Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, Demokrasileri Savunma Vakfı'nda (FDD) yerleşik olmayan kıdemli araştırmacı olarak görev yapan ve FDD'nin Türkiye Programı ile Askeri ve Siyasi Güç Merkezi'ne (CMPP) katkıda bulunan, aynı zamanda Command and Staff College-Marine Corps University ve Georgetown University School of Foreign Service'de Güvenlik Çalışmaları Doçenti olarak görev yapan Sinan Ciddi ile FDD araştırma analisti Mariam Wahba'nın ortak çalışmasıdır ve Erdoğan liderliğindeki Türkiye'nin Etiyopya ve Somali arasındaki çatışmaları sona erdiren anlaşmaya katkılarına odaklanmaktadır. Ortak yazarlardan birinin Türk ismine sahip olduğu görülen, ancak "ABD için Türkiye'nin manevrası bir uyandırma çağrısı işlevi görmelidir." diyerek Amerikalı strateji yapıcıları Türkiye'ye karşı açık bir şekilde kışkırtan analizin amaç cümlelerinden biri şudur: "Bu anlaşma Ankara'nın dünya sahnesinde artan iddiasını ve etkisini göstermektedir. Erdoğan, Türkiye'nin ayak izini Afrika'da ve ötesinde, hatta ABD'nin geleneksel nüfuz alanlarına doğru genişletmek istediğini açıkça ortaya koydu. Bu da Türkiye'nin geleneksel güç dinamiklerine, çoğu zaman ABD ve müttefiklerinin aleyhine olacak şekilde, aktif bir şekilde meydan okuduğunu hatırlatıyor." Ancak analistlerin Erdoğan ve Türkiye nefreti şu cümlede daha net görülmektedir: "Türkiye'nin Washington'un yokluğunda bir anlaşmaya aracılık edebilmesi, güç boşluklarının nasıl istismar edilebileceğinin altını çiziyor."
Seçkin Deniz, 23.01.2025, Sonsuz Ark 
How Turkey Outplayed Egypt and the U.S. In The Horn Of Africa
"Ankara'nın son jeopolitik kazanımları Suriye'nin ötesine geçiyor."
Türkiye, Etiyopya ve Somali arasında arabuluculuk yaparak iki Afrika ülkesi arasındaki yaklaşık on yıllık rekabeti sona erdiren bir anlaşmaya imza attı. Anlaşma bölgesel istikrar açısından memnuniyet verici bir gelişme olmakla birlikte, Kahire'nin bu çatışmaya aktif olarak müdahil olmaya devam etmesi nedeniyle Türkiye'nin arabuluculuğu Mısır'ın bölgesel stratejisini zorlaştırıyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan anlaşmayı “tarihi bir anlaşma” olarak selamladı. Anlaşmaya göre Etiyopya ve Somali “görüş ayrılıklarını ve ihtilaflı konuları geride bırakmayı” kabul ediyor. Anlaşma, Etiyopya'ya Somali egemenliği altında “güvenilir, güvenli ve sürdürülebilir” deniz erişimi sağlayacak ve dolaylı olarak Addis Ababa'nın fiili Somaliland devletini tanımasını iptal edeceğinin sinyalini verecek.
Ocak ayında, karayla çevrili Etiyopya'nın Somaliland ile tanıma karşılığında bir liman ve askeri üs kiralamak için bir anlaşma yaptığı bildirildiğinde gerginlik zirveye çıktı. Addis Ababa anlaşmayı hiçbir zaman doğrulamazken, Somali anlaşmayı egemenliğinin ihlali olarak gördü. Nil su kaynakları konusunda Etiyopya ile anlaşmazlık yaşayan Mısır, Etiyopya'ya baskı yapmak için daha geniş stratejisinin bir parçası olarak Somali'yi destekledi.
Ağustos ayı itibariyle Mısır'ın 10.000 asker konuşlandırdığı ve Mogadişu'ya iki silah sevkiyatı yaptığı bildirildi. Addis Ababa, Somali'deki güvenlik durumunu daha da kötüleştirebileceğini ve silahların El Şebab gibi İslamcı grupların eline geçebileceğini söyleyerek askerlerin ve silahların gelişinden duyduğu endişeyi dile getirdi.
Mısır Dışişleri Bakanı Badr Abdelatty 18 Ekim'de verdiği bir röportajda, Etiyopya'nın Büyük Etiyopya Rönesans Barajı'nı (GERD) doldurmanın beşinci aşamasını tamamlamasının ardından Kahire'nin Somali'nin güvenliğine olan bağlılığını bir kez daha teyit etti. Abdelatty ayrıca Birleşik Ulusal Güvenlik Konseyi'ne yazdığı bir mektupta Etiyopya'nın tek taraflı eylemine itirazını yinelediğini açıkladı. Addis Ababa, BMGK'ya yazdığı kendi mektubuyla yanıt vererek Mısır'ı tekrar tekrar güç tehdidinde bulunmakla suçladı. Kasım ayında Mısır Somali'ye üçüncü bir silah sevkiyatı gerçekleştirdi.
Bu arada Mısır ve Türkiye arasındaki ilişkiler de temkinli bir şekilde ısınıyor. Eylül ayında Erdoğan, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi'yi Ankara'da ağırlayarak Sisi'nin Türkiye'ye ilk ziyaretini gerçekleştirmiş oldu. İki ülke arasındaki ilişkiler, Erdoğan'ın Sisi'nin Mısır'ın o dönemki Müslüman Kardeşler lideri Muhammed Mursi'ye karşı gerçekleştirdiği askeri darbeyi kınadığı 2013 yılından bu yana pek de sıcak değildi. Erdoğan'ın Sisi'yi “tiran” olarak nitelendirmesi de dahil olmak üzere ateşli söylemi aradaki uçurumu derinleştirdi.
Bu dinamik 2020'de Erdoğan'ın stratejisini yeniden değerlendirmesiyle değişmeye başladı. Türkiye ile bağları onarmak Mısır'ın bölgesel tehditlerini etkisiz hale getirebilir ve zor durumdaki ekonomisini canlandırabilir. Erdoğan için Kahire ile bağları yeniden kurmak, başarısız izolasyonist politikalarını tersine çevirmek, Türkiye'nin bölgesel rolünü yeniden vurgulamak ve Doğu Akdeniz Gaz Forumu'na dahil olmak için bir şans sunuyor.
Erdoğan, Somali ve Etiyopya ile arabuluculuk yaparak Mısır'ın bölgedeki nüfuzuna ve Etiyopya ile olan rekabetine darbe vurdu. Elindeki kozlar bir gecede kaybolan Mısır, stratejisini yeniden ayarlamak zorunda. Kahire ve Ankara arasındaki ilişkilerin ısınması bazı alternatifler sunsa da Türkiye'nin bu olaydaki başarısı, bölgesel sahnede Mısır'ı geride bırakma kabiliyetinin altını çiziyor.
Bu anlaşma Ankara'nın dünya sahnesinde artan iddiasını ve etkisini göstermektedir. Erdoğan, Türkiye'nin ayak izini Afrika'da ve ötesinde, hatta ABD'nin geleneksel nüfuz alanlarına doğru genişletmek istediğini açıkça ortaya koydu. Bu da Türkiye'nin geleneksel güç dinamiklerine, çoğu zaman ABD ve müttefiklerinin aleyhine olacak şekilde, aktif bir şekilde meydan okuduğunu hatırlatıyor.
Türkiye'nin manşetleri domine ettiği tek örnek bu değil. Türkiye geniş Orta Doğu coğrafyasında, özellikle de Suriye'de daha güçlü hale geldi. Esad rejimini deviren son isyan hareketi, Ankara'nın Heyet Tahrir el-Şam ve Suriye Ulusal Ordusu'nun tüm dünyayı şaşırtan ve Rusya ile İran'ın müttefiklerini desteklemekteki yetersizliğini gösteren Şam'a yönelik askeri harekatına yeşil ışık yakmasına bağlanıyor. Türkiye, Washington'un yokmuş gibi göründüğü ya da Biden ve Trump yönetimleri arasındaki geçiş süreci nedeniyle dikkatinin çok dağınık olduğu tüm alanlarda kendi iradesini ortaya koymakla ilgileniyor.
ABD için Türkiye'nin manevrası bir uyandırma çağrısı işlevi görmelidir. Afrika Boynuzu, ABD dış politikasında bazen bir kenara itilse de, bölge istikrarsızlıkla mücadele, aşırıcılığı engelleme ve dünyanın en hızlı büyüyen kıtasındaki kilit deniz yollarını güvence altına alma açısından stratejik olarak kritik öneme sahip. Türkiye'nin Washington'un yokluğunda bir anlaşmaya aracılık edebilmesi, güç boşluklarının nasıl istismar edilebileceğinin altını çiziyor.
Bölgesel bir varlığı olmayan Washington, farklı hedefleri olan güçlere nüfuzunu kaptırma riskiyle karşı karşıya. Mısır ve Etiyopya arasındaki Nil anlaşmazlığının etkili bir şekilde arabuluculuğunun yapılması Amerika'nın güvenilirliğini yeniden tesis edebilir ve Afrika Boynuzu'nu istikrara kavuşturabilir. Bunu yapmamak ABD'nin müttefikleri arasındaki kırılmaları derinleştirebilir, giderek daha rekabetçi hale gelen küresel ortamda etkisini zayıflatabilir ya da daha kötüsü Ankara'nın eline konumunu daha da güçlendirmek için bir fırsat daha verebilir.
Sinan Ciddi, Mariam Wahba, 17 Aralık 2024, The National Interest
(Sinan Ciddi, Demokrasileri Savunma Vakfı'nda (FDD) yerleşik olmayan kıdemli araştırmacı olarak görev yapmakta ve FDD'nin Türkiye Programı ile Askeri ve Siyasi Güç Merkezi'ne (CMPP) katkıda bulunmaktadır. Aynı zamanda Command and Staff College-Marine Corps University ve Georgetown University School of Foreign Service'de Güvenlik Çalışmaları Doçenti olarak görev yapmaktadır. Mariam Wahba FDD'de araştırma analistidir.)
Ahmet Faruk, 23.01.2025, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.