maliyetlerinin, çok yaygın şekilde reklamı yapılan ünlü "tedarik zinciri sorunları" nın katkısı, önceki dönemdeki yüzde 27'ye kıyasla yüzde 38'di.
Şirketlerin kâr marjlarını arttırma yeteneği, artan talepten kaynaklanabilir. Özellikle birbirini takip eden ABD yönetimlerinin çok büyük mali teşvikleri göz önüne alındığında, pandemi sırasında fazla harcama yapamayan hanelerden gelen bastırılmış talep etkili olabilirdi.
Ancak sanayide artan yoğunlaşma ve tekel gücü çok daha büyük bir rol oynadı. Ukrayna'daki savaştan kaynaklanan arz kıtlığı, orantısız fiyat artışları için uygun bahaneler haline geldiğinden, büyük ölçüde artan şirket kârları en çok enerji, gıda ve ilaç sektörlerinde görüldü.
Güçlü tahmin edici
Roosevelt Enstitüsü tarafından yapılan araştırmalar, 2021'de ABD'deki firmaların kâr marjlarını ve kârlarını 1955'ten bu yana en hızlı yıllık hızda arttırdığını ve her ikisini de savaş sonrası patlayan on yıldan bu yana en yüksek mutlak seviyelerine çıkardığını gösteriyor. Araştırmacılar, pandemi öncesi fiyat artışlarının 2021'deki fiyat artışlarının güçlü bir tahmincisi olduğunu ve bunun da piyasa gücünü enflasyonun önemli bir itici gücü haline getirdiğini belirtiyor.
Mevcut gıda krizine ilişkin kamuoyu algısı tamamen savaşla ilgili arz şoklarıyla ilgili olsa da, yine şirket davranışının daha önemli olduğu kanıtlandı. Tahıl ticareti yapan başlıca tarım işletmeleri, Ocak-Mart 2022'de kârlılıklarında çarpıcı artışlar yaşadılar. Fiyatlarını sorgulanmadan yükselttiler; herkes bunun savaş kaynaklı kıtlıkların sonucu olduğunu varsaydı.
Buğday vadeli işlemlerinde olduğu gibi finansal spekülasyonlar spot piyasalarda bile fiyatları yukarı çekti ve buğday fiyatlarındaki son düşüş benzer şekilde vadeli işlem sözleşmelerindeki değişiklikleri yansıtıyor. (Bu, genellikle haberler tarafından yönlendirilirken aynı zamanda gerçek dünyadaki olaylardan ziyade sürü davranışlarından etkilenme eğiliminde olan spekülatif balonların tipik bir örneğidir.)
Bu artan spekülatif faaliyet, finansal yatırımcıların (özellikle yatırım fonlarının) emtia piyasalarındaki faaliyetlerini takip eden Agarwal, Lei Win ve Gibbs tarafından yapılan önemli çalışmalarla doğrulanmaktadır. Örneğin, "Paris öğütmelik buğday pazarında, Avrupa için kıyaslama noktası, spekülatörlerin alım tarafı buğday vadeli işlem sözleşmelerindeki payının Mayıs 2018'de açık faizin yüzde 23'ünden Nisan 2022'de yüzde 72'ye yükseldiğini" buldular. Benzer şekilde, Mayıs 2022'de, spekülatörlerin uzun pozisyonları (satın alma pozisyonları), Hard Red Winter ve Soft Red Winter buğday çeşitlerine açık faizin yüzde 50'den fazlasını oluşturdu.
Düzenleyici eylem
Son zamanlarda farklı ülkelerde farklı oranlarda enflasyona dönüşen küresel fiyat artışları bu tür faktörler tarafından yönlendiriliyorsa, politika tepkisi toplam para politikasının kör aracından çok farklı olmalıdır. Bunun yerine, tekel gücünü ve finansal spekülasyonları frenlemek için düzenleyici eylemlere odaklanmalıdır. Fazla kârların vergilendirilmesi gelecekte bu tür davranışlara karşı caydırıcı olabilir, ancak Isabella Weber'in belirttiği gibi, stratejik emtia fiyatlarını kontrol etmeye yönelik belirli eylemlerin de bir rolü vardır. Bu tür politikaları teşhir edenler, hem tarihten hem de daha geniş deneyimden habersiz görünüyorlar.
Enflasyonun nedenleri ve enflasyona tepkiler hakkındaki yaratıcı düşüncenin kıtlığı, ekonomi disiplininin üzücü durumunu yansıtıyor. Ekonomik ve politik olarak ciddi sonuçları olması muhtemeldir.
Bu, Social Europe ve IPS-Journal'ın ortak yayınıdır.
Jayati Ghosh, 25 Temmuz 2022, Social Europe
(Jayati Ghosh, Massachusetts Amherst Üniversitesi'nde ekonomi profesörü ve International Development Economics Associates'in yönetici sekreteridir. Uluslararası Kurumlar Vergilendirmesi Reformu için Bağımsız Komisyon ve Birleşmiş Milletler genel sekreterinin Etkili Çok Taraflılık Üst Düzey Danışma Kurulu üyesidir.)
Seçkin Deniz, 30.08.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.