Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
When did feminism become a dirty word?
"Bize #MeToo'yu armağan eden 'dördüncü dalga', sloganik söylemler ve cinsiyet kimliği tartışmaları arasında çöktü. Hadley Freeman, The Sunday Times için kaleme aldığı ilk makalesinde kadınların bundan sonra nereye gideceğini soruyor."
Benimle zaman ve mekânda bir yolculuğa çıkın, on yıl öncesine, artık tanınmaz hale gelmiş bir diyara. 2012'de feminizm yeni ve sıcak bir akımdı, o kadar sıcaktı ki kendi dalgası bile vardı: dördüncü dalga. The Times köşe yazarı Caitlin Moran'ın anı kitabı/manifestosu How to Be a Woman (Nasıl Kadın Olunur) bir önceki yıl yayımlanmıştı ve ABD ve Birleşik Krallık'taki yayıncılar, dizüstü bilgisayarları olan ve kürtaj hakkında fikirleri olan genç kadınlardan Sex Object (Seks Nesnesi) gibi başlıklar taşıyan benzer kitapları hevesle sipariş ediyorlardı: A Memoir ve The Vagenda gibi başlıklarla. Bir zamanlar feminizmle ilgili sorulara son smear testlerini sormuşsunuz gibi tepki veren kadın ünlüler, birdenbire maaş farkı ve vücut utancı gibi konular hakkında yeterince konuşamaz oldular.
Sonraki birkaç yıl boyunca kadınlar cinsel saldırı deneyimleri hakkında bloglar yazdı ve tweet'ler attı; çevrimdışı olarak erkek politikacılar "İşte feminist böyle görünür" gibi sloganlar içeren tişörtler giydi ve Primark'tan Dior'a kadar herkes feminist logolu tişörtler sattı. 2017 yılında The New York Times, film yapımcısı Harvey Weinstein'ı kadınlara cinsel tacizde bulunmakla suçlayan bir makale yayınladığında, #MeToo hareketi küresel bir önem kazandı ve yüksek profilli erkekler cinsel taciz ve saldırı ile suçlandı. Feminizmin daha yaygın ve geniş kitlelerce tüketilebilmesinin tek yolu onun sıvılaştırılarak frappuccinoya dönüştürülmesiydi. Pek çok kadına göre gerçek değişim gerçekleşiyordu.
Evet, gerçek değişim oldu ama çoğumuzun beklediği yönde değil. Şimdi 2022'de burada durup dördüncü dalga feminizmin enkazına bakarken, hareketin tamamen başarısız olduğuna dair hem büyük hem de küçük işaretler karşısında tam bir umutsuzluk hissetmemek zor.
1960'lar ve 1970'lerdeki protestolarda kadınlar sütyenlerini yaktı, ALAMY
Büyük tarafta, ABD'de Roe v Wade kürtaj yasası iptal edildi; küçük tarafta ise geçen ay bir kadın, süfrajet temalı eşarbı fazla "siyasi" bulunduğu için İskoç parlamentosundan atıldı. Peki ya bir zamanlar herkesin çok önemsediği Weinstein davasına ne demeli? Başrollerini Carey Mulligan ve Zoe Kazan'ın paylaştığı yeni film versiyonu She Said gişede bombaladı. Feminizm 2012'de moda akımıysa, 2022'de bir paşmina kadar modası geçmiş durumda.
Feminizmin dördüncü dalgasına karşı tepkinin bu kadar hızlı olması gerçekten de olağanüstü. Amerikalı gazeteci Susan Faludi'nin feminizmin 1960'lar ve 1970'lerdeki ikinci dalgasına karşı tepkileri anlattığı 1991 tarihli kitabı Backlash'te ifade ettiği gibi, "kadınlar ne zaman eşitlik yolunda bir ilerleme kaydetmeye başlasa, kültürün kısa süreli feminizm çiçeklerine karşı kaçınılmaz gibi görünen bir erken don" geri dönmektedir. Kendini tacizci ve tecavüzcü olarak suçlayan Donald Trump 2016'da ABD seçimlerini kazandığında, bu tepkinin kötü olacağının erken bir işaretiydi. Ancak bu tepkinin kimsenin öngöremediğinden çok daha tuhaf ve birçok açıdan çok daha şiddetli olduğu ortaya çıktı.
Feminizmin dördüncü dalgasını takip eden toplumsal hareketler genellikle güçlü bir kadın düşmanlığını da beraberinde getirmiştir. Black Lives Matter hareketi, 2020 yılında beyaz bir Amerikalı erkek polisin George Floyd'u öldürmesinin ardından tırmanışa geçti, ancak beyaz kadınlar siyah erkekleri tehlikeye atmakla suçlandı. New York Times'ın bir köşe yazarı, o döneme özgü bir makalede "Beyaz kadınların ırksal kaygıyı silah haline getirmesi, beyaz kadınlıklarını siyah erkeklere karşı beyaz terör sistemlerini harekete geçirmek için kullanması beni öfkelendiriyor" diye yazdı.
Beyaz kadınların beyaz erkekleri siyahları dövmeye teşvik ettiği şeklindeki bu teori, "Karen" kelimesinin günün hakareti haline gelmesine yol açtı. Başlangıçta ırkçı kadınları ifade etmek için kullanılırken, kısa sürede sadece biraz sinir bozucu olan kadınları ifade eder hale geldi: "Karenler annelerdir; saldırgan olanlar. Facebook'ta ilham verici alıntılar paylaşırlar, üzerinde 'Love Life Laugh' yazan ürünler satın alırlar ve gençlerin eğlencesini mahvetmeye bayılırlar," diye yazmıştı bir İngiliz gazetesinde bir köşe yazarı. (Bu dönemin bir başka tuhaf unsuru da, iki ülke arasındaki kültürel ve tarihsel farklılıklar gerçekten çok bariz olmasına rağmen, kaç kişinin Amerika'nın kültür savaşlarını İngiltere'ye ithal etmeye çalıştığıdır).
Kadın düşmanlığı, herkesin biyolojik cinsiyetinden farklı olabilecek bir cinsiyet kimliğine sahip olduğunu savunan cinsiyet hakları hareketinde daha da bariz hale gelmiştir. "Cinsiyet kimliği"nin gerçekte ne olduğu sorusunu bir kenara bırakırsak -ki henüz hiç kimse bunu toplumsal cinsiyet klişelerine ve yarı-dinsel referanslara başvurmadan tanımlayabilmiş değil, bu da kulağa eril ya da dişil bir ruh gibi geliyor- bu, bir erkeğin cinsiyet kimliğinin kadın olduğunu söyleyebileceği ve bu nedenle kadın spor takımları ve kadın hapishaneleri gibi kadınların tek cinsiyetli alanlarına erişebilmesi gerektiği anlamına geliyor. Stonewall gibi örgütler, kadın ve erkeğin ne olduğunun yeniden tanımlanmasının eşcinselliğin yasallaştırılmasıyla neredeyse hiçbir ortak yanı olmamasına rağmen, bunun yeni eşcinsel hakları hareketi olduğunu savunarak bu meselenin arkasında büyük bir hevesle durdular. Yine de ilerici örgütler, toplumsal cinsiyet hakları çizgisine itaatkâr bir şekilde girmişlerdir.
Toplumsal cinsiyet aktivistleri, toplumsal cinsiyet hakları ile kadın hakları arasında bir çatışma olmadığında ısrar ediyor, ancak trans kadınların biyolojik olarak hala erkek olduklarını ve bu nedenle örneğin kadın sporlarında bariz bir fiziksel avantaja sahip olduklarını belirten herhangi bir kadın yobaz olarak kınanıyor ve bazı durumlarda araştırmacı Maya Forstater ve üniversite profesörü Kathleen Stock gibi işlerinden atılmaya zorlanıyor. Ancak kadınlara biyolojik erkekleri kendi alanlarına kabul etmemenin transları riske attığını söylemek çirkin bir iftiradır: bu ülkede kadınların erkek şiddeti nedeniyle öldürülme olasılığı trans kadınlardan çok daha yüksektir, ancak bu tür gerçekler ilerici çevrelerde aniden çok demode hale gelmiştir.
Artık LGBT hakları olarak bilinen şey, kadın haklarının önüne geçmiştir. Aslen kadınlara doğum kontrolü sağlamak amacıyla kurulmuş olan Planned Parenthood'un başkanı ve CEO'su Alexis McGill Johnson 2021 yılında New York Times'a bir özür yazısı yazarak Planned Parenthood'un "çok dar bir şekilde 'kadın sağlığına' odaklandığını, trans ve non-binary bireyleri dışladığını" söyledi. ("Bir kuruluş olarak olmak istemediğimiz şey bir Karen," diye ekledi Johnson, iyi bir önlem için). JK Rowling çok tartışılan ancak daha az okunan makalesinde toplumsal cinsiyet ideolojisine ilişkin şüphelerinin yirmili yaşlarında cinsel saldırıya uğramasından kaynaklandığını yazdığında, İşçi Partisi milletvekili Lloyd Russell-Moyle da dahil olmak üzere binlerce kişi onu "travmasını silah olarak kullanmakla" suçladı (Russell-Moyle daha sonra özür diledi). Son zamanlarda Dünya Kupası'nın eşcinselliğin yasadışı olduğu bir ülkede düzenlenmesinin yanlışlığı tartışılırken, Katar'da bir erkeğin karısını yasal olarak dövebileceği gerçeği ancak omuz silkmeyi hak etti.
İskoçya'da özellikle Nicola Sturgeon cinsiyet hakları hareketini destekledi. Geçtiğimiz hafta sonu, BM'nin kadın ve kız çocuklarına yönelik şiddet konusundaki özel raportörü Reem Alsalem, Birleşik Krallık hükümetine bir mektup yazarak Sturgeon'un insanların yasal cinsiyetlerini değiştirmelerini kolaylaştırmaya yönelik önerilerinin "şiddet yanlısı erkeklere potansiyel olarak kapı açacağını, Cinsiyet Tanıma Sertifikası alma sürecini ve bununla bağlantılı hakları suiistimal etmelerine yol açabileceğini söyledi: "Bu durum, tüm çeşitliliğiyle kadınların güvenliğine yönelik potansiyel riskler oluşturmaktadır."
Kim Kardashian, ister çıplak selfie'ler paylaşsın ister parfüm satsın, yaptığı her şeyin feminist bir kendini güçlendirme biçimi olduğunda ısrar etti. STEFANIE KEENAN/GETTY IMAGES
Sturgeon'un Cinsiyet Tanıma Reformu Yasa Tasarısı MSP'ler arasında bazı tartışmalara yol açtı, ancak geçen hafta çıkan bir haber, Sturgeon yönetimindeki İskoçya'da kadın haklarının üzüntü verici durumunu yansıtıyordu: Sturgeon'un ana konuşmayı yaptığı, kadınlara ve kız çocuklarına yönelik erkek şiddetinin sona erdirilmesine yardımcı olmak amacıyla düzenlenen bir yardım etkinliğinde, katılımcılara önceden gönderilen bir notta, yardım kuruluşunun "misafirler için güvenli bir ortam yaratmak istediği ve bu amaç doğrultusunda, cinsiyet tanıma yasası ile ilgili olarak kadın tanımı ve tek cinsiyetli alanlar hakkındaki tartışmalardan kaçınarak kendilerini desteklemelerini rica ettiği" belirtiliyor ve şöyle deniyordu: "Burası bu tür tartışmaların yeri değildir". Yardım kuruluşunu - ve Sturgeon'u - garip sorulardan korumak, muhtemelen kadınların erkek şiddetinden korunmasından çok daha önemlidir.
Erkek saldırganlığına ve kadınların savunmasızlığına odaklanan #MeToo hareketinin sadece beş yıl önce zirvede olduğunu düşünmek şaşırtıcıdır ve kadın alanlarındaki erkeklerle ilgili endişelerini dile getiren kadınlara yönelik bu zorbalığı ve susturmayı ona karşı büyük bir tepki olarak görmemek zordur. Ancak bu aynı zamanda çok fazla ticarileşen, sosyal medya hashtag'leriyle çok fazla ilgili hale gelen ve isimlik kolyelerle çok fazla ilişkilendirilen dördüncü dalga feminizmin başarısızlıklarına da bir tepkidir (kurumsal sponsorluk ittifakları ve kutu işaretli gökkuşağı bileklikleriyle LGBT hareketine düşünmesi için bir şeyler verebilir).
Dördüncü dalga feminizmin büyük bir kısmı kolektif değişimden ziyade bireysel kadın deneyimlerine dayanıyordu. Bunun olumlu tarafı #MeToo'ya yol açmasıydı. Dezavantajı ise kadınların deneyimlerinin onaylanmasını feminist hakları olarak görmelerine yol açtı. Bu durum, "Kadınlara inanın" sloganıyla özetlendi; bu slogan iyi niyetliydi, ancak tamamen uygulanamazdı - eğer bir toplum yasal sürece inanıyorsa ve kimsenin iddia ve söylentilere dayanarak cinsel suçlu olarak lanetlenmesi gerektiğini düşünmüyorsa. Aynı zamanda Gwyneth Paltrow ve Kim Kardashian gibi kadınların yaptıkları her şeyin feminist bir kendini güçlendirme biçimi olduğunda ısrar etmelerine yol açtı, çünkü ister çıplak selfie'ler yayınlamak ister pahalı parfümler satmak olsun, bunu yapmayı seçtiler ve bunların ne kadar feminist olduğunu sorgulayan herkes çağdışı bir namus bekçisi olarak eleştirildi.
Tüm bu kendini güçlendirmenin en bariz mirasçısı, her zaman "gerçek" yerine "benim gerçeğim" konusunda ısrar eden ve geçen hafta sona eren podcast'i görünüşte kadın stereotipleriyle savaşmakla ilgili olan, ancak Meghan'ı eleştiren veya şüphe duyan herkesle savaşmakla ilgili olduğu ortaya çıkan Sussex Düşesi'dir. Ve görünüşe göre Prens Harry dışında hiç kimse feminizmin bu versiyonunu çok uzun süre ciddiye alamaz.
Dördüncü dalga feminizm tartışmalı bir şekilde başarısının kurbanı oldu, bu yüzden feministler iyimserlik hissetmeli. Artık hashtag'ler ve tişörtler ortadan kalktığına göre daha ciddi işler yapabilirler. İnternet üzerinden izlenebilen yeni belgesel Adult Human Female, eski bir itfaiyeciyken avukat olan sıra dışı Lucy Masoud ve aile içi ve cinsel şiddet mağduru kadınlara yardım eden bir hayır kurumunun genel müdürü Karen Ingala Smith de dahil olmak üzere, toplumsal cinsiyet ideologlarının kadınlara yönelttiği kadın düşmanlığını şok edici ayrıntılarla gözler önüne seriyor. Bunun devam etmesine izin verilemez. Önümüzdeki yıl, Victoria Smith'in orta yaşlı kadınlara yönelik kadın düşmanlığı ve yaş ayrımcılığını konu alan Hags adlı kitabından başlayarak bir dizi feminist kitap çıkacak; başka bir deyişle Karen karşıtı kitap. Her yıl düzenlenen kadın özgürlüğü konferansı FiLiA, kadınların tek cinsiyetli alanlarını savunduğu için protestocuların hedefi oldu, ancak bu yılki konferans her zamankinden daha popülerdi ve konuşmacılar arasında Nazanin Zaghari-Ratcliffe ve Martina Navratilova da vardı. Ve kendisine yöneltilen tüm eleştirilere rağmen JK Rowling geçen hafta yapılan bir ankette Jane Austen'ı geride bırakarak İngiltere'nin en sevdiği ikinci yazar seçildi. (Austen'ın cinsiyet hakları konusundaki görüşleri ne yazık ki bilinmiyor).
Son birkaç yıldır affedilmez kadın ayrıcalıkları nedeniyle sessizliğe gömülen kadınların yeniden sesini yükseltmeye başladığına dair bir his var. Geçmişte "trans kadınlar kadındır" mantrasını papağan gibi tekrarlamak yerine "trans kadınlar trans kadınlardır" demeye cesaret ettiği için eleştirilen romancı Chimamanda Ngozi Adichie, geçen hafta verdiği Reith Konferansında bu duyguyu mükemmel bir şekilde yakaladı. Konusu ifade özgürlüğü olan konuşma, cesaret, dürüstlük ve çoğulculuk için çınlayan bir çığlık niteliğinde: "Bu yeni toplumsal sansür, kendi zorbalığını bile bile görmezden gelirken uzlaşı talep ediyor. Merakın ölümüne, öğrenmenin ölümüne ve yaratıcılığın ölümüne işaret ediyor" diyor.
Bu aynı zamanda demokrasinin, eşitliğin ve eleştirel düşüncenin de ölümüdür. Feminizm tüm bunlarla ilgilidir ve susturulamayacaktır.
Hadley Freeman, 03 Aralık 2022, The Sunday Times
(Gazeteci Hadley Freeman, 22 yıl çalıştığı The Guardian gazetesini cinsiyet kimliği tartışmalarını "sansürlemekle" suçlamaktadır; antisemitizm hakkında yazmaktan da vazgeçirildiğini, trans haklarının kadın haklarının önüne geçtiğini söylediği için sansüre maruz kaldığını ifade etmektedir ve işinden ayrılmak zorunda bırakıldığı için The Sunday Times'ta yazmaya başlamıştır.)
Seçkin Deniz, 23.12.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.