Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Why Turkey and Egypt are Friendly Again
Erdoǧan ve Sisi arasındaki yakınlaşma, daha entegre bir bölgeye doğru yeni bir ivme üretebilir.
Geçtiğimiz hafta Kahire'de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi arasında varılan Sevgililer Günü anlaşması önemli bir diplomatik başarı olarak değerlendirilmelidir.
Arap Baharı'nın ardından Mısır'ı otuz yıl boyunca yöneten Hüsnü Mübarek 2011 yılında istifa etmek zorunda kaldı ve ertesi yıl yerine Müslüman Kardeşler lideri Muhammed Mursi geçti. Mursi 2013 yılında General Sisi liderliğindeki bir askeri darbe ile devrildi.
Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Cumhurbaşkanı
Üç ay önce Ürdün Kralı Abdullah, The Atlantic'e verdiği bir mülakatta, Mısır ve Türkiye'de İran liderliğindeki Şii hilaline rakip olacak bir Müslüman Kardeşler hilalinin gelişeceğini öngörmüştü. Kral, Erdoğan'ı, mutlak iktidara erken oynayarak Mısır'da Müslüman Kardeşler'in davasını gerileten Mursi'nin daha ölçülü ve anlayışlı bir versiyonu olarak görüyor. Abdullah, "Türk modeli gibi altı ya da yedi yılda -bir Erdoǧan gibi- yapmak yerine Mursi bunu bir gecede yapmak istedi" dedi.
Darbeden sonra Türkiye yirmi bin kadar Müslüman Kardeşler üyesine ve ailelerine ev sahipliği yaptı. Erdoğan Sisi'yi "gayrimeşru bir tiran" olarak nitelendirdi ve Mısır'ın İsrail ile Gazze'deki Hamas arasında bir barış anlaşmasına aracılık edemeyeceğini söyledi.
Erdoğan, "tek millet, tek devlet, tek bayrak, tek vatan" anlamına geldiğini söylediği İhvan'ın Rabia (dört parmak) işaretini de benimsedi, ancak Mayıs 2021'de normalleşme görüşmeleri başladığında bunu kaldırmaya karar verdi.
Ancak Zohr gaz sahası Akdeniz'deki en büyük gaz sahası olan Mısır, Ocak 2019'da kendi forumu olan Doğu Akdeniz Gaz Forumu'nu kurmaya karar verdi. Foruma İsrail, Kıbrıs, Yunanistan, Fransa, İtalya, Ürdün ve Filistin Yönetimi katılırken Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği gözlemci statüsünde. Türkiye ise dışarıda bırakıldı.
İki LNG ihracat terminaline sahip olan Mısır, bölgesel bir enerji merkezi olabilir ancak iç talep tarafından engelleniyor. İsrail önemli bir boru hattı gazı kaynağı ve 2021 sonunda Mısır da Türkiye'nin önemli bir LNG tedarikçisi olarak ortaya çıktı.
Sonuç olarak hem Türkiye hem de Mısır büyük bir sıkıntı içinde. Geçtiğimiz Ağustos ayında Steven Cook, Sisi'nin Mısırlılara nasıl refah vaat ettiğini ancak Mısır'ı beş parasız bıraktığını çarpıcı bir eleştiriyle anlatmıştı. Aynı şey Erdoğan ve Türkiye için de geçerli.
2018'de Türkiye Merkez Bankası eski Başkanı Durmuş Yılmaz, Erdoğan'ın 2000'li yılların çoğunda dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan ekonomiyi yönetme biçimini eleştirdi. Ucuz kredi, hükümet eşantiyonlarına, ahbap çavuş sözleşmelerine, domuz fıçısı (sponsorlar için) projelerine ve göze çarpan tüketime gitti. Ardından küresel mali kriz patlak verdi.
Daha iki yıl önce Erdoğan, Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği'ne (TÜSİAD) bir Müslüman olarak İslami öğretiye uygun şekilde faiz oranlarını düşürmeye devam edeceğini söyledi ve faiz oranlarını düşürmedikleri için üç merkez bankası başkanını görevden aldı.
Ancak Mayıs seçimlerinden sonra Erdoğan, Mehmet Ali Şimşek'i yeniden Maliye Bakanı olarak atadı ve ekonomik ortodoksiye geri dönülerek temel kredi oranı kademeli olarak yüzde 8,5'ten yüzde 45'e yükseltildi.
Bununla birlikte, Ocak ayında Türkiye'nin resmi enflasyon oranı yüzde 64,86 iken, bağımsız bir enflasyon araştırma grubuna göre bu oran yüzde 129,11'dir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin yüzüncü kuruluş yıldönümünün arifesi olan 28 Ekim'de Cumhurbaşkanı Erdoğan, Filistinlilere destek amacıyla İstanbul'da kitlesel bir miting düzenledi.
Erdoğan ve Sisi Eylül ayında Yeni Delhi'deki G20 zirvesi çerçevesinde bir araya geldiklerinde, enerji alanında, örneğin LNG konusunda işbirliği ele alınan konulardan biriydi. Temmuz ayında büyükelçilerin karşılıklı olarak değiştirilmesiyle ikili ilişkilerin yenilenmesinin önü açılmış oldu.
Bu ayın başlarında Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye'nin Mısır'a savaş uçağı ve teknolojisi sağlamayı kabul ettiğini söylemişti. İki lider arasındaki samimi görüşmede sadece ticaretin arttırılmasına ilişkin bir anlaşma değil, aynı zamanda yüksek düzeyli stratejik işbirliğine ilişkin ortak bir deklarasyon da imzalandı.
CIA Başkanı William Burns, Mısır İstihbarat Başkanı, Katar Başbakanı Muhammed El Tani ve İsrailli bir heyet arasında Kahire'de gerçekleşen son görüşmenin de tanıklık ettiği üzere Mısır, Gazze'deki çatışmaya çözüm arayışlarında merkezi bir rol oynamaktadır.
Türkiye ile Mısır arasındaki yakınlaşmanın stratejik sonuçları, özellikle Levant Havzası'ndaki enerji kaynaklarının adil dağılımı açısından dikkate alınmaya değer. Eski ABD Büyükelçisi Eric Edelman, Erdoğan'ın kesinlikle Doğu Akdeniz Gaz Forumu'na erişim kazanmak istediğini ve bunu zorla yapabileceği sonucuna vardığını belirtiyor. Ancak buna gerek kalmayacaktır çünkü Mısır'ın başrolde olduğu bir ortamda Türkiye gözlemci olarak davet edilebilir.
Yunanistan, Kıbrıs ve İsrail arasındaki üçlü ortaklık Gazze'deki mevcut çatışma nedeniyle zarar görmüştür ve Aralık ayında Yunanistan ve Türkiye tarafından imzalanan Atina Dostane İlişkiler ve İyi Komşuluk Deklarasyonu Yunanistan'ın itirazlarını bertaraf etmelidir.
Kıbrıs şu anda belirsizlik içinde ve Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık gibi BM Genel Sekreteri'nin yeni Kıbrıs temsilcisinin BM öncülüğünde yeni bir barış girişimi için bir temel olup olmadığını belirleyecek raporunun sonucunu bekliyor.
Sonuç olarak, Barın Kayaoğlu'nun Al-Monitor'da belirttiği gibi, Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkilerdeki çözülme bölgesel bir eksen oluşturabilir ve daha entegre bir bölgeye doğru yeni bir ivme üretebilir.
Robert Ellis, 20 Şubat 2024, The National Interest
(Robert Ellis bir Türkiye analisti ve yorumcusudur. Aynı zamanda Atina'daki Avrupa ve Amerika İlişkileri Araştırma Enstitüsü'nde uluslararası danışman olarak görev yapmaktadır.)
Eyüp Kaan, 26.02.2024, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.