Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Two Weeks in an Increasingly Tense Israel
"Bir gazetecinin günlüğü, sözde start-up ulusunun askıya alınmış animasyondaki bir ulusa dönüşmesini anlatıyor."
Hamursuz (Fısıh) Bayramı'nın başlamasından bir gün önce, 4 Nisan'da, yaklaşan bayramın sessizliği İsrail'in üzerinde dolaşırken, bayram için her yer kapanmadan hemen önce son dakika reçetemi doldurmak için eczaneye koştum. İki adam yolumu kesmiş, hararetli bir tartışmaya dalmışlardı. "Ülke için tehlikeli bir yük haline geldi. O sadece bir yük," dedi ikisinden daha yaşlı olanı, yaklaşık 70 yaşlarında, gözlemci bir Yahudi takkesi takıyordu. Endişeli görünen genç arkadaşı, "Peki sizce ne olacak?" diye sordu.
İsrail'in Tel Aviv kentindeki göstericiler, hükümetin 1 Nisan 2023 tarihinde ülkenin yargısını elden geçirme planlarını protesto ediyor. (Eyal Warshavsky/SOPA Images/LightRocket via Getty Images)
Kimsenin bir cevabı yoktu. "Netanyahu?" Yanlarından geçerken özür dileyerek sordum. Bu bir metafor olabilir: Başbakan Benjamin Netanyahu İsraillilerin her zaman, her yerde konuştuğu tek şey haline geldi. Ondan kaçış yok.
13 hafta üst üste binlerce İsrailli - bazen yüz binlerce - Netanyahu'nun yüksek mahkemenin yetkilerini kısıtlayacak, siyasetçilerin gücünü artıracak ve ülkenin demokrasisini tehlikeye atacak tartışmalı yargı revizyonunu protesto etti. Durum 26 Mart'ta Netanyahu'nun, başbakanın Likud partisinde güçlü bir takipçisi olan 64 yaşındaki savunma bakanı Yoav Gallant'ı kovmasıyla en üst seviyeye ulaştı. İsrail'de artık bilinen adıyla "kovulma" olayından bu yana, bu sıradan emekli generali bir kahin gibi takip ettik. Bir hafta sonra Netanyahu, Gallant'ı görevde tutacağını söyleyerek İsrail'in "arafta kalmış bakanını" ülkeyi saran idari ve toplumsal kaosun beklenmedik bir poster çocuğu haline getirdi.
Bu, sözde start-up ulusunun askıya alınmış animasyondaki bir ulusa dönüştüğü iki garip haftanın günlüğüdür.
23 Mart Perşembe: Netanyahu'nun güvenlik şeflerinden, İsrail'in askeri hazırlığının, yasama zorlamasına ya da darbesine uymak istemeyen yedekler tarafından tüketildiğine dair tekrarlanan uyarılar aldığı ortaya çıktığından beri gerginlik gün boyu artıyordu. İsrailli 18 yaşındaki gençlerin çoğu askere alınıyor ve bu da yedek askerleri ülkenin en büyük sektörlerinden biri haline getiriyor.
Herkes ne kadar gergin hissettiğinden bahsediyor. Kudüs'teki mahallemde yoga öğretmenleri dersler için "Nefesimiz bu zor günlerde özellikle önemlidir" diye başlayan hatırlatmalar yaptılar.
Gallant'ın ofisi saat 18:00'de kamuoyuna bir açıklama yapacağını duyurdu. Netanyahu hemen ardından Gallant'ı başbakanlık ofisinde baş başa görüşmeye çağıranın aslında başbakan olduğunu açıkladı. Sonuçta Gallant hiçbir zaman ortaya çıkmadı ve yolsuzluktan yargılanan ve bu nedenle adli meselelere karışması yasak olan Netanyahu, ulusa kendi açıklamasını yaparak "görevi devraldığını" duyurdu.
Netanyahu önümüzdeki hafta başında hükümetinin, koalisyonuna tek taraflı olarak yargıçları ve yüksek mahkeme yargıçlarını atama yetkisi veren bir yasa çıkaracağını ilan etti. Netanyahu'ya göre, o gün erken saatlerde kabul edilen ve yasal karışıklıkları ne olursa olsun, görev yapamaz ilan edilmesini neredeyse imkansız hale getiren "Yetkisizlik Yasası" ile eli kolu bağlanmıştı.
Başka bir deyişle Netanyahu, Gallant'tan bahsetmeden, iddianamelere rağmen aday olmasını sağlayan çıkar çatışması anlaşmasının hiçbir anlam ifade etmediğini açıkladı.
İsrail SEAL'ları Shayetet 13 üyeleri, Eilat şehri açıklarında Kızıldeniz'e derin bir dalış yaparak, tam tüplü teçhizatla kendilerini filme aldılar ve "Yiğit, nereden geldiğini ve nerede battığını unutma" yazılı bir pankart açtılar. Klip televizyonda gösterildi ve geniş kitlelerce izlendi.
24 Mart Cuma: Sabah saat 4'te Netanyahu ve eşi Sara, Gallant söz konusu olduğunda ülkeyi tamamen belirsizlikle baş başa bırakarak Londra'da bir hafta sonu geçirmek üzere yola çıktılar. Sabah saat 10 sularında, ailemin geldiği Arjantin'i yerle bir eden askeri darbenin 47. yıldönümünü anmak üzere İsrail'in merkezinde düzenlenen küçük bir toplantıya katılmak üzere yola çıktım. Ailemin 1976 yılında Buenos Aires'te "kaybolan" ve öldürülen beş üyesinin isimlerini okudum. Günümüz İsrail'inde böyle bir darbe hakkında konuşmak gerçeküstü geliyor, ancak herkes bunu yapıyor. İsrail'in yaşayan her eski başbakanı Netanyahu'nun planından bir hükümet darbesi olarak bahsediyor.
Ben de dahil olmak üzere herkesin konuştuğu tek şey, İsrail'in yuvarlanmasından korktuğumuz mide bulandırıcı son.
25 Mart Cumartesi: Gallant'ın onuruna yapılan çağrılardan etkilenmiş olabileceği ortaya çıktı. Cumartesi günü geç saatlerde televizyonda yaptığı kısa ve iç karartıcı bir açıklamayla İsraillileri, Netanyahu'nun -Gallant'ın da desteklediği- agresif yargı gündeminin "İsrail'in ulusal güvenliğine yönelik açık, acil ve maddi bir tehdit" oluşturduğu konusunda uyardı. Hükümete yasama atağını durdurmasını tavsiye etti.
Bu, Netanyahu'nun 29 Aralık 2022'de iktidara gelmesinden ve hemen ardından uzun zamandır ihtiyaç duyulan "yargı reformu "nu başlatmasından bu yana art arda düzenlenen 11. Cumartesi gecesi protestolarıydı. Protestolar ateşli siyasi tutkularla beslenirken, mantıksız bir şekilde aynı zamanda bir aile pikniği gibi de hissediliyor. Ben Kudüs'teki gösterideyken, emekli bir çift olan iki Ortodoks Yahudi, üzerinde "Bizi onlardan kurtar" yazan bir pankart taşıyordu; Hamursuz Bayramı ayininde Mısır firavununa atıfta bulunan bu söz, artık her şey gibi Netanyahu'yu da ifade ediyor.
26 Mart Pazar: Netanyahu şafak vakti evine geri döndü ve akşam 9'da Gallant'ı kovmadan önce tüm gün ölü sessizliğini korudu, kamuoyuna hiçbir açıklama yapmadı. Netanyahu'nun savunma bakanlarını genellikle çok az yankı uyandıracak şekilde görevden alma konusunda uzun bir geçmişi var. "Kovulma" İsrail'in daha önce hiç görmediği türden bir protesto gecesine yol açtı. Ülkenin merkez üssü Tel Aviv, binlerce öfkeli ve enerjik eylemcinin şehre giden otoyolları şenlik ateşleri, çadırlar ve hareketin İbranice "demokrasi!" anlamına gelen "DE-MOH-KRAT-YAH!" marşıyla tamamlanan devasa kamp alanlarına dönüştürmesiyle tamamen kapatıldı.
Kudüs'te de benzer bir festival şehri kasıp kavurdu. Gallant'ın kovulduğu haberi geldiğinde zemin kattaki dairemde yemek yiyordum. Yaklaşık bir saat sonra dışarıdan gelen sesleri duyabiliyordum. İnanılmazdı.
Saat 22:00'de binlerce vatandaş "UTANIN!" yazılı pankartlarla Netanyahu'nun resmi konutuna doğru akın etti. Sabah saat 4'te binlerce kişi hala orada ve İsrail'in tepedeki Parlamentosu Knesset'in etrafında bekliyordu. Evden bir gazeteci olarak çıktım ama bir noktada bir vatandaş olarak kalabalığın arasına karıştım. İnsanlar çok öfkeli ama bir o kadar da barışçıldı. İnsanlığın bu spontane yükselişini görmek ve bunun bir parçası olmak beni çok etkiledi. İsrail o geceki gibi bir şeyi daha önce hiç görmedi - pek çok ülkenin gördüğünden emin değilim. Sabah 5'e kadar eve gelemedim.
Kudüs'teki söylenti değirmeni, Netanyahu'nun daha önce iki kez yaptığı gibi, bir başka yüksek mahkeme kararını bozan bir başka yasayı hızla geçirme ve kendisini savunma bakanı olarak atama niyetinde olduğu ihtimaliyle yüksek vitese taktı.
O gece, birkaç meslektaşımla birlikte, akıcı bir şekilde konuştuğum İspanyolca dilinde İsrail'in çözülüşü üzerine bir Twitter Alanı oluşturdum; özellikle Latin Amerika'da hevesli bir izleyici kitlesi var ve konuyla ilgili neredeyse hiç haber yapılmıyor.
27 Mart Pazartesi: Sabah olduğunda polis sokakları geri almıştı, ancak bu 100.000 İsraillinin Kudüs'e akın etmesini ve tren sistemini alt üst etmesini engelleyemedi. Knesset'in etrafında muazzam, karnavalesk bir insanlık hilali oluştu. İnsanlar "DE-MOH-KRAT-YAH" şarkısını söyleyip ulusal bayrakların yanı sıra birkaç gurur pankartı sallarken muhalefet liderleri erken bir zafer ilan etmenin eşiğine geldi.
Kalabalığa hitap eden iki eski genelkurmay başkanından biri olan Dan Halutz "Demokrasi için savaşanlara merhaba!" diye bağırdı. "Bugün İsrail'in bir diktatörlüğe dönüşmesini engellemeyi başardığınız gün!"
İsraillilerin %20'sinden fazlası protestolara katıldı. Saatler süren gergin bekleyişin ardından sabah saatlerinde, Histadrut ulusal işçi sendikasının güçlü genel sekreteri Arnon Bar-David, Tel Aviv'deki genel merkezinde bir mikrofona "Yeter artık!" diye bağırdı ve İsrail'i kapattı.
İsrail 75 yıllık tarihinde daha önce hiç genel grev yaşamamıştı ancak Bar-David'in açıklamasından birkaç dakika sonra üniversiteler ve okullar tüm dersleri iptal etti, bankalar ve alışveriş merkezleri kapılarını kapattı, İsrail limanları ve havaalanları faaliyetlerini durdurdu. Hastaneler personellerini işten çıkardı ve acil durum protokolleri oluşturdu. Tel Aviv borsası ile birlikte İsrail'in tüm teknoloji sektörü karanlığa gömüldü.
Netanyahu hala hamlelerini tartıyordu; henüz halka hitap etmemişti. Washington'da Beyaz Saray, "Bakan Gallant tarafından dile getirilen askeri hazırlık üzerindeki etki" konusunda endişelerini dile getirdi. Görünüşe göre Batı dünyasının büyük bir kısmı bize bakıyor ve bundan sonra ne olacağını görmek için bekliyordu. Öğleden sonra geç saatlerde Londra'dan Jonathan adında bir arkadaşımdan sevinç dolu bir mesaj aldım: "Dünya, Bibi'nin çılgınlığının devam edemeyeceğinin sinyalini veren herkesi hayranlıkla izliyor."
Tüm ülke felç olmuşken, Netanyahu'nun Gallant'ın talep ettiği yasama duraklamasını ilan etmek üzere olduğu söylentileri yayıldı. Bunun yerine Netanyahu, günün sonunda yaptığı kısa ve meydan okuyan konuşmasında, "bunu tek başımıza geçirebiliriz" (koalisyonu Knesset'teki 120 sandalyeden 64'ünde çoğunluğa sahip) ancak bunun yerine yasayı "askıya alacağını" açıkladı. İri yarı, eski kafalı bir işçi olan Bar-David'in Netanyahu'nun ateşkesini kabul etmesi yaklaşık bir dakika sürdü ve bunun karşılığında genel grevi askıya aldı.
28 Mart Salı: Başka bir mesajla uyandım, bu kez Torino'daki İtalyan arkadaşım Laura'dan. "BRAVI!!!" diye yazarak İsraillileri kutluyordu. "İsrail, Orta Doğu'da sokağa çıkmanın hala bir anlam ifade ettiği tek ülke." Hem Laura'yı hem de Jonathan'ı düzeltmek ve onlara olayın, hareket halindeki demokrasinin hala devam ettiğini bildirmek için acil bir ihtiyaç hissettim.
Bu sabah iki şey netleşti. Birincisi Netanyahu'nun siyasi bir poker oynadığıydı. O konuşmasını yaparken, Knesset'in Hukuk ve Anayasa Komitesi'ne başkanlık eden üst düzey müttefiki Simcha Rothman, yargı atamaları yasa tasarısını, Netanyahu hükümetinin herhangi bir anda, sadece birkaç saat öncesinden haber vererek son bir genel kurul oylamasına getirebileceği şekilde ilerletti.
İkincisi, bu krizi tetikleyen olay olan Gallant'ın kovulması aslında gerçekleşmemişti. Evet, Netanyahu savunma bakanını kovduğunu açıkladı ama gerçekte hiçbir zaman imzayı atmadı. İsrail'de bir bakanın görevden alınması, başbakan tarafından imzalanan resmi bir mektubun alınmasından 48 saat sonra yürürlüğe girer. Gallant'ın kovulmasından iki gün sonra böyle bir mektup yoktu.
Karmaşa ülkeyi sararken, belgelerin izini süren muhabirler Gallant'ın belki de gerektiği gibi kovulmadığını ama aynı zamanda görevine de iade edilmediğini öne sürdüler. Adeta kovulmamış gibiydi. Netanyahu'nun şimdi onun istifasını istediğine dair söylentiler vardı. Kimse bunların ne anlama geldiğini bilmiyordu. Bu karmaşanın bir nedeni de Netanyahu'nun güvenilir bir alternatif adaya sahip olmaması gibi görünüyordu.
Netanyahu hakkında bilinmesi gereken bir şey varsa o da belirsizliği sevdiğidir. Kitleleri şaşkına çeviren gösterişli ama muğlak açıklamaları sever. Gallant fiyaskosu bana onun "ilhak" planlarını hatırlattı. Netanyahu 2020 başlarında, suçlanmasından birkaç ay sonra, İsrail'in o yılın Temmuz ayındaki keyfi son tarihe kadar işgal altındaki Batı Şeria'nın geniş bir bölümünü ilhak edeceğini ilan etti. Bu planı gerçekleştirmek için gerekli olan haritaların, askeri hazırlıkların ya da fiili mevzuatın hiçbirini ortaya koymadı.
Netanyahu böylece bir yılın büyük bir bölümünü, yaklaşan davasından kamusal alanda neredeyse hiç bahsedilmeden geçirdi. Destekçileri ve karşıtları ilhak konusunda didişirken ve gazeteciler bu konuda pahalı 3D medya paketleri hazırlarken, bunların hepsi Bibi tarafından inşa edilmiş bir tuzaktı. Şimdi başka bir tanesine mi tanıklık ediyorduk?
29 Mart Çarşamba: Artık ABD-İsrail güvenlik ittifakı risk altındaydı. Başkan Joe Biden Netanyahu'yu 40 yıldır, yani Netanyahu'nun kendi eşini tanıdığından daha uzun süredir tanıyor. Başbakanın el çabukluğu yapmaya çalıştığını fark eden Biden, "Umarım bundan vazgeçer" dedi.
Daha önce marjinal teokratlar, aşırı milliyetçiler ve aşırı dincilerden oluşan Netanyahu'nun koalisyonu, hükümeti kurmasına izin verilmesi karşılığında İsrail'in hükümet sisteminin düşmanca ele geçirilmesini talep ettiler. Onlar olmadan, bu yasa olmadan hükümeti düşecektir. Biden'ın isteğini yerine getirme şansının sıfır olduğunun farkındayız.
30 Mart Perşembe-2 Nisan Pazar: İsrail hafta sonunu dedikodularla geçirdi: hangi aday hangi görev için yarışıyor, Gallant işini koruyacak mı, yoksa bu bir "özre" mi bağlı olacak?
Cumartesi gecesi art arda düzenlenen 13. protesto 150 İsrail kent ve kasabasını kapsayacak şekilde geniş bir alana yayıldı. İlk kez Amerikan bayrakları İsrail'in mavi-beyaz okyanusundan sıyrıldı ve Biden'a minnettarlıklarını dile getirdiler. Yine de, inanılmaz bir şekilde, kimse savunma bakanımız olarak kimin görev yaptığını bilmiyor.
3 Nisan Pazartesi: Gallant'ın görevden alınmasından sekiz gün sonra Pazartesi günü Netanyahu'nun ofisinden aşağıdaki açıklama yapıldı: "Gelişen güvenlik durumu ışığında, Başbakan Benjamin Netanyahu bundan böyle sadece Savunma Bakanı konusuyla ilgilenebilecektir."
Kimsenin bunun ne anlama geldiği konusunda en ufak bir fikri yok. Başbakan gerçekten de bu ülkenin ulusal güvenliğiyle tek başına bir poker oyunu oynuyor olabilir mi?
Gallant'ın seleflerinden Benny Gantz ise öfkeli bir tweet atarak şu yanıtı verdi: "İsrail'in güvenliği bir dizi ya da film için yapılan seçmeler değildir. İsrail vatandaşlarının belirlenmiş bir savunma bakanına ihtiyacı var. Gelecekte değil. Şimdi." Bir diğer selefi Avigdor Lieberman ise Netanyahu'nun ulusun kaderiyle "ego ve gurur oyunları oynadığını" iddia etti.
Bu olay, İsrail ordusunun Suriye'den İsrail hava sahasına giren bir İran insansız hava aracını "elektronik araçlar kullanarak" düşürdüğünü doğruladığı gün gerçekleşti.
Kısa bir süre sonra Netanyahu ve Gallant, Yedioth Ahronoth gazetesinin ifadesiyle "kovan ve kovulan", krizin başlangıcından bu yana ilk kez bir arada görüldü. İsrail'in en esrarengiz siyasi kişiliği olan Netanyahu opak güneş gözlükleri takarken, Gallant onun yanında durmuş, batan güneşe gözlerini kısarak bakıyordu. Muhtemelen ikisi de aynı serabı arıyorlardı.
4 Nisan Salı: İsrail gece boyunca Suriye'deki İran hedeflerini bir hafta içinde dördüncü kez bombaladı. İsrail, Budistlerin ölüm ve yeniden doğuş arasındaki durumu olan Bardo'da yolculuk ediyormuş gibi hissediyor.
Netanyahu görevlerinin en sıradanını üstlendi: Tel Aviv'deki askeri karargâhta üst rütbeli subaylarıyla birlikte Hamursuz Bayramı şerefine kadeh kaldırdı. Gallant onu karşıladı, sesi yumuşak ve tizdi. "Sayın Başbakan, sizi Savunma Bakanlığı'nda ağırlamaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Sanırım burayı ziyaretiniz - her zaman, ama kesinlikle bu koşullarda -" Gallant durakladı ve etrafta toplanan generallerin kalplerinin hızla çarpmasına neden oldu. Gallant yutkundu ve sözlerine şöyle devam etti: "Kuşkusuz, bu koşullar altında, operasyonel faaliyetlerle dolu olan Hamursuz Bayramı dönemi çok önemlidir."
8 Nisan 2023, Tel Aviv, İsrail, Seçkin Deniz
Ve böylece Netanyahu bir gün daha hüküm sürmek için yaşıyor.
(Noga Tarnopolsky, 6 Nisan 2023, The New Lines
(Noga Tarnopolsky İsrail-Filistin çatışması, Orta Doğu'da ABD ve Güney Amerika'da insan hakları konularında çalışan bir gazetecidir.)
Mustafa Tamer, 14.04.2023, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri-Analiz, Onlar Ne Diyor?
Mustafa Tamer Yayınları
Onlar Ne Diyor?
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.