Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Turkish drone maker Baykar seeks to extend global influence
"İstanbul'da üretilen insansız hava araçları 'asimetrik savaşta' değerini kanıtladı."
Türk drone üreticisi Baykar Teknoloji'nin genel merkezinin girişinde, millî genetiğe uygun olarak 'çerçevenin dışında düşünme'ye vurgu yapan bir çini duvar resmi yer alıyor.
Soldan sağa: Bayraktar TB3, TB2, Kızılelma ve Akıncı insansız hava araçları 23 Haziran'da İstanbul'da sergileniyor. Şirket insansız hava araçları için en az 30 ülkeyle sözleşme imzaladı. (Fotoğraf Baykar/Anadolu Ajansı'nın izniyle)
Eser, Sultan 2. Mehmed ve donanmasının 1453 yılında Konstantinopolis'i, günümüz İstanbul'unu fethetmek üzere yola çıkmasıyla başlıyor. Söylendiğine göre, gemilerinin altına yağlanmış kütükler yerleştirilerek Galata tepeleri üzerinden gizlice yürütülmesini emretmiştir. Bu sayede Osmanlı gemileri Haliç'e inmiş, su yolunun ağzına kurulan devasa zincir bariyeri aşmış ve Bizanslıları gafil avlamıştır.
İzleyicinin gözü sağa doğru hareket ettikçe Baykar'ın ürünleri resme giriyor ve Fatih Sultan Mehmet'in yenilikçi düşüncesinin, Ukrayna savaşı sırasında tartışmasız dünyanın en ünlü silahlı drone üreticisi haline gelen şirkette modern bir eşdeğer bulduğunu gösteriyor.
Şirketin dayanak noktası Bayraktar TB2 savaş alanında büyük bir tahribat oluşturdu ve tank üstüne tank imha ederek Rusya'nın Kiev'e ilerleyişini durdurmada çok önemli bir rol oynadı. Daha önce de insansız hava araçları Azerbaycan, Libya ve Suriye'deki savaşların sonuçlarının değişmesine yardımcı olmuştu.
Sonuç olarak TB2'ye yönelik küresel talepte bir artış yaşandı. İlki 2018'de Katar'a ihraç edildiğinden bu yana Baykar, insansız hava araçları için en az 30 ülkeyle sözleşme imzaladı. Geçen yıl Baykar, gelirinin %99'undan fazlasını oluşturan 1,1 milyar dolardan fazla ihracat yaptığını açıkladı. Temmuz ayında Suudi Savunma Bakanlığı ile gelişmiş Akıncı insansız hava araçlarının satışı için 3 milyar dolardan fazla değerde bir anlaşma imzaladı.
Şirketin yönetim kurulu başkanı ve baş teknoloji sorumlusu ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın damadı 43 yaşındaki Selçuk Bayraktar, Baykar'ın başarısının Türklere kendilerini yeni bir ışık altında düşünme şansı verdiğini söyledi.
Baykar'ın şirketi Türkiye'ye askeri stratejistlerin "asimetrik savaş" dedikleri alanda kilit bir rol vererek, çoğunluğu Müslüman olan NATO üyesine, bir milyon kat daha pahalı düşman hava savunma sistemlerini etkisiz hale getirebilen ucuz insansız hava araçlarını hangi ülkelerin alacağına karar verme yetkisi verdi.
"Takipçi olmanıza gerek yok. Lider olabilirsiniz," dedi Nikkei Asia'ya geniş köşe ofisinde. "Sadece bakım işi ya da satış işi yapmak zorunda değilsiniz. Kendi markalarınızı üretebilirsiniz. Kendi tasarımlarınızı oluşturabilirsiniz. Uçak inşa edebilirsiniz. Uzay aracı inşa edebilirsiniz."
Baykar Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar: "Takipçi olmanıza gerek yok. Lider olabilirsiniz." (Baykar Teknoloji)
1986 yılında otomobil parçaları üreticisi olarak kurulan Baykar, 2000'li yılların başında insansız hava araçları üzerine araştırmalar yapmaya başladı. Kurucunun iki oğlu Selçuk ve şu anda CEO olan ağabeyi Haluk, aylarca sahada çeşitli insansız hava araçlarını denedi. Şirket 2014 yılına gelindiğinde TB2'yi Türk Silahlı Kuvvetleri'ne teslim etmeyi başardı. İlk savaş testi, Türkiye içindeki silahlı ayrılıkçılarla mücadele sırasında gerçekleşti.
TB2, 2020'nin sonlarında Türk kökenli Azerbaycan'ın tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesi için 44 gün süren çatışmada Ermenistan'ı yenmesine yardımcı oldu. ABD düşünce kuruluşu Hudson Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı ve ABD Ordusu'nda eski bir subay olan Luke Coffey, Azerbaycan'ın TB2'yi Ermeni kuvvetlerinin "komuta ve kontrol sistemlerini, hava savunma platformlarını ve toplarını" yok etmek için kullandığını söyledi.
İstanbul Teknik Üniversitesi, Pennsylvania Üniversitesi ve Massachusetts Institute of Technology'de eğitim gören Selçuk, Nikkei Asia'ya verdiği demeçte insansız hava araçlarının başarısının anahtarının gözetleme kabiliyetleri, yani son vuruşa kadar geçen 20 küsur saatlik veri toplama süreci olduğunu söyledi. "Azerbaycan'da tüm dünya kalıcı, sürekli, gerçek zamanlı keşif ve gözetlemenin gücünü gördü. Böyle bir şey daha önce hiç olmamıştı" dedi.
Coffey, Ukrayna'da TB2'lerin Rusya'nın işgalinin ilk günlerinde Rus ikmal hatlarını vurdukları için "ikonik bir statü" kazandığını söyledi. "Kiev, TB2'yi lojistik araçları hedef almak için kullandı" dedi. "TB2, uygun fiyatlı ve yetenekli bir platform oluşturmak için askeri gücü maliyet etkinliği ile birleştirdi."
Georgetown Üniversitesi Güvenlik ve Gelişen Teknoloji Merkezi'nde kıdemli bir araştırma analisti olan Lauren Kahn, TB2'nin başarısının teknolojik sınırlamalarına rağmen geldiğini söyledi. Radyo kontrollü dronlar yavaş olsalar da, çekili toplar ya da zırhlı araçlar gibi daha yavaş ya da sabit hedefleri bile etkisiz hale getirmede başarılı oldular.
"TB2 beklenmedik bir kahraman: ucuz, saklanması zor ve ağır aksak" diyen Kahn, Rusya ile savaşta oyunu değiştirenin Ukrayna'nın insansız hava araçlarını kullanmadaki becerisi ve "belirli bir teknoloji parçasının göreceli güçlü ve zayıf yönlerinden yararlanma" becerisi olduğunu sözlerine ekledi.
Son aylarda, Rusya'nın katmanlı hava savunma sistemleri ve elektronik savaşının nispeten büyük, alçaktan uçan cihazları yakalaması nedeniyle TB2'nin Ukrayna'da daha az başarılı olduğu söyleniyor. Coffey "Ukrayna TB2'yi artık keşif ve [hedef] tespit görevlerinde daha iyi kullanıyor - özellikle de ABD'nin Yüksek Hareket Kabiliyetli Topçu Roket Sistemi HIMARS ile eşleştirildiğinde" diyor.
Selçuk, TB2'lerin Ukrayna'da "hala yoğun bir şekilde kullanıldığını" söyledi. Selçuk, Rus ilerlemelerinin üstesinden gelmek için şirketinin, akıllı telefon üreticilerinin yazılımlarını düzenli olarak güncellediği gibi neredeyse günlük güncellemeler yaptığını söyledi.
Baykar'ın saldırı drone'u Bayraktar TB2, Ukrayna'nın Rusya'nın Kiev'e ilerleyişini durdurmak için kullanmasıyla 'ikonik bir statü' kazandı. (Baykar Teknoloji)
Gelişmeler, Baykar'ın İstanbul'un eteklerinde, yaklaşık bir yıl önce inşa edilen ve yeşil kanepeler, turuncu minderler, ücretsiz yemekler, suni çim futbol sahası, sinema, iki yüzme havuzu ve 45 odalı bir konaklama tesisi içeren Silikon Vadisi tarzı bir kampüs olan genel merkezinde yaşanıyor. Yerel bir dokunuş da iki hamam ya da Türk hamamı şeklinde karşımıza çıkıyor..
Geçtiğimiz Cuma günü öğle yemeğinden kısa bir süre sonra, giriş holündeki kanepeler kenara çekildi ve yüzlerce hasır hızla serildi. Saatler 13:17'yi gösterdiğinde, yüzlerce personel Mekke yönünde dua etmek için hep birlikte diz çöktü (Seçkin Deniz'in notu: Cuma namazı kastediliyor). En ön sırada şirketin insansız hava araçlarının baş mimarı Selçuk vardı.
Baykar'ın kampüsteki ana fabrikasında beyaz önlükler giyen stajyerler, mühendislerin TB2'leri, daha büyük Akıncı'yı ve Bayraktar'ın bugüne kadarki en gurur verici ürünü olan Türkiye'nin ilk insansız savaş uçağı Kızılelma'yı bir araya getirmelerini yakından izlediler. Nikkei'ye konuşan bir yetkili, Ukrayna'dan gelen motor ve yarı iletkenler dışında, yeni nesil insansız hava aracının tüm kritik alt sistemlerinin Türkiye'de üretildiğini söyledi.
Baykar, yavaş ve pervaneli TB2'nin aksine Kızılelma'nın eninde sonunda süpersonik olmasını umuyor. Tasarımcıları, insansız hava aracı sürülerinin beşinci nesil savaş uçaklarına karşı koyacağı bir gün hayal ediyor. İnsansız hava araçlarının asimetrik bir avantaja sahip olacağına inanıyorlar. Bir pilotun içgüdüsü çarpışmadan kaçınmak iken, bir drone'un korkusu yoktur.
Selçuk, "Beşinci nesil bir savaş uçağının gökyüzünde insansız bir savaş uçağıyla karşılaştığını düşünün" dedi. "Pilotu eğitmek belki 10 ila 15 yıl sürmüştür. Pilot bu uçağı uçurabilmek için hayatında pek çok iniş ve çıkışla yüzleşmek zorunda kalmıştır. Hayatın kıyısında uçuyorlar."
Sultan II.Mehmed'in 1453 yılında Konstantinopolis'i fethi Baykar'ın merkezindeki bir duvar resminin sol tarafında tasvir edilmiştir. (Baykar Teknoloji)
Bu tür bir teknolojiyi geliştirmek için doğru insanları bulmak Bayraktar kardeşler için bir zorluk olmaya devam ediyor. CEO Haluk geçen yıl verdiği bir röportajda en büyük sıkıntılarının "Türkiye'de ve dünyada çok sınırlı" olan bir havuzda yetenek bulmak olduğunu söyledi.
Baykar'ın buna yanıtı iş başında eğitimi vurgulamak oldu. Şirket, rakiplerinden işçi almak yerine, stajyerleri işe almayı tercih ediyor - yılda 1.300 kişi getiriyor - bu kişilerin diğer şirket kültürlerinin sınırlamalarına daha az bağlı olacaklarını düşünüyor.
"Dünyadaki bazı teknoloji şirketleri sadece dâhileri işe alıyor. Biz öyle yapmıyoruz. Bizde ortalama üniversitelerden gelen insanlar var," diyor Selçuk. "Biz daha çok hırsa, azme bakıyoruz. Ve mühendislerimizi eğitiyoruz."
"Yaptığımız şeyin tüm amacı gençlere özgüven kazandırmak çünkü yüzyıllardır bu özgüvenden yoksunuz. Modern dünyanın gelişimine bakarsanız, zamanın bir noktasında bilimin kurucularının ya da bilimin yenilikçilerinin ağırlık merkezinin Batı'ya doğru kaydığını görürsünüz."
Ağırlık merkezinin Batı'dan uzaklaşması kaçınılmaz siyasi soruları da beraberinde getiriyor. Haluk'a bu tür konular sorulduğunda, şirketinin tüm silah ihracatlarının hükümet onayı gerektirdiğini belirtti ve Baykar'ın politikasının bir çatışmanın her iki tarafına da silahlı insansız hava aracı satmamak olduğunu söyledi.
"Şirket prensibi olarak savaş vurgunculuğuna karşıyız" diyor. "Önceliğimiz stratejik ilişkilerimiz olan kardeş, dost, müttefik ve NATO üyesi ülkelerle kabiliyetlerimizi paylaşmaktır. Azerbaycan, Pakistan [ve] Ukrayna gibi ülkeler önceliğimizdir."
Haluk, ABD'nin 2019 yılında Rus silahları satın aldığı için Türkiye'yi F-35 müşterek taarruz uçağı programından çıkarma kararının kısa vadeli bir zorluk oluşturduğunu ancak ülkenin kendi yerli varlıklarını geliştirmesine yardımcı olabileceğini söylüyor.
"Türkiye'nin yaptırımların üstesinden gelmek için çözümler üretmesi için büyük bir teşvik yaratıyor" diyor. "Bu bize ekstra bir itici güç sağlıyor."
Büyük Batılı ülkelerin Türkiye'ye yaptırım uygulamasının kendi zararlarına olduğunu ima ediyor.
"Türkiye'nin savunmadaki başarıları diğer orta güçleri de harekete geçiriyor ve onların da stratejik özerkliklerini arttıracak" diyor. "Bu da dünya güçlerini rahatsız edecektir."
Ken Moriyasu, Sinan Tavsan, İstanbul, 18 Ağustos 2023, Nikkei Asia
(Ken Moriyasu ve Sinan Tavşan Nikkei Asia'nın kadrolu çalışanlarıdır.)
Seçkin Deniz, 18.08.2023, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.