Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Anne-Marie Slaughter Says More…
PS, Say More'da bu hafta ABD Dışişleri Bakanlığı'nın eski politika planlama direktörü, düşünce kuruluşu New America'nın CEO'su ve Princeton Üniversitesi'nde Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Emerita Profesörü Anne-Marie Slaughter ile görüşüyor.
Project Syndicate: Ocak ayında, çatışma çözümüne yönelik hakim yaklaşımlardaki temel bir kusuru vurguladınız: İsrail-Filistin çatışması gibi bazı durumlarda, iki taraf “farklı, aşılamaz duyusal dünyalarda yaşıyor” ve bu da “soğuk bir barıştan” daha fazlasını aramayı pratik olarak boşa çıkarıyor. Bu içgörü, Donald Trump'ın destekçileri ve karşıtlarının sadece gerçekliği farklı algılamakla kalmayıp farklı gerçeklikler de algıladıkları ABD'de olduğu gibi aşırı iç siyasi kutuplaşma durumlarına ne kadar uygulanabilir?
Anne-Marie Slaughter: Bu çok benzer bir dinamik. Filistinliler ve İsrailliler gibi Demokratlar ve Trump'ın “Amerika'yı Yeniden Büyük Yap” (MAGA) Cumhuriyetçileri de haberlerden eğlenceye kadar farklı medyaları tüketiyor ve hem deneyimlerini hem de aldıkları bilgileri farklı merceklerden algılıyor. Ayrıca, alışkanlıklarını paylaşan ve dünya görüşlerini pekiştiren benzer düşünen insanlardan oluşan oldukça homojen topluluklarda yaşama eğilimindedirler.
İsrail-Filistin bölünmesine ilişkin analizim, Pulitzer ödüllü bilim yazarı Ed Yong'un 'An Immense World: How Animal Senses Reveal the Hidden Realms Around Us-Muazzam Bir Dünya: Hayvanların Duyuları Çevremizdeki Gizli Diyarları Nasıl Ortaya Çıkarıyor?' adlı kitabından esinlenerek hazırlanmıştır. ABD'deki iç bölünmeler için kesinlikle geçerli olduğunu düşündüğüm Yong'un vurguladığı nokta, yaşadığımız deneyimin önemli ölçüde etrafımızdaki dünyayı algıladığımız sensörler tarafından belirlendiğidir. Örneğin, insanlar birçok rengi görebildiği ancak koku alma duyuları oldukça zayıf olduğu için, algıladığımız dünya, örneğin sadece iki rengi görebilen ancak bizim için hayal bile edilemeyecek bir koku alma kapasitesine sahip olan köpeklerinkinden tamamen farklıdır. Dolayısıyla, köpeklerle konuşabilseydik bile, yaşanmış deneyimler veya gerçeklik algıları açısından ortak bir zemin bulmak, imkansız olmasa bile, muhtemelen son derece zor olurdu.
Çoğu insan - Filistinliler ve İsrailliler, Demokratlar ve Cumhuriyetçiler - temelde aynı fiziksel sensörlere sahiptir. Ancak bu sensörlere beslenen bilgi yeterince uzun bir süre boyunca yeterince farklıysa, muhtemelen aynı sonuca yol açabilir - diğerinin gördüğünü görmeyi reddetmek değil, bunu yapmak için gerçek bir yetersizlik. Bu da bölünmeler arasında köprü kurmak ya da birliği sağlamak için farklı bir strateji gerektirecektir.
PS: Hem 2014 hem de 2023'te, “derin etnik, dini, siyasi ve kültürel bölünmelerin tetiklediği iki bin yıllık savaşları aşan” Avrupa'nın Ukrayna savaşının sonucunu şekillendirmede ve Ukrayna'nın çatışma sonrası yeniden inşasına yardımcı olmada oynaması gereken rolü vurguladınız. Avrupalı liderler bugün barışı ilerletmek ve Ukrayna'yı desteklemek ve ülkenin uzun vadeli toparlanmasına zemin hazırlamak için ne yapmalıdır?
AMS: Münih Güvenlik Konferansı ve Aspen Güvenlik Forumu gibi yerlerde ABD liderlerinin ve ulusal güvenlik yetkililerinin Avrupa'nın Ukrayna için ABD'den daha fazla şey yaptığını kabul etmeleri dikkat çekici. ABD hala en büyük askeri yardım tedarikçisi konumunda ancak 21 Avrupa ülkesi Ukrayna ile ikili güvenlik anlaşmaları imzaladı ve daha fazlası da imzalamak için sıraya girmiş durumda ve askeri, ekonomik ve insani yardımları kapsayan genel yardım açısından Avrupa başı çekiyor.
Bu yerinde bir adım ancak Avrupa daha fazlasını da yapabilir. Yeni başlayanlar için, Avrupa Birliği, Amerika'nın Ukrayna'nın toparlanması için özel temsilcisinin muadili olarak hareket edecek bir yetkili atamalıdır; bu pozisyon şu anda eski Ticaret Bakanı Penny Pritzker tarafından yürütülmektedir. Bu yetkili, potansiyel olarak Ukrayna'nın toparlanmasına odaklanan ulusal temsilcilerden oluşan bir ağ da dahil olmak üzere, farklı ulusal ve uluslarüstü kurum, kuruluş ve yetkililerin çalışmalarını koordine edebilir.
Ayrıca AB, Soğuk Savaş sırasında Almanya'nın uzun süreli bölünmesine benzer şekilde, Ukrayna'nın uzun süreli ancak kalıcı olmayan bir bölünmesi için hazırlıklara başlamalıdır. Ukrayna'nın “özgür” kısmı, “Doğu Ukrayna” Rus işgali altında kalmaya devam ederken bile AB'ye giderek daha fazla entegre olmalıdır.
PS: Dijital teknolojilerin - muhtemelen yapay zeka ile desteklenen - ABD'den Ukrayna'ya kadar her yerde önemli hizmetlerin sunulmasını kolaylaştırma potansiyelini lanse ettiniz. 2022'de yazdığınız gibi “nihai test”, hükümetler “halklarını beslemek, istihdam etmek ve korumak konusunda sürekli zorluklarla karşılaştığında” ortaya çıkıyor. Demokratik değerleri korurken dijital teknolojilerin bu sınavı geçmesini nasıl sağlayabiliriz?
AMS: “Demokratik YZ” fikri hem büyüleyici hem de güncel.
Tüm YZ eşit yaratılmamıştır. Örneğin, ChatGPT gibi büyük dil modelleri, tıptan ulaşıma ve eğitime kadar çeşitli alanlarda belirli görevleri yerine getirmek için oluşturulan “dar” modeller ve hala geliştirilme aşamasında olmasına rağmen insan zekasına rakip olmayı ve onu aşmayı hedefleyen “yapay genel zeka” var. Kamuoyu farklı YZ türleri hakkında daha fazla bilgi sahibi oldukça, güvenlik mekanizmalarının teknolojiye programlanmasının önemi de giderek daha belirgin hale geliyor.
Bir olasılık, Anthropic şirketinin gösterdiği gibi, YZ'nin yerleşik bir “anayasa” içermesini zorunlu kılmak olabilir. Buradaki fikir, YZ modellerinin “düşüncelerinin” tamamen eğitildikleri içerik veya aldıkları kullanıcı geri bildirimleri tarafından belirlenmesine izin vermek yerine, önceden belirlenmiş belirli değerleri YZ modellerine yerleştirmektir.
YZ anayasaları, denge ve denetleme, mahremiyet ve şeffaflık, kamu yararını azami düzeye çıkarma zorunluluğu, belirli bir karardan etkilenen insanların bu kararda söz sahibi olma hakkı ve iktidarın düzenli rotasyonu gibi demokratik değerleri kapsayabilir mi? Bu tür bir “demokratik YZ”, nerede geliştirilirse geliştirilsin, belirli hükümetlerin çıkarlarına hizmet etmek üzere tasarlanmış “otokratik YZ ”ye karşı bir denge sağlayabilir mi?
Evet, demokratik bir YZ'nin testinin bir parçası da insanların gıda, güvenlik ve amaç gibi gerçek ihtiyaçlarını ilerletip ilerletmediği olacaktır. Ancak, herhangi bir demokratik sistem ya da kurumda olduğu gibi, testin bir parçası da güç üzerinde hangi kısıtlamaların yerleşik olduğu olacaktır.
BU ARADA...
PS: Yapay zeka çağında toplumsal cinsiyet ve çalışma üzerine yakın zamanda yapılan bir tartışmada, toplumsal cinsiyete dayalı ücret farkının kapatılmasında kaydedilen ilerlemeyi kutlarken, farkın sadece büyük olmakla kalmayıp ilerlemenin de durduğundan yakındınız. Geçmişteki ilerlemeden ne gibi dersler çıkarılabilir ve YZ'nin yükselişi işyerinde cinsiyet eşitliğini sağlama çabalarını nasıl etkileyebilir?
AMS: Bugün ve önümüzdeki on yıllarda yapabileceğimiz en önemli şey, kadınların ve daha geniş anlamda bakım verenlerin tüm güç yapılarımızda tam olarak temsil edilmesini sağlamaktır. Devlet başkanları, milletvekilleri ve belediye başkanlarının yanı sıra CEO'lar, kâr amacı gütmeyen kuruluş patronları ve her türden sivil toplum liderlerinden bahsediyorum.
Aynı zamanda hükümetler, gelişen ekonomiler için yollar, köprüler ve limanlar kadar gerekli olan “bakım altyapısını” inşa etmelidir. Ve her tür işyerindeki yöneticiler, tüm çalışanların bir noktada bakıcı olabileceğini ve belirli süreler için geri çekilmeleri veya yerlerinde kalmaları gerekse bile bakıcılığın kariyer gelişimlerini engellememesi gerektiğini kabul etmelidir.
Yapay zeka, hem üretkenliği dört günlük bir çalışma haftasına veya altı saatlik bir iş gününe (veya her ikisine!) geçebileceğimiz noktaya kadar artırarak hem de işlerin büyük çoğunluğunun en azından kısmen evden yapılabilmesini sağlayarak yardımcı olabilir.
PS: Eğer Trump yaklaşan ABD başkanlık seçimlerini kazanırsa, demokratik kurumları ve değerleri savunmak için en etkili yaklaşımlar hangileri olacaktır ve savunucular şimdiden ne gibi hazırlıklar yapmalıdır?
AMS: ABD, hem halk ile hükümetleri (yerel, eyalet ve federal) arasında hem de seçmen blokları arasında ciddi güven açığı yaşıyor. Dahası, çok fazla sayıda Amerikalı her iki büyük parti tarafından da temsil edilmediğini düşünüyor, ancak herhangi bir alternatif de göremiyor, çünkü daha küçük partilerin mevcut sistem içinde iktidarı kazanma şansı yok.
Bu durum göz önünde bulundurulduğunda, Kasım ayında kimin kazandığından bağımsız olarak demokrasimizi güçlendirmek için yapabileceğimiz en önemli şey, seçim sistemlerimizde reform yaparak nispi temsil sistemi içerisinde ikiden fazla parti veya adayın liderlik pozisyonları için yarışmasını sağlamaktır. Bu, toplumdaki farklı grupların kendilerini gerçekten temsil ettiğini düşündükleri liderleri seçmelerine olanak tanıyacak ve halkın seçilmiş liderlerden hesap sorma kabiliyetini güçlendirecektir - iki temel demokratik değer.
Aynı derecede önemli bir husus da “kırmızı” ve “mavi” Amerikalıların ne kadar küçük olursa olsun üzerinde anlaşabilecekleri konular bulmalarının yollarını bulmaktır. Ancak o zaman birbirimizi yeniden insan ve Amerikalı olarak görmeye başlayabiliriz. Bu çabalar yerel düzeyde başlamalıdır.
PS: Kısa bir süre önce belirttiğiniz üzere, liderliğini yaptığınız New America adlı kuruluş “büyük fikirler” üzerinde çalışıyor. Bu tür çalışmalar neleri içeriyor ve özellikle hangi güncel büyük fikirlerle çalışmakla ilgileniyorsunuz?
AMS: New America, Amerika'nın siyasi, eğitimsel, ekonomik ve sosyal sistemlerinin nasıl dönüştürüleceğine dair büyük fikirleri, değişimi sahada gerçekleştirmeye yönelik somut çabalarla birleştirmektedir. Büyük fikirler, ABD'nin demografi, teknoloji ve dünyadaki konumu açısından dramatik bir şekilde değiştiğinin ve ne izolasyonizm ne de müdahalecilik yoluyla hafifletilebilecek tehditlerle karşı karşıya olduğunun kabul edilmesinden kaynaklanmaktadır.
Bu ne gerektiriyor? Çok etnikli ve çok ırklı bir demokrasiyi gerçekten temsil edecek seçim sistemleri inşa etmeliyiz. Eğitim sistemlerimizi, doğumdan emekliliğe kadar, yüksek kaliteli, erişilebilir ve uygun fiyatlı hale getirmek için elden geçirmeliyiz. Ekonomik ve sosyal politikalarımızın merkezine sadece bireysel çalışanları değil aileleri de koymalıyız. Teknolojinin demokratik değerleri zayıflatmak yerine desteklemesini sağlamalıyız. Ve sadece ulusal güç ve güvenliği değil, aynı zamanda sağlıklı bir gezegende tüm insanların hayatta kalmasını ve refahını geliştiren bir dış politika tasarlamalı ve uygulamalıyız.
Anne-Marie Slaughter röportajı, 24 Eylül 2024, Project Syndicate (PS)
(ABD Dışişleri Bakanlığı'nda eski politika planlama direktörü olan Anne-Marie Slaughter, düşünce kuruluşu New America'nın CEO'su, Princeton Üniversitesi'nde siyaset ve uluslararası ilişkiler alanında emekli profesör ve 'Renewal: From Crisis to Transformation in Our Lives, Work, and Politics-Yenilenme: Yaşamlarımızda, İşimizde ve Siyasette Krizden Dönüşüme ' (Princeton University Press, 2021) adlı kitabın yazarıdır.)
Eyüp Kaan, 30.09.2024, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.