Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Who Is Scoring, Who Is Losing?
"Tahran'ın İsrail'e yönelik füze saldırısının ardından Biden Kudüs'ü gerilimi tırmandırma konusunda uyardı. İran, Rusya ve Çin ilerlerken İsrail kaybediyor mu? Eğer Amerika, İsrail ve Araplar kartlarını doğru oynarsa, Tahran bu işten zararlı çıkmayacaktır."
İran'ın İsrail'e yönelik füze saldırısından altı hafta önce Joe Biden, Birliğin Durumu konuşmasında gökyüzündeki pastayı servis etti: İsrail ve Filistin için "tek gerçek çözüm" olarak "iki devlet". Buna karşılık Cumhuriyetçi Senatör Mario Rubio, Başkan'ın aslında "Kasım ayındaki seçimler için çözmeye çalıştığı iki eyalet" olan Michigan ve Minnesota'yı kastettiğini söyledi.
Resim: IDF'nin Yahalom Biriminin bir üyesi tünel simülasyonu eğitim tatbikatında, Ocak 2023. (Flickr: İsrail Savunma Kuvvetleri)
Acı dolu iğnelemeler yanlış değil. Başkanlık yarışı söz konusu olduğunda iç politika dış politikadan önce gelir. Bu iki salıncak eyalet, yarışı belirleyecek sekiz kadar eyalet arasında yer alıyor. Yine de Rubio üçüncü bir "eyaletten", Demokrat Parti'den bahsetmeliydi. Yirminci yüzyılda Amerika'daki Yahudiler için bir sığınak olan Demokratlar -özellikle de Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer- Yahudi devletine karşı her zamankinden daha sert bir tutum sergiliyor. Her ne kadar karşıt görüşlü olsalar da Yahudi seçmenler bir zamanlar WASP'ların sığınağı olan Cumhuriyetçi Parti'ye doğru kayıyor ve GOP İsrail kampında mutlu bir şekilde otluyor. Amerikan siyasetinde yeni bir hizalanma daha gerçekleşiyor.
Sovyetler, Biden Yönetimi'nin İsrail-Gazze savaşının ilk haftalarından sonra yeniden ayarlama yapmasını "Tesadüf değil, yoldaşlar," diye ifade ederdi. Başkan, donanım ve sıcak sözlerle sadık bir şekilde İsrail'in yanında durmuştu. Ardından, ateşkesleri zorlayarak ve silahların kesilmesi tehdidinde bulunarak kendi sol kanadını güvence altına almaya çalıştı. Honi soit qui mal y pense, sinsi bir Fransız sözüdür: "Kötü düşünenler utansın." Bunlar seçim siyasetinin yollarıdır.
Buraya kadar her şey şeffaf. Ancak ulusların hayatında politikadan daha fazlası vardır, özellikle de küresel düzenin temel taşı olan dünyanın en güçlü gücü için. Dolayısıyla 13 Nisan'da İran'ın insansız hava araçlarını ve füzelerini "Küçük Şeytan"a karşı serbest bırakmasıyla yeni bir durum ortaya çıktı. Neyse ki İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) iyi hazırlanmıştı ve Amerika'nın (ve daha fazlasının) yardımıyla felaketi önledi. Eş zamanlı olarak Biden İsrail'i büyük bir misillemeye karşı uyardı. Lütfen bölgesel savaş olmasın dostlar. Ve eğer tetiklerseniz, bize güvenmeyin! Nisan saldırısı ve İsrail'in karşı hamlesi statükoyu altüst etmemelidir.
Amerika Birleşik Devletleri kıskanılacak bir ülke değil. Çin, Rusya ve İran'ın başını çektiği "Direniş Ekseni"ne karşı koymak zorunda: Suriye artı İsrail'in güneyindeki Hamas, kuzeydeki Hizbullah ve güneydeki Husilerden oluşan "Üç H". Yemenliler, Avrupa ve Asya arasında önemli bir ticaret yolu olan Kızıldeniz'deki deniz trafiğini aksatmakta ve Amerikan ve İngiliz askeri varlıklarını bağlamaktadır. Amerikan ve Batı çıkarlarına yönelik bu tehditler, Demokratik Sol'un iddialarını ve büyük bir Arap azınlığa sahip Michigan'ın sahip olduğu on beş seçim oyunun ağırlığını gölgede bırakıyor. Demokratların geleneksel işçi sınıfı müşterilerini Donald Trump'a kaptırdığı Pennsylvania'nın on dokuz oyu var.
İran'ın İsrail'e saldırısından önce manşetlerde ne yazarsa yazsın, Gazze bulmacanın sadece bir parçası. Tablonun tamamına bakın.
İran'ın İsrail'i doğrudan vurmasından daha uzun ömürlü olacak olan Biden'ın Filistin hamlesiyle başlayın. Ne kadar asil olursa olsun, iki devletli çözüm 1993'te Beyaz Saray bahçesinde Rabin-Arafat el sıkışmasından bu yana ölü doğdu. Hamas'ın 7 Ekim'de gerçekleştirdiği katliamın ardından İsrail'in bu ölüm kültünü ezmek için başlattığı topyekûn kampanya ile bu çözüm ölümden de beter hale geldi. İsrailli solcu tarihçi Benny Morris bunu açıkça ifade ediyor: "Araplar bunu [iki devletli çözümü] istemiyor, Yahudiler de istemiyor." Biden'ın yeniden seçilme endişelerine bakılırsa Amerikalılar Filistinlileri desteklemiyor. Pew Research'e göre, her on kişiden neredeyse altısı İsrail'in Hamas'la savaşmak için "geçerli" nedenleri olduğunu düşünüyor; "geçerli değil" diyenlerin oranı ise sadece yüzde 15.
Şimdi büyük resme bakalım. İsrail'in 1948'deki vahşi doğumundan bu yana yaşanan tek bir savaşın bile Filistin'in bağımsızlığıyla bir ilgisi yoktu. Beş Arap ordusu işgal ettiğinde, Filistin için değil, sahip olmak için savaştılar. Yahudiler denize döküldükten sonra kim hangi parçayı alacaktı? 1956, 1967 ve 1973'teki üç Mısır-İsrail savaşı da aynı şekilde Filistin devletiyle değil, devletler arasındaki klasik güç mücadeleleriyle ilgiliydi: Kim kimi yenecek ve üstünlük sağlayacaktı? İsrail'in Lübnan'a yönelik çeşitli saldırıları da Filistin'le ilgili değildi. İsrail kuzey sınırını, kuzeyine ölümcül bir tehdit oluşturanlara karşı güvence altına almaya çalışıyordu. Önce Suriye devreye girdi, ardından Ürdün Arafat'ın Filistin Kurtuluş Örgütü'nü kan dökerek ("Kara Eylül") sınır dışı etti ve son olarak Hizbullah İran'ın vekili olarak ortaya çıktı.
Devletleşme yoluyla çözülebilecek tüm çatışmaların anası olan Filistin'i bir kenara bırakın. Tahran'ın açgözlü teokrasisi, en son engellenen hava saldırısında da görüldüğü üzere, bölgedeki sorunların temel itici gücüdür ve Humeyniciler seksenli yıllarda Saddam'ın Irak'ıyla berabere kaldığından beri bu böyledir. Joe Biden ve Batı'nın bien pensant'ları "Filistin "in bir şifreden ibaret olduğunu kavramak için tarihe başvurabilirler. En uygun benzetme 19. yüzyılda İngiltere ile Rusya'yı karşı karşıya getiren "Büyük Oyun "dur. Bu klasik bir jeopolitikti. Afganistan'ın yakın savaş alanını aşan soru şuydu: Hazar Denizi'nden Himalaya'ya ve Hindistan'a giden yola kadar, İran da dahil olmak üzere Orta ve Güney Asya'ya kim hakim olacak?
İleri saralım. Şimdi, Büyük Oyun 2.0 ve bahisler eskisi gibi: Kim galip gelecek, kim kuyruğunu kıstıracak? İkinci bölüm, İsrail'in Hamas ve Hizbullah'la savaşmaya devam etmesi gereken tiyatronun çok ötesine geçti. İsrail'in mullokrasiye karşı misillemesi değişemez. Tahran'ın oyun planı.
Tiyatro seyircilerinin arka sıraları, sadece Batı'ya duydukları kızgınlıkla bir araya gelmiş rengarenk bir grup olan Küresel Güney'e ait. Onu zayıflatan kim olursa olsun alkışlıyorlar. Çin ve Rusya ön sıralarda yer alıyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin tökezlediğini görmekten mutluluk duyuyorlar. Hatta pek de dürüst olmayan aracılar olarak sahneye çıkıyorlar. Aslında, hala başrol oyuncusu olan Amerika'ya karşı gol atma peşindeler. Ne Filistin ne de Gazze'nin çektiği acı zerre kadar umurlarında değil, ABD ile küresel rekabette güçlenmeyi düşünüyorlar. Sözde bir NATO üyesi olan Erdoğan'ın Türkiye'si, Arapları dört yüz yıl boyunca ezmiş olan Osmanlı İmparatorluğu'nu hayal ederek düzenli olarak ortaya çıkıyor.
Joe Biden ve adamları Tony Blinken ve Jake Sullivan oyunun farkına vardıysa da bunu belli etmediler. Bu noktada, bir İran-İsrail çatışmasının içine çekilmekten endişe ediyorlar. Bidenistalar, uzun süredir devam eden "doğrudan saldırı yok" kuralını çiğneyen İran saldırısı öncesinde, Büyük Oyun 2.0'ın yüksek risklerinden habersiz görünüyorlardı ve belki de farkında olmadan İran'ın "Küçük Şeytan "a saldırmasına yeşil ışık yaktılar. Donald Trump'a karşı bu yılki yarışa göz dikerek, "dürüst arabulucu" olarak sahneye en iyi şekilde çıkarken İsrail ile aralarındaki mesafeyi genişlettiler.
Yahudi devletini -Amerika'nın Orta Doğu'daki tek güvenilir müttefiki- kuşkulandıran herkes aynı zamanda ABD'yi Avrupa, Asya ve Afrika'yı birbirine bağlayan stratejik bir bölge olan bölgeden çıkarmak değilse bile zayıflatmak istediğinde öncelikler zarar görüyor. İran'ın oyunu? Önce İsrail'i satranç tahtasından atmak.
Bidenistalar İsrail'i yumruklamak ve korumak arasında gidip gelirken (İran saldırmadan önce 2.300 yüksek güçlü bomba ve bir grup beşinci nesil F-35 sözü vererek) asıl kötülüğü görmezden geldiler. Tahran, sahnenin dışındaki yönetmen-senarist ve Washington'un hem en zeki hem de en azılı düşmanı. Bölgedeki ipleri elinde tutuyor ama doğrudan Bay Büyük'ün peşinden gitmeye cesaret edemiyor.
Tiyatroyu ele geçirmek için Tahran'ın merkez sahneye çıkması gerekmiyor. Başarısız hava saldırısının ardından vekalet savaşı hala daha az riskli ve daha ekonomik. Öyleyse, bırakın Üç H kanasın. İran hepsini eğitti ve donattı. Kimi, bizi mi? Allah kafirleri İslam karşıtı iftiralarından dolayı kahretsin. Kutsal devrimciler ve onların vekilleri kendi zaferleri için binlerce Gazzeliyi kasten kurban ettiler.
Hamas 1,200 İsrailliyi yok etmenin korkunç bir misillemeye yol açacağını çok iyi biliyor olmalıydı. Öyleyse neden Orta Doğu'nun en güçlü ordusunu kışkırttı?
Bu tamamen yanlış bir hesaplama olabilir. Hamas ve İranlı destekçisi, IDF'yi yerel halkın lehine olan şehir savaşının ölümcül tuzağına çekerek ona dayanılmaz bir zarar verebileceklerini düşünmüş olmalılar. Peki nasıl? Kısa bir liste: aşağıda tünellerden oluşan bir labirent, yukarıda mayınlı sokaklar, ortaya çıkıp kaybolan silahlı adamlar. Bunlara bir de İsrail'in şehir savaşında kullandığı Merkava tanklarını yerle bir edebilecek son model Rus Kornet gibi el füzelerini ekleyin. Kısa süre sonra "Siyonist varlık" her zamanki gibi geri çekilecekti. Büyük ölçüde sağlam kalan Hamas yıkıntılar arasından yükselecek, milyarlarca dolarlık dış yardımlarla Gazze'yi ve kendi gücünü yeniden tesis edecekti.
Kassam Tugayları, IDF'nin aşağılanacağını öngören Batılı uzmanlarla iyi bir arkadaşlık içindeydi. Yine de taktiksel üstünlük sağladı çünkü iyi hazırlanmıştı. Ordu, Gazze tipi maketlerde ev ev çatışma pratiği yapmıştı. Geçilmez tank kalkanları edinmişti. Saldırıda IDF, tünel robotları gibi sofistike yeni donanımlar kullandı ve yeraltını geçilmez hale getirmek için kimyasalları hızla mühürledi. Elektrik ve internetin kesilmesi Hamas'ı sağır ve kör etti. Yani 7 Ekim'den sonra taktiksel sürpriz İsrail'in tarafındaydı.
Ancak IDF tüm gücüne rağmen Hamas ve Tahran'ın hesaplarının saat gibi işlediği küresel arenadaki belirleyici siyasi savaşı kaybetti. Onların korkunç mantığına göre Gazzeli ölüler dünya ekranlarında öldürülen İsraillilerden katlanarak daha değerliydi. Yakında dünyanın öfkesi, öldürülen 1.200 İsraillinin anısını yok edecekti. Ve öyle de oldu, çünkü ölü sayısı Hamas'ın bir kolu olan Gazze Sağlık Bakanlığı tarafından tahmin edilebileceği gibi manipüle edildi.
Hamas politbüro üyesi Gazi Hamad ilk başlarda "Şehit vermekten gurur duyuyoruz" diye övündü ve kârlar birikti. İsrail kısa süre içinde yalnız kalırken, gerçek nüfuza sahip tek müttefiki olan ABD bir o yana bir bu yana savruluyordu. İbrahim Anlaşmaları sallanmaya başladı; bunlar çeşitli Körfez ülkeleriyle barış ve İran'ın etrafında sıkılaşan bir çevreleme halkası vaat ediyordu. Riyad geri çekildi. Uluslararası Ceza Mahkemesi, Rusya'nın 2022'den beri Ukrayna'ya kasıtlı olarak uyguladığı yıkımı bir kenara bırakarak İsrail'i "soykırım" ile suçladı.
Her açıdan İran kazancını arttırıyordu. Washington'un sözde müttefiki Riyad'ın Tahran ile nasıl ayak oyunları oynadığına da dikkat edin. Eğer ABD Gazze konusunda İsrail'e soğuk davranabiliyorsa, neden Emirlikler ve Suudiler için uğraşsın ki? Öyleyse Tahran'dan biraz sigorta satın alın.
Gazze Şehri'nden Han Yunus'a kadar yerle bir edilen konut alanlarının dramatize ettiği ahlaki sorunları göz ardı etmeyelim ya da kuzeyden güneye ve tekrar güneye yürürken gıda sıkıntısı çeken bir milyon sivili görmezden gelmeyelim. Bununla birlikte, IDF kaçış yollarını açmıştır ki bu da çok sayıda insanı "ikincil zarar" haline getirmekten daha iyidir. Yine de Hamas'ın sivil yapıların içine ve altına saklanarak kendi koğuşlarını kasıtlı olarak tehlikeye attığını göz ardı etmeyin. Bu durum, bu şekilde kullanılan binaları meşru hedefler olarak tanımlayan Cenevre Sözleşmeleri tarafından yasaklanmıştır. "Evet, ama" demek laf ebeliğinden başka bir şey değildir ve Taş Devri insanının sopasını eline almasından bu yana savaşın ahlaki ikilemlerini ortadan kaldırmaz.
Güç politikalarının buz gibi dünyası hakkında Nietzsche'nin Böyle Buyurdu Zerdüşt'üne başvurun: "Devlet, soğuk canavarların en soğuğudur." Gazze'deki insanlık trajedisinden hangi canavar yararlanıyordu? İsrail değil, ki 7 Ekim'den sonra (kısa bir süreliğine) haklı bir öfkeye sahipti. Küresel arenada puan alamadan İsrail'e zorbalık yapmak ve silahlandırmak arasında gidip gelen ABD değil. Washington büyük strateji alanında D notu almak üzereydi.
Savaşın yedinci ayında şu ana kadar sadece iki kazanan var. Küçük olan, ABD'nin IDF'yi Hamas'ın son kalesi olan Refah'tan uzak durması konusunda uyararak nihai yenilgiden kurtardığı Hamas. Büyük vurguncu ise İran'dır ve bu noktayı anlamak için savaş çalışmalarında doktora yapmaya gerek yoktur. Gazzelileri kurban eden bu dindar mollalar, Büyük Oyun 2.0'da ABD ve İsrail'i küçük düşürmek için 7 Ekim'deki cinayet çılgınlığını planladılar. Biden'ın Washington'u ilk günden beri İran'ı cezalandırmaktan kaçınırken neden olmasın?
İran'ın oyununu görmek de o kadar zor olmamalıydı. İran'ın dublörleri "Büyük Şeytan" ABD'yi vurmak için "Küçük Şeytan "ı hedef almaya devam edecekler - bir taşla iki kuş ve tüm bunlar olurken Amerika'nın küresel rakipleri Çin ve Rusya da zevkten dört köşe olacaklar.
Medya şimdi İran'ın İsrail'e zarar verememesini büyük bir başarısızlık olarak gösteriyor. Şimdiye kadar çok doğru. Hakkını teslim etmek gerekir: İran'ın gerilimi tırmandırmasından çok önce Biden Yönetimi iki yol izlemeye başlamıştı. Tahran'a iş yapmayı teklif ederken ve ilerleyen nükleer programı konusunda sadece yumuşak bir şekilde baskı yaparken, ABD, 13 Nisan'ın da gösterdiği gibi, rejime karşı gayrı resmi ama etkili bir ittifak örgütlüyordu.
Batı'da ABD, İngiltere ve Fransa İran'a ait insansız hava araçlarının ve füzelerin düşürülmesine yardımcı oldu. Arap dünyasında Ürdün hava sahasını Batılı uçaklara ve elbette İsrail hava kuvvetlerine de açtı. Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri de zaman açısından kritik istihbarat katkısında bulundular. Ürdün uçakları füzelerin ve insansız hava araçlarının durdurulmasına yardımcı oldu. Katar'da ABD, İsrail'de sadece bir sivilin öldüğü bu karmaşık operasyonu koordine etti.
Yönetim İsrail'e açıkça soğukkanlı olmasını tavsiye ettiğinde, Kudüs'ün zımni Arap müttefiklerine olan minnet borcuna güvenebilirdi. Kısa vadeli kazançlar uzun vadeye nasıl dönüştürülür? Kişisel çıkarlar, Arap katılımcılarla paylaşılan stratejik çıkarları çözecek sınırsız misillemeye karşı çıkılmasını tavsiye eder. İsrail onları ne utandırmalı ne de yabancılaştırmalıdır; tabii ki İsrail'e karşı ikili bir yol izleyen Washington'u da. Bir yandan İsrail'in hayatta kalmasını garanti ediyor. Diğer yandan da baskıya geri dönüyor. Biden'ın Netanyahu'ya "kazanmayı kabul et" ve bocalayıp durma dediği bildiriliyor.
Orta Doğu'nun temellerinin değişmemiş olması çok kötü. Nisan ayının ortasında saf dışı bırakılmış olsa da İran, Amerika ve İsrail'e karşı hegemonya arayışını sürdürecek, onlara karşı yürüttüğü vekalet savaşlarına son vermeyecektir. İran nükleer projesini de rafa kaldırmayacak. Hamaney karşıtı (geçici?) ittifakın planlayıcısı olan ABD, İsrail'i azarlamaktan vazgeçmeyecektir. Ama gerçekte, Prusya 18. yüzyılda İngiltere için neyse, İsrail de onun "kıta kılıcı "dır. Amerika gelmiş geçmiş en sağcı hükümete açık çek vermemelidir. Ancak Netanyahu koalisyonu ne kadar tatsız olursa olsun, Amerika da dünyanın en ölümcül arenasındaki tek değerli müttefikini küstürmemelidir. Burnunuzu tutun ama stratejik gereklilikleri de göz ardı etmeyin.
Peki ya iyi örgütlenmiş Arap azınlığı ve on beş seçmen oyuna sahip Michigan? Umalım ki Dürüst Abe Biden Kasım ayında Trump'ı geride bırakabilsin ve İran'ın neo-emperyal varislerine karşı ittifakı güçlendirebilsin. Nietzsche'nin soğuk stratejik mantığı Biden'a üçüncül hedefi Binyamin Netanyahu'yu görmezden gelmesini önerecektir. Bırakın kendi halkı, Yom Kippur Savaşı'nın neredeyse felaketle sonuçlanmasının ardından çok daha sempatik başbakan Golda Meir'e yaptığı gibi onu da zamanı geldiğinde ortadan kaldırsın.
"Barışa bir şans verin", elbette. Ancak iyilik, binlerce yıldır savaş ve ahlaksızlığın hüküm sürdüğü bu kutsanmamış coğrafyada, Orta Doğu'da en nadir bulunan metadır.
Josef Joffe, 17 Nisan 2024, American Purpose
(American Purpose yayın kurulu üyesi olan Josef Joffe, gazeteci olarak Orta Doğu'da görev yapmıştır. Seçkin bir öğretim üyesi olduğu Stanford Üniversitesi'nin yanı sıra Harvard ve Johns Hopkins üniversitelerinde Amerikan dış politikası üzerine dersler vermiştir.)
Ahmet Faruk, 16.05.2024, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.