Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
The Interrupted Rest of Greece’s Muslim Dead
Yunanistan'ın Müslüman Ölülerinin Hayal Kırıklığı Yaşayan Geride Kalanları
"Ülkede vefat eden Müslümanların aileleri inancın gerekleri ile anmanın pratikleri arasında zorlu seçimlerle karşı karşıya."
32 yaşındaki Nassim Amoui, merhum babası Darius'un gömülü olduğu Atina'nın güneyindeki sahil bölgesi Palaio Faliro'daki mezarlığın önüne arabasını park ediyor. Mezar sıralarının arasındaki dar patikada yürürken güneş ışınları sık çam dallarının arasından süzülerek beyaz mermer mezarları aydınlatıyor.
Darius'un yanındaki mezarda bulunan ceset üç yıl sonra mezardan çıkarıldı. (Anna Pantelia)
Hava Yunan mezarlıklarının kendine özgü kokusuyla ağırlaşıyor: taze çiçekler, çam ve yanan "livani" karışımı - kokulu dumanının duaları cennete taşıdığına ve ölenlerin ruhlarını arındırdığına inanılan aromatik reçineden yapılan tütsü. Oğlunun mezarını ziyaret eden bir annenin ağıtları uzaktan duyulabilir.
Nassim babasının mezarına yaklaşırken, gölgelerin arasından yeşil gözlü kırçıllı bir kedi çıkıyor ve mezar taşlarının arasından süzülerek Nassim'i bir dizi dostça miyavlama ve baş teması ile karşılıyor. "Bu Moira," diyor Nassim tüylü arkadaşını severken.
Moira, Darius'un mezarının etrafında dolaşıyor ve başını mezara sürtüyor. "Bazen bu kedi ile babam arasında bir bağ olduğunu hissediyorum," diye hıçkırıyor Nassim. "Bunu açıklayamıyorum ama Moira'nın babamla iletişim kurmanın bir yolu olduğunu hissediyorum."
Palaio Faliro mezarlığından bir görünüm, Yunanistan. (Anna Pantelia)
Darius Ağustos 2020'de beklenmedik bir şekilde uykusunda vefat etti ve ailesinin evinden birkaç mil uzaklıktaki bu mezarlığa gömüldü. Nassim, "Aile, onu sık sık ziyaret edebilmek için yakınımızda olmasını istedi," diyor. Darius ailenin bel kemiğiydi. 20 yıldır Atina'da siyasi mülteci olarak yaşayan İranlı bir Müslümandı. Tahran'dan kaçtıktan sonra eşi ve iki çocuğuyla birlikte Yunanistan'ın başkentinde yeni bir hayata başlayan yetenekli bir marangozdu.
Darius'un vefatının üzerinden neredeyse üç yıl geçmesine rağmen Nassim hala gözyaşlarına boğulmadan ondan bahsedemiyor. Darius onun kahramanı, koruyucusu ve rehberiydi. Ailesinin geçimini sağlamak için yorulmak bilmeden çalıştı ve onun ve kardeşinin sevdiği ama kendi deyimiyle "bizim olmayan" bir ülkede kendi ayakları üzerinde durabilmelerini sağladı. "Burada akrabalarımız yok," derdi ona. "İran'da sahip olabileceğimiz aile desteğine sahip değiliz." Onu ve kardeşini bağımsız olmaya itti.
Nassim şimdi bir ebe ve Atina'da sığınmacılara tıbbi hizmet veren bir STK kliniğinde çalışıyor. Yakın zamanda güzellik uzmanı olarak sertifika almış ve aynı zamanda akşamları ailesinin İran restoranında çalışıyor. Babasının sarsılmaz sevgisi ve desteğinin dayanıklılığının temelini oluşturduğunu ve ona yolundaki her engeli aşma gücü verdiğini fark ediyor. Anılar onun için önemlidir ve babasının yakınında olması ona güven vermektedir. Ancak bu güvence yakında ortadan kalkabilir.
Yunanistan'da vefat eden Müslümanların kaderi, şu anda Nassim ve ailesini istenmeyen zorluklarla karşı karşıya bırakan karmaşıklıklar ve belirsizliklerle dolu. Nassim'in babası ölür ölmez yapması gereken zor bir seçim vardı: cesedinin Yunan yasalarına göre üç yıl sonra mezardan çıkarılacağını bilerek onu Atina'ya gömmek ya da cesedini yaklaşık 500 mil uzağa, ülkenin tek Müslüman mezarlığının bulunduğu kuzeydoğuda Yunan-Türk sınırına yakın Trakya'ya göndermek.
Mezardan çıkarma, ölen kişinin herhangi bir yakını için tatsız bir ihtimaldir, ancak Yunanistan'ın en büyük iki şehri olan ve birlikte ülke nüfusunun yarısından fazlasını barındıran Atina ve Selanik'teki aşırı kalabalık, bunu gerekli bir önlem haline getirmiştir.
Yunanistan Din İşleri Genel Sekreteri George Kalantzis, "Yakın zamanda çok sevdiğim bir aile üyemi kaybettiğimde, Atina'da bir mezar yeri bulmak neredeyse imkansızdı" diyerek durumun vahametini anlatmaya çalışıyor. Mezarlıkların aşırı kalabalık olmasına katkıda bulunan bir faktör de, hükümetin 2006 yılında uygulamayı yasallaştırmasına rağmen Yunan kilisesinin ölülerin yakılmasına karşı direnmesidir. İlk krematoryum Ekim 2019'a kadar açılmadı.
Yunan yasaları uyarınca cesetler çıkarıldıktan sonra üç kaba mezar ve arka planda bir kemik ocağı. (Anna Pantelia)
Sonuç olarak, bir cenaze töreninden üç yıl sonra, ölenlerin ailelerinin sevdiklerini mezardan çıkarmaları, kemiklerini yıkamaları ve mezarlıktaki bir depoda saklanmadan önce metal bir kaba yerleştirmeleri gerekmektedir. Cesedin yeterince çürümediği durumlarda, mezar kazıcıları kalıntıları birkaç hafta daha bekleterek aceleyle yeniden gömmek zorunda kalıyor.
Atina'da, şehrin mezarlıklarından birinde bir defin yeri edinmenin maliyeti 10.000 avro ile 40.000 avro (11.000 dolar ile 44.000 dolar) arasında değişebilmektedir. Bir aile sevdiklerinin defin işlemlerini uzatırsa, her üç ay için 770 dolara varan ek bir maliyetle karşı karşıya kalabilir.
Ülkenin Müslüman azınlığı söz konusu olduğunda, İslam hukukuna göre mezar açma kabul edilmediğinden, pek çok kişi Yunan hükümeti tarafından görmezden gelindiğini ve kenara itildiğini hissetmektedir. Sevdiklerini gömmek bu nedenle bir çileye dönüşüyor.
Yunanistanlı bir Müslüman ve Yunanistan Müslümanlar Birliği'nin halkla ilişkiler müdürü olan Anna Stamou, "Yunanistan'daki Müslümanlar cenazeleri ülkenin diğer tarafına göndermek ya da cenazenin İslam hukukuna göre defnedileceği menşe ülkeye gönderilmesi için cemaatlerinden para toplamak zorundalar," diyor. "Bu onlara 3.000 ila 4.000 avroya [3.300 ila 4.400 dolar] mal olabilir."
Anna ve kocası, 18 yıldır Müslüman toplumunun geneliyle birlikte, Müslümanlar için cesetlerinin mezardan çıkarılmayacağı uygun bir defin yeri bulunmasını savunuyor. "Yunan devleti tarafından karşılaştığımız direnişin, Müslüman toplumunun sistematik olarak değersizleştirildiğini gösterdiğini düşünüyoruz, öyle ki Yunan toplumunda, ölümde bile asla eşit tutulmuyorlar" diye ekliyor.
On yılı aşkın bir süredir bu görevi yürüten Kalantzis, ne mevcut ne de önceki hükümetlerin bu tür çabalara doğrudan karşı çıkmadığını söylüyor. Ancak Kalantzis, sınırlı alanın yarattığı zorlukların ve yasanın üç yıl sonra mezarların açılması ya da defin için ödeme yapılmasını zorunlu kılması nedeniyle gayrimüslim nüfusun olası tepkisinin altını çiziyor. Ancak Müslümanlar, Yunanistan'ın büyük şehirlerinde Müslümanlar için bir mezar yeri sağlanmamasının siyasi bir tercih olduğunu düşünüyor.
Din, Yunan kültürünün ve ulusal kimliğinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamış, Yunan Ortodoks Kilisesi merkezi bir rol oynamıştır. Osmanlı işgali sırasında kilise bir direniş sembolü olmuş, Yunan dili ve kültürünün korunmasında önemli bir rol oynamıştır. Pew Araştırma Merkezi'nin 2018 yılında yaptığı bir çalışma, Yunanlıların dörtte üçünün Ortodoks olmanın gerçek anlamda Yunanlı olmak için en azından biraz gerekli olduğuna inandığını göstermektedir.
Hayatının büyük bölümünü Yunanistan'da geçiren ve liberal bir Müslüman olarak yetiştirilen Nassim kendini kaybolmuş hissediyor. "Babam öldüğünde kendimi iki kültür arasında buldum. Bir yandan babamı [İslami] geleneklerimize göre ziyaret edebileceğim bir mezarlığa defnetmek için bir yol bulmam gerekiyordu, diğer yandan da çoğu imam babamı defnetmeyi reddediyordu çünkü sonunda onu yakındaki bir mezarlıkta, Hıristiyanların arasında defnetmeye karar verdim."
Babasının kalıntılarının mezardan çıkarılmaması için mücadele eden Nassim Amoui'nin bir portresi. (Anna Pantelia)
Nassim babasının mezarının yanına kazılmış çukura bakıyor - birkaç gün önce yapılan bir başka kazı. Babası için de zamanın tükenmekte olduğunu biliyor ama onun ebedi istirahatgahı için mücadele etmeye hazır. "Hıristiyan olmayanlara mezar yeri sağlamaktan sorumlu oldukları için belediyeyi mahkemeye vereceğim" diyor. "Bunu yapan ilk Müslüman ben olabilirim."
Anna Pantelia, 6 Haziran 2023, The New Lines Magazine
(Anna Pantelia Yunan bir foto muhabiridir.)
Mustafa Tamer, 25.08.2023, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri-Analiz, Onlar Ne Diyor?
Mustafa Tamer Yayınları
Onlar Ne Diyor?
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.