Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Requiem for an Empire
"İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana, Britanya'nın dünyadaki etkisi, Birleşik Devletler ile olan “özel ilişkisine”, İngiliz Milletler Topluluğu'nun (Britanya İmparatorluğu'nun halefi) başkanı olarak konumuna ve Avrupa'daki konumuna dayanmaktadır. Amerikalılar hâlâ orada, ama Avrupa yok ve şimdi İngiliz Milletler Topluluğu'nun başkanı da yok."
Kraliçe II. Elizabeth'e yapılan birçok ve hak edilmiş övgü arasında, 70 yıllık saltanatının bir yönü arka planda kaldı: Avustralya, Yeni Zelanda ve Kanada da dahil olmak üzere 15 ülkenin hükümdarı olarak rolü. (Kraliçe) Aynı zamanda, çoğunluğu cumhuriyetlerden oluşan 56 ülkeden oluşan bir grup olan Commonwealth'in de başkanıydı.
Neredeyse tamamı Britanya İmparatorluğu'nun eski toprakları olan bu bağımsız devletler topluluğu, imparatorluk sonrası çağda dünya çapında “İngiliz bağlantısının” korunmasında çok önemli olmuştur. Bu bağlantının sadece tarihsel bir hatıra olup olmadığı, dünya meselelerinde önemli bir şey olup olmadığı ve Kraliçe'nin vefatından sonra hayatta kalıp kalmayacağı ve ne kadar süre hayatta kalacağı, özellikle İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden çekilmesi ışığında büyük ilgi konusu haline geldi.
On dokuzuncu yüzyıl Pax Britannica döneminde, Britanya küresel gücünü tek başına kullandı. İngiliz İmparatorluğu'nun üzerine güneş hiç batmadı: İngiliz donanması dalgaları yönetti, İngiliz finansı dünya pazarlarına egemen oldu ve İngiltere, Avrupa güç dengesini korudu. Bu “mükemmel izolasyon” dönemi -asla tarih ders kitaplarının önerdiği kadar görkemli veya izole edilmemişti- Britanya'nın bir dünya gücü olarak statüsünü ciddi şekilde yaralayan ve buna bağlı olarak bu rolün diğer iddialarını güçlendiren I. Dünya Savaşı ile sona erdi.
Birinci Dünya Savaşı'nın sonuçları II. Dünya Savaşı tarafından onaylandıkça, İngiliz dış politikası “üç daire” doktrini üzerinde merkez oluşturdu. Britanya'nın dünyadaki etkisi, Amerika Birleşik Devletleri ile olan “özel ilişkisine”, İngiliz Milletler Topluluğu'nun (imparatorluğun halefi) başkanı olarak konumuna ve Avrupa'daki konumuna dayanacaktı. İngiltere, bu örtüşen ve birbirini güçlendiren çevrelere üyeliğiyle, sert ve yumuşak gücünü en üst düzeye çıkarmayı ve askeri ve ekonomik “cüceliğinin” etkilerini azaltmayı umabilir.
Farklı İngiliz hükümetleri, Britanya'nın rol aldığı üç role farklı ağırlıklar yüklediler. Sürekli olarak en önemlisi, Amerikalıların Britanya'nın askeri ve ekonomik olarak hayatta kalmasını garanti altına aldığı İkinci Dünya Savaşı'ndan kalma ABD ile olan ilişkiydi. Ders hiç unutulmadı. İngiltere, tüm küresel işletmelerinde ABD'nin sadık ortağı olacaktı; Bunun karşılığında İngiltere, başka hiçbir yabancı ülkenin sahip olmadığı bir Amerikan iyi niyet fazlasını çekebilirdi. Ürettiği pragmatik anlamın tamamında, ortak bir dil ve ortak bir emperyal tarih olmadan böyle bir bağın kurulması veya sürdürülmesi düşünülemezdi
İmparatorluk tarihi de ikinci çemberin merkezindeydi. 1914 İngiliz İmparatorluğu (The British Empire), 1931'de İngiliz Milletler Topluluğu (The British Commonwealth) ve sonunda Kraliçe'nin itibari liderliği ile sadece The Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu) oldu. Etkisi küresel erişiminde yatıyordu. Britanya İmparatorluğu'nun ana hatlarını takip ederek, her kıtaya yayılan (Birleşmiş Milletler ve kurumları dışında) tek dünya örgütüydü.
The Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu), İngiliz bağlantısını iki ana yolla korudu. İlk olarak, 1932'deki emperyal tercih sistemi ve 1939'da resmileştirilen sterlin alanı aracılığıyla bir ekonomik blok olarak işlev gördü ve her ikisi de 1970'lere kadar varlığını sürdürdü. İkincisi ve muhtemelen daha kalıcı bir şekilde, Kraliçe tarafından çok ateşli bir şekilde desteklenen açıkça çok ırklı karakteri, hem etnik milliyetçilikten kaynaklanan küresel gerilimleri hem de “ana ülkedeki” etnik şovenizmi yumuşatmaya hizmet etti. Çokkültürlü Britanya, eski çokkültürlü imparatorluğun mantıklı bir ifadesiydi
Avrupa bağlantısı en zayıf ve kopan ilk bağlantıydı. Bunun nedeni, İngiltere'nin Avrupa'daki tarihsel rolünün olumsuz olmasıydı: orada askeri güvenliğini ve ekonomik geçimini tehlikeye atabilecek olayların olmasını önlemek. Bu amaçla, Kanal'a köprü kurabilecek bir kıtasal güç oluşturma girişimlerine karşı çıktı. Avrupa sadece 20 mil uzaktaydı ve İngiliz politikasının "orada" kötü şeyler olmadığına dair her zaman dikkatli olması gerekiyordu.
John Maynard Keynes, İngilizlerin bu kalıcı Kıta'dan yabancılaşma hissini dile getirmişti. 1919'da "İngiltere hâlâ Avrupa'nın dışında duruyor" diye yazmıştı . "Avrupa'nın sessiz titremeleri ona ulaşmıyor: Avrupa ayrı ve İngiltere onun etinden ve bedeninden değil." İşçi Partisi lideri Hugh Gaitskell, 1962'de Commonwealth kartını oynadığında, partisini Avrupa Ekonomik Topluluğu'na katılarak “bin yıllık tarihi” terk etmemeye çağırdığında bu ayrılık duygusunu bilindiği şekliyle uyandırmıştı.
İngiltere'nin Avrupa'ya yönelik politikası her zaman ABD liderliğindeki NATO'dan bağımsız bir Üçüncü Gücün ortaya çıkmasını engellemek olmuştur. Charles de Gaulle bunu açıkça gördü, İngiltere'nin 1963'te Avrupa'da bir Amerikan “Truva Atı”nı önlemek için AET'ye katılmak için ilk başvurusunu veto etti.
Başbakan Tony Blair, İngiltere'nin Avrupa'nın “kalbinde” olmasını istemesine rağmen, İngiltere aynı oyunu 1974'ten 2021'e kadar AB içinde de sürdürdü. Bu dönemde gerçekten Avrupalı düşünen tek başbakan Edward Heath idi. Aksi takdirde, İngiliz hükümetleri, siyasi kirlenmenin tehlikelerini en aza indirirken, ticaret ve turizmin İngiltere'ye olan faydalarını en üst düzeye çıkarmaya çalıştılar. Bugün İngiltere'nin, Doğu Avrupa'daki NATO gücünü bizzat AB'nin sıkıntılı gövdesi üzerinden yansıtmak için ABD'ye katılması şaşırtıcı değil.
Yani, İngiltere sadece iki daire ile kaldı. Brexit'in ardından, Kraliçe'nin mirası açıktı. Resmi konumu ve kişisel nitelikleri sayesinde, The Commonwealth'ı, Güney Pasifik'teki askeri ittifaklar gibi Britanya'nın sert gücünden geriye kalanları yansıtmak için olası bir araç olarak korudu. Ve Britanya'nın sert gücü, ticari ilişkilerini, Asya ve Afrika'daki kültürel prestijini ve çok kültürlü idealini yansıtan yumuşak gücü hakkında ne düşünülürse düşünülsün, büyüyen etnik, dini ve jeopolitik çatışma çağında küresel bir kamu yararıydı.
Geriye kalan iki dairenin, Britanya'nın üçüncü dairedeki yokluğunu telafi edip edemeyeceğinden şüpheliyim. Cevaplanması gereken soru, The Commonwealth'in dayanıklılığının ne kadar geç hükümdarın uzun ömürlülüğüne bağlı olduğu ve halefi tarafından ne kadarının korunabileceğidir.
Robert, Skidelsky, Londra, 12 Eylül 2022, Project Syndicate
(İngiliz Lordlar Kamarası üyesi ve Warwick Üniversitesi'nde Fahri Politik Ekonomi Profesörü olan Robert Skidelsky, 2016'dan 2021'e kadar özel Rus petrol şirketi PJSC Russneft'in icracı olmayan direktörlüğünü yaptı. John Maynard Keynes'in üç ciltlik biyografisinin yazarı, siyasi kariyerine İşçi Partisi'nde başladı, Lordlar Kamarası'nda Muhafazakar Parti'nin Hazine işlerinden sorumlu sözcüsü oldu ve sonunda 1999'da NATO'nun Kosova'ya müdahalesine karşı çıktığı için Muhafazakar Parti'den atıldı.)
Seçkin Deniz, 22.09.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.