Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Super-K: The myth of Henry Kissinger
Henry Kissinger yarın (27 Mayıs 2023) 100 yaşına girecek - bu olağanüstü bir başarı ve onun pek çok başarısından biri. Kissinger'ın uzun ömrü, onun çok popüler ve yarı doğaüstü temsilini doğruluyor gibi görünüyor: 1974 tarihli ünlü Newsweek kapağındaki mistik "süper-K" imajı - mavi taytlı ve kırmızı pelerinli - her seferinde bir diplomatik hamleyle dünyayı kurtarmaya hazır.
Dünya siyasetinin yaşlı bilgesi hala röportajlar veriyor ve zaman zaman, dış politika meraklılarının küresel siyasetin yoğun sislerini dağıtmak (veya yemek masasında arkadaşlarını etkilemek) umuduyla inceledikleri kehanet yazıları yazıyor. Uluslararası ilişkiler akademisyenlerinin, uzmanların, gazetecilerin ve genel olarak bilinçli kamuoyunun hayranlığının değilse bile bitmeyen ilgisinin nesnesi olmaya devam ediyor.
Getty Images
Yüzüncü doğum yıldönümünün yaşandığı bugünlerde, büyük çoğunluğu onun eşsiz zekasını, bilgeliğini ve sofistikeliğini kutlayan bir yorum yağmuru bekleyin. Çok daha küçük ama önemsiz olmayan bir eleştirel kalabalık ise onu, düpedüz bir savaş suçlusu değilse bile, vicdansız, otoriter eğilimli bir entrikacı olarak suçlayacaktır.
Hem savunucuları hem de aleyhtarları Kissinger'ın ahlaksız ama tutarlı bir realpolitiker olduğu fikrine bağlı kalmaktadır. İkinci gruba göre Kissinger, yüksek güç politikasının en kötü aşırılıklarını sürekli olarak haklı çıkaran ve aktif olarak teşvik eden alaycı ve ilkesiz bir savunucusudur. Birinci grup ise onu, uluslar arasındaki ilişkilerin kaçınılmaz (ve acımasız) doğası hakkında halka ders veren ve insan hakları meraklılarının, demokrasiyi teşvik eden vizyonerlerin ve uluslararası hukukun üstünlüğü teorisyenlerinin hem tehlikeli hem de ikiyüzlü iç saflıklarını açığa çıkaran, ulusal çıkarların dürüst bir temsilcisi olarak görüyor.
Ancak Kissinger'ın bir entelektüel olarak düşüncelerinde, bir devlet adamı olarak eylemlerinde ve çok aranan bir dış politika gurusu olarak politika reçetelerinde bu tutarlılığı gerçekten bulabiliyor muyuz? Cevap pek de olumlu olamaz. Kamusal alanda yetmiş yıla yayılan kariyerinde Kissinger, zamanın siyasi ve entelektüel akımlarına meydan okumaktan çok onları takip etmiştir. Çalışmalarında, fikirlerinde ve önerilerinde bu akımları şekillendirmekten çok onlara uyum sağlamıştır.
Yazılarının ve en önemli siyasi eylemlerinin basit bir incelemesi bunu göstermektedir. 1950'lerin ortalarında, popüler ve kariyer açısından uygun olduğu zamanlarda taktik nükleer silahların olası kullanımı üzerine düşündü. Aynı on yılın ilerleyen dönemlerinde, ABD'nin Sovyetler Birliği karşısında bir füze açığı olduğu yönündeki asılsız ama siyasi açıdan elverişli inanca bağlı kaldı. Moskova'nın roketler konusundaki teknolojik üstünlüğünün küresel güç dengesini kalıcı olarak değiştirdiğini ve ABD'nin Soğuk Savaş'ı kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğunu iddia etti. (Aslında bir füze açığı vardı ama yine de durum Washington'un avantajına idi).
1960'ların ortalarında Kissinger günün bir başka önemli konusunu ele aldı: transatlantik ilişkiler. Kissinger'ın rafine argümanı, ABD'nin Avrupalı müttefiklerini daha fazla dinlemesi gerektiği ve işbirliğinin çatışmaya tercih edilmesi gerektiği yönündeydi. Amerika'nın Çinhindi'ne askeri müdahalesini artırma yönündeki akılsızca kararı konusunda özel olarak bazı şüpheleri olsa da, Vietnam'daki savaşın stratejik öncüllerini asla sorgulamadı.
Hükümete geldiğinde, Nixon'ın ulusal güvenlik danışmanı olarak, bu çatışmayı sonuçsuz bir şekilde uzatmaya razı oldu. Bunu 1945 sonrası ABD dış politikasının en önemli fetişlerinden biri olan güvenilirlik saplantısı ve bunun sonucunda ABD güvenliği için gerçekten hayati önem taşıyan tiyatrolarla taşımayanları ayırt edememekle gerekçelendirdi. (Olaylar Vietnam'ın ikinci kategoriye girdiğini kısa sürede gösterecekti). Tutarlı bir realisti koltuğundan düşürecek paradoksal bir akıl yürütmeyle Super-K, ABD'nin en başta müdahale ederek stratejik bir çıkar yarattığını ve Vietnam'ın önemi ne olursa olsun, ABD'ye ve taahhütlerine olan uluslararası güvenin tehlikede olduğunu iddia etti. Bu nedenle geri çekilme düşünülemezdi.
Kırk yıl sonra Kissinger, Irak'a müdahale ve Washington'un aceleci geri çekilmelerden kaçınması gerekliliği konusunda benzer bir argüman sunacaktı. Diplomatik dehasının ürünü olduğu iddia edilen Çin'e açılım uzun zamandır yapılmaktaydı ve artık bunun aslında Nixon'ın fikri olduğunu biliyoruz. Kissinger aslında başlangıçta çok şüpheciydi.
Hükümetteyken Kissinger'ın çeşitli uluslararası meselelere ilişkin analizleri genellikle yanlış bilgilendirilmiş ve dogmatik, politika önerileri ise düpedüz tehlikeli olmasa da tutarsızdı. Pek çok örnek arasından bir tanesini ele almak gerekirse, 1974-75 yıllarında Portekiz'deki karışık demokratik geçiş sürecinde, durumu tamamen yanlış okudu ve katı ve ikili Soğuk Savaş merceklerini uyguladı. Şili çözümü (yani sağcı bir askeri darbe) ya da Tayvan çözümü (aşırı gerici Azor Adaları'nın anakaradan ayrılması; "Görünüşe göre" diye espri yaptı, "sadece beyazların özerklik hakkı yok") ile flört etti.
1980'lerin sonlarında, Orta ve Doğu Avrupa'daki Sosyalist rejimlerin ve daha sonra Sovyetler Birliği'nin çöküşünden hemen önce Soğuk Savaş'ın sistemik istikrarını kutladı. Hatta 1990'larda Woodrow Wilson'ın idealizmine yönelik orijinal eleştirisini yeniden gözden geçirdi.
Bunlar sadece birkaç açıklayıcı örnektir ve bunlara daha birçokları eklenebilir. Bu durum, Kissinger'a neden hala bu kadar saygı duyulduğu, hayranlık duyulduğu ve kendisine danışıldığı sorusunu akla getirmektedir. Bu soruyu yanıtlamak için insan Kissinger'dan çok efsane Kissinger'a odaklanmamız gerekiyor. Kissinger, dinlemeye ve öğrenmeye eğilimli ve yetenekli olanlara acımasız gerçekleri söylemeye cesaret eden, bilge, saçma olmayan bilge imajının sürekli ve çoğu zaman başarılı bir destekçisi olmuştur. Ancak bunda basit bir oportünizm ve etkili bir kendini yüceltmeden daha fazlası var.
Kissinger'ın popülaritesi kısmen modern Amerika'nın diğer bölgeleri kurtarmaya ve dönüştürmeye yönelik mesihvari projeleri ile büyük hayal kırıklıklarının ardından nankör bir dünyanın ABD'nin geri adım atması yönündeki talepleri arasında gidip gelmesiyle bağlantılıdır. Kriz, iç gözlem ve kendinden şüphe dönemlerinde Kissinger'ın kasvetli söylemi ve net tavsiyeleri her türlü stratejik ya da ahlaki muammadan basit bir çıkış yolu sunar gibi görünmüştür: ulusal çıkarların peşinden gidin; pratik olmayan melioristik ütopyalardan kurtulun; ahlakı ahlakçılıkla karıştırmayın.
Vietnam felaketini takip eden krizlerden birinde söylediği gibi, ABD'nin "acı gerçekle yüzleşmesi" ve "dış politikayı diğer ulusların yüzyıllardır yapmak zorunda kaldıkları gibi - kaçmadan ve soluk almadan - yürütmeyi öğrenmesi" için sık sık zaman gelir.
Kissinger'ın ünü her zaman, saf Amerika'ya dünya siyasetinin sert ve kaçınılmaz kurallarını öğreten, bilgili, ağır aksanlı, tarih bilincine sahip Avrupalı imajını yansıtmıştır. Wilson'ın aniden yeniden keşfedilmesine rağmen, 1980'ler ve 1990'ların neoliberal ve insani coşkusu sırasında daha az popüler ve etkili olması tesadüf değildir. Bu yüzyılın Amerikan savaşlarının dramatik fiyaskoları, 2008 mali çöküşü ve bunun sonucunda küreselleşmenin radikal bir şekilde tartışmaya açılmasının ardından yeniden gündeme gelmesi de tesadüf değildir.
Her fantezi kahramanı gibi, süper-K de çıkmazlar ve acil durumlar için biçilmiş kaftandır, çünkü sunduğu şey her zaman bir kriz söylemidir. Kendisi, yazıları ve politikaları hakkında ne düşünürsek düşünelim, bugünün çağı ve ikilemleri için daha uygun bir mit hayal etmek zor.
Mario Del Pero, 26.05.2023, The Hill
(Mario Del Pero, SciencesPo-Paris'te Uluslararası Tarih Profesörüdür. “The Eccentric Realist. Henry Kissinger and the Making of American Foreign Policy-“Eksantrik Gerçekçi. Henry Kissinger ve Amerikan Dış Politikasının Oluşumu” (Cornell University Press) adlı kitabın yazarıdır.)
Seçkin Deniz, 04.09.2023, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.