Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
BRICS and de-dollarization, how far can it go?
"Rusya, Çin, Hindistan ve diğer Küresel Güney ülkelerinin para birimi ve ticaret hareketlerini takip ediyoruz."
BRICS'in şu anki başkanı olan Rusya, üye ülkelerin uluslararası para ve finans sistemindeki rolünün arttırılması ve bankalar arası işbirliğinin ve ulusal para birimlerinde mutabakatın geliştirilmesini de içeren finansla ilgili oldukça kapsamlı bir gündem izliyor.
BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika tarafından kurulan ve kısa bir süre önce genişleyerek İran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni de içine alan hükümetler arası bir örgüttür.
Doların uluslararası finansal işlemlerde birincil para birimi olarak ikame edilmesi anlamına gelen de-dolarizasyon stratejisinin bir parçası olarak potansiyel bir BRICS para birimi de tartışılmaktadır. ABD'nin Çin ile olan ticaret savaşı ve ABD'nin Çin ve Rusya'ya uyguladığı yaptırımlar bu tartışmanın merkezinde yer almaktadır.
Bu ayın başlarında Pekin'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping arasında gerçekleşen zirve sırasında ABD medyasının ilgisi askeri ve siyasi işbirliğinin geliştirilmesine yoğunlaşmış olsa da mali konular da gündemin üst sıralarında yer aldı.
Rus heyetinde Putin'in yeni savunma bakanı Andrei Belousov da yer aldı; Belousov'un atamasının Rus ekonomisinin ordunun stratejik ihtiyaçlarına daha iyi hizmet etmesini sağlamaya yardımcı olacağına inanılıyor. Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov ve Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina da toplantıya katıldı. Nabiullina'nın katılımı, Putin'e yurtdışı ziyaretlerinde düzenli olarak eşlik etmediği için özellikle dikkat çekiciydi. Ancak Nabiullina'nın katılımı, yaptırımların geçici çözümleri ve Moskova'nın dolarsızlaştırma konusundaki ilgisi ile ilgili herhangi bir tartışma için çok önemli olabilirdi.
Putin'in 2023 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacminin yüzde 25 oranında artarak 227 milyar doların üzerine çıkacağını söylemesi de dikkat çekiciydi. Putin ayrıca iki ülke arasındaki ikili ticaretin yüzde 90'ının ruble ve/veya yuan cinsinden yapıldığının altını çizdi.
Çin bankalarının bu düzenlemeleri finanse etmeyi durdurmaları için ABD'nin artan baskısı altında olduğunu da belirtmek gerekir. Her halükarda, Putin'in gözlemleri açıkça sadece Çin liderliği için değil, aynı zamanda "küresel çoğunluk" veya Küresel Güney için de, son zamanlarda artan destek alan dolarsızlaşma gibi küresel ortak Çin-Rus girişimlerini teşvik etmeyi amaçlıyordu.
Nitekim Putin'in ziyareti sırasında, ABD Hazine Bakanlığı'nın son verilerine dayanarak yapılan hesaplamalara göre, Pekin'in ilk çeyrekte toplam 53,3 milyar dolarlık ABD Hazine tahvili ve ajans tahvilini elden çıkardığının açıklanması muhtemelen tesadüf değildi. Genellikle Çin'in varlıklarının koruyucusu olarak görülen Belçika da aynı dönemde 22 milyar dolarlık Hazine tahvilini elden çıkardı. Bu rakamlar Çin'in dolarsızlaştırma konusundaki kararlılığının altını çiziyor.
Mart 2024 itibariyle, Çin ödemelerinin yarısından fazlası (%52,9) RMB cinsinden yapılırken, %42,8'i ABD doları cinsinden yapılmıştır. Ayrıca, Çin Halk Bankası tarafından açıklanan verilere göre, Çin'in altın rezervleri 2023 yılının dördüncü çeyreğinde 2235,39 ton iken 2024 yılının ilk çeyreğinde 2264,87 tona yükselmiştir.
Goldman Sachs'a göre, yabancıların RMB cinsinden varlık ticareti yapma konusundaki artan istekliliği, Çin'in para birimi lehine dolarsızlaşmaya katkıda bulunmaya devam ediyor. Geçen yılın başlarında Brezilya ve Arjantin, RMB cinsinden ticaret anlaşmalarına izin vermeye başlayacaklarını duyurdu. Küresel dolarsızlaşma eğiliminin başlamasıyla birlikte, çok sayıda ülke altın varlıklarını artırarak ve uluslararası işlemler için yerel para birimlerini benimseyerek rezervlerini çeşitlendirmeye hız verdi.
Mart ayında Endonezya'da yapılan ASEAN maliye bakanları ve merkez bankaları toplantısında, politika yapıcılar ABD doları, Japon yeni ve avroya olan bağımlılıklarını azaltmayı ve bunun yerine yerel para birimlerinde uzlaşmaya geçmeyi tartıştılar. Nisan ayı başında ise Hindistan medyası, Dışişleri Bakanlığı'nın Hindistan ve Malezya'nın ticaretlerini Hindistan rupisi üzerinden yapmaya başladığını duyurduğunu geniş bir şekilde haberleştirdi. Hindistan halihazırda Rusya ile enerji ticaretinin büyük bir kısmını rupi ya da ruble üzerinden gerçekleştiriyor.
Dolarsızlaşma hızlanırken BRICS ülkeleri de kendi para birimlerinden oluşan bir sepetle desteklenen yeni bir rezerv para birimi oluşturma çabalarını sürdürüyor. BRICS üyeleri kendi para birimlerini geliştirmedi; ancak Kremlin'in Mart 2024'teki yardımcısı Yury Ushakov'a göre BRICS blok zinciri tabanlı bir ödeme sistemi üzerinde çalışılıyor. BRICS Köprüsü olarak adlandırılan ödeme sistemi, üye ülkelerin finansal sistemlerini, merkez bankası dijital para birimlerindeki ödemeler için ödeme ağ geçitleri kullanarak birbirine bağlayacak.
İdeal olarak bir BRICS para birimi, bu ülkelerin mevcut uluslararası finans sistemiyle rekabet ederken ekonomik bağımsızlıklarını da ortaya koymalarını sağlayacaktır. Mevcut sisteme, tüm döviz ticaretinin yaklaşık yüzde 90'ını oluşturan ABD doları hakimdir. Yakın zamana kadar petrol ticaretinin neredeyse yüzde 100'ü dolar üzerinden yapılıyordu; ancak 2023 yılında petrol ticaretinin beşte birinin dolar dışı para birimleriyle yapılacağı bildiriliyor.
Yeni bir BRICS para biriminin ABD doları üzerindeki potansiyel etkisi belirsizliğini korurken, uzmanlar doların hakimiyetine meydan okuma potansiyelini tartışıyor. Nasdaq.com'da yer alan bir makaleye göre, "Böyle bir para birimi, dolar karşısında istikrara kavuşursa, doların küresel etkisini azaltarak ABD yaptırımlarının gücünü zayıflatacaktır... doların küresel bir para birimi olarak statüsünü zayıflatacak ve dolara olan bağımlılığın azalması nedeniyle küresel dalgalanmayla ilişkili riskleri azaltacaktır... Daha fazla ülke dolara alternatif arayışına gireceğinden, bu sadece dolarsızlaşma eğilimini hızlandıracaktır."
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov kısa süre önce verdiği bir röportajda, Ekim 2024'te Rusya'da yapılması planlanan BRICS zirvesinde dolarsızlaşma gündeminin ön plana çıkacağını açıkladı. Zirveden sonra ittifak daha da güçlenecek ve gelişmekte olan ülkeleri "yepyeni bir oyuna" sokacak.
BRICS ayrıca 2015 yılında BRICS Bankasını kurmuştur. Artık Yeni Kalkınma Bankası ya da NDB olarak bilinen bu banka BRICS ve diğer yükselen piyasa ekonomileri ile gelişmekte olan ülkelerdeki altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projeleri için kaynakları harekete geçirmektedir.
2021 yılında NDB üyeliğini genişletti ve Bangladeş, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Uruguay'ı yeni üyeler olarak kabul etti. Mart ayında yönetim kurulu Şanghay'daki genel merkezinde 43. toplantısını tamamladı. Toplantılar sırasında NDB'nin üye ülkelerinin kalkınma hedefleriyle uyumlu 2024 için güçlü bir proje hattı tartışıldı.
Her ne kadar dolarsızlaşma ve dijital bir BRICS para birimi tehdidi yakın görünmese de, özellikle Çin ve Rusya'nın ABD doları tarafından desteklenen mevcut finansal mimariye bir alternatif üretme konusundaki kararlılığından şüphe duyulmamaktadır.
Başarılı olması halinde, rakip bir sistemin eklenmesi özellikle Küresel Güney'deki ülkeler için cazip olabilir ve ABD politika yapıcılarını, özellikle enflasyonist baskı ve sürekli artan ulusal borcun mevcut iç ortamı göz önüne alındığında, yaptırımların bir dış politika çekici olarak kullanılması konusunda daha fazla kısıtlama yapmaya yönlendirebilir.
Michael Corbin, 3 Haziran 2024, Responsible Statecraft
(Michael Corbin, akademide, federal hükümette ve çeşitli düşünce kuruluşlarında Rusya ve Avrasya ile ilgili ticaret ve ekonomi konularında yaklaşık 30 yıllık deneyime sahiptir. Ohio Eyalet Üniversitesi'nden Rusya ve Doğu Avrupa Çalışmaları alanında yüksek lisans derecesine sahiptir.)
Seçkin Deniz, 16.07.2024, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.