Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
How America’s Allies Boost U.S. Intelligence
"Ve Trump Bu İşbirliğini Neden Tehdit Ediyor?"
İstihbarat diplomasisi - “irtibat” sanat terimidir- ulusal gücün çoğu zaman gizli de olsa önemli bir unsurudur. Washington'un kamuoyunda bilinenden daha fazla irtibat ortağı vardır, çünkü Amerikalı yetkililerle ilişki kurarken görülmek istemeyen ülkeler ve hatta devlet dışı gruplar bile ABD hükümetiyle gizli kanallar aracılığıyla konuşmaya devam etmektedir. Geleneksel olarak irtibat ilişkileri uluslararası siyasetten ve dış politikadaki değişimlerden etkilenmez; yönetimler gelip geçer ve istihbarat akışı kesintisiz devam eder. Ancak zaman zaman siyasi gelişmeler o kadar dramatik olur ki istihbarat irtibatına müdahale ederler.
ABD Başkanı Donald Trump Beyaz Saray'da, Washington, D.C., Şubat 2025, Nathan Howard / Reuters
1970'lerin başında Nixon yönetimi, Londra'nın Avrupa Birliği'nin öncülü olan Avrupa Ekonomik Topluluğu'na katılmayı hedefleyen Avrupa ülkeleriyle ilişkilere öncelik verme kararı ve Amerika'nın Yom Kippur Savaşı sırasında İngiltere'nin İsrail'e destek vermemesinden duyduğu hayal kırıklığı nedeniyle İngiltere ile istihbarat paylaşımını geçici olarak azalttı.
Daha yakın bir tarihte, 2013 yılında, eski bir Ulusal Güvenlik Ajansı yüklenicisi olan Edward Snowden, diğer şeylerin yanı sıra, ABD'nin bazı Avrupalı müttefiklerinin liderleri hakkında sinyal istihbaratı topladığını ve onları etkili bir şekilde gizlice dinlediğini ortaya çıkardığında, bazı Avrupa ülkeleri Washington ile olan gizli temaslarından kısa bir süre için vazgeçti. Şimdi, ikinci Trump yönetimi Washington ve müttefikleri arasındaki rutin istihbarat paylaşımında yeni bir kesintiyi tetikleyebilir.
İdeal koşullar altında, istihbarat irtibatına ortak dış politika hedefleri, askeri ittifaklar ve liderleri de dahil olmak üzere ülkeler arasındaki tamamlayıcı dünya görüşleri yardımcı olur. Ancak Başkan Donald Trump'ın uluslararası sisteme ve güvenlik mimarisine yaklaşımı, Washington ve ortakları arasındaki bu gerekli ortak noktaları sorgulanır hale getirdi.
Bazı ABD'li ortaklar Trump'ın istihbarat alışverişini işlemsel olarak kullanacağından, örneğin ilgisiz bir konuda koz olarak bilgi saklayacağından endişe ediyor. Diğerleri ise Trump'ın istihbaratın idaresiyle olan sorunlu ilişkisinden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gibi otoriter liderlere olan yakınlığından ve üst düzey istihbarat ve ulusal güvenlik rolleri için deneyimsiz sadık kişileri seçmesinden endişe duyuyor.
ABD'nin müttefikleri ve ortakları endişelerini azaltmak için Trump'ın ikinci döneminde Washington'la belirli konularda istihbarat paylaşımı konusunda daha temkinli davranabilirler. Washington'a iletilen istihbaratı azaltmayı ya da paylaştıkları istihbaratı ABD için değerini yitirecek kadar sterilize etmeyi tercih edebilirler.
ABD, uluslararası terörizmin yükselişte olduğu ve Çin, İran, Kuzey Kore ve Rusya'dan oluşan istikrarsız bir jeopolitik dünya düzeniyle karşı karşıya olduğu için Trump yönetiminin güçlü istihbarat ortaklıklarına ihtiyacı var. Bunun ışığında, ABD'nin müttefiklerinin istihbarat teşkilatları, ABD ile geçmişte olduğundan daha yakın işbirliği yapmayı tercih edeceklerdir; ancak bu, ABD istihbarat topluluğunun güvenilirliği ve inanılırlığından emin oldukları takdirde mümkün olacaktır.
Washington'un dış istihbarat ilişkilerinin zayıflaması halinde ABD'nin ulusal güvenliği tehlikeye girecektir. İrtibat, devletlerin ilgilendikleri bir istihbarat hedefini analiz etmek için kaynakları bir araya getirmelerine, tamamlayıcı insan istihbaratı sağlamak için ajan ağlarını koordine etmelerine ve analitik güveni artırmak için mevcut raporlamayı doğrulamalarına olanak tanır. Ayrıca güvenilir bir ortakla özel olarak yalın notları karşılaştırmak için bir yol sağlar.
Buna ek olarak, irtibat işbirliğinin genellikle ekonomik bir yönü de vardır; devletler pahalı uyduları geliştirme ve bakım maliyetlerini paylaşabilir ve hacimli sinyal istihbaratını işleme ve tercüme etme gibi muazzam bir görevi bölüşebilirler. Ayrıca dost topraklarda üs kurma ya da toplama operasyonları gibi coğrafi boyutlar da vardır. Kuvvet çoğaltmanın bu açık avantajları göz önüne alındığında, istihbarat teşkilatları istihbarat işbirliği lehine sıkı operasyonel güvenliği sürdürmek için geleneksel tek başına hareket etme içgüdüsünün ötesine geçmiştir.
İstihbarat irtibatı bir sonuç değil bir süreçtir ve güvenlik ve gizlilik konusundaki itibar daha fazla istihbarat paylaşımını davet eder. Hayatta olduğu gibi devlet yönetiminde de dostlar sırlarını paylaşır ve sırların paylaşımı dostlukları derinleştirir. Yine de istihbarat irtibatı sert bir devletçilik biçimidir ve her iki taraf da bilgisini kendi ulusal çıkarları için kullanır. Bazen ortaklar istihbaratı sadece bilgi vermek için değil, başka bir ülkenin acil bir meseleye bakış açısını etkilemek için de paylaşırlar. ABD, Ukrayna'nın Rus saldırganlığına karşı savunulması gibi hayati öneme sahip bir konuda, Washington'un amaçlarının müttefiklerinin amaçlarından farklı olduğu sinyalini vermesi halinde masadaki yerini tehlikeye atabilir.
ABD istihbarat topluluğunun apolitik yapısı, siyasi geçişler boyunca devam eden irtibat ilişkileri için temel güveni sağlar. Trump, istihbarat camiasını oluşturan 18 kurumda profesyonelliğin ve analitik titizliğin sürdürüleceğini söyleyerek istihbarat camiasının partiler üstü olma konusunda zor kazanılmış itibarını korumalıdır. Yönetim, FBI da dahil olmak üzere bu kurumları siyasallaştırılacak ya da tasfiye edilecek hedefler olarak değil, kritik öngörü ve bilgi sağlayıcıları olarak görmelidir.
CİDDİ ENDİŞELER
Bugün ABD'nin ortaklarının istihbaratla ilgili endişeleri, Trump'ın ilk döneminde ve sonrasında meydana gelen bir dizi olaydan kaynaklanıyor. Mart 2017'de Trump'ın bir müttefikinin Birleşik Krallık'ın sinyal istihbarat kurumu olan Hükümet İletişim Merkezi'ni Trump'ın kampanyasını gözetlemekle suçlaması Londra'da paniğe neden oldu ve Washington'ın en yakın istihbarat ortağından nadir görülen bir azar işitilmesine yol açtı.
Beyaz Saray, dehşete düşen Downing Street'e bu tür tuhaf iddiaların tekrarlanmayacağına dair güvence verdi. Yönetimin GCHQ ile attığı bu ilk yanlış adım istihbarat alışverişine ya da operasyonel işbirliğine zarar vermedi. Ancak sonraki olaylar daha ciddiydi. Washington Post'a göre Mayıs 2017'de Oval Ofis'te yapılan bir toplantıda Trump, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Rusya'nın ABD Büyükelçisi Sergey Kislyak ile hassas irtibat istihbaratını -yani ABD'li bir ortağından gelen son derece gizli bilgileri- paylaştı. Bu, istihbarat irtibat protokolünün ciddi bir ihlaliydi; bir ülke tarafından verilen istihbaratın tam bir gizlilik içinde aktarıldığı varsayılır.
ABD müttefiklerinin endişeleri, Ağustos 2019'da Trump'ın, bir uydu fırlatma hazırlığı sırasında belirgin bir roket patlamasının meydana geldiği İran'ın Semnan Uzay Merkezi'ndeki önemli hasarı detaylandıran yüksek çözünürlüklü bir uydu görüntüsünü tweetlemesiyle daha da arttı. Bu görüntü başka bir hükümet tarafından sağlanmamış olsa da, ABD'nin görüntü istihbarat kabiliyetlerini ortaya koydu ve Başkan'ın gizli istihbaratı dikkatsizce ele almasıyla ilgili endişeleri bir kez daha vurguladı. Üç yıl sonra yaşanan ayrı bir olayda ise FBI, Trump'ın Mar-a-Lago tatil köyündeki bir banyoda çok gizli belgelerin yer aldığı kutular buldu.
Şimdi ise Trump'ın hırçın yaklaşımı diplomasinin doğasında var olan zorlukları daha da arttırma riski taşıyor ve Washington'un dış istihbarat ortaklıkları açısından da sonuçlar doğuruyor. Avrupalı üst düzey bir istihbarat yetkilisi kısa süre önce bana, NATO müttefiki ve Washington'un sağlam bir istihbarat ortağı olan Danimarka'nın, ABD'nin Grönland'ı satın alma çabalarından duyduğu hoşnutsuzluğu, en azından geçici olarak istihbarat işbirliğini azaltarak gösterebileceğini söyledi.
"Güvenlik ve sağduyu konusundaki itibar, daha fazla istihbarat paylaşımını davet eder."
İstihbarat irtibatı, teknik ya da uzmanlık gerektiren konularda uzmanlarla konuşan uzmanlar tarafından yürütülür. Politikacılar ya da acemiler tarafından üstlenilmemelidir. James Goldgeier ve Elizabeth Saunders'ın kısa süre önce Foreign Affairs'de yazdıkları gibi, ABD müttefiklerinin ve düşmanlarının istihbarat teşkilatları, Amerikan başkanı, hükümet deneyimi olmayan ve standart personel inceleme süreçlerinden geçmemiş olabilecek gençlerden oluşan bir ekibe ABD hükümetinin veri tabanlarına ve sistemlerine kapsamlı erişim izni verdiğinde, sırasıyla tehlike ya da fırsat görebilirler. Yabancı istihbarat görevlileri ise gizli işlerini diğer kariyer sahibi profesyonellerle yürütmeyi bekleyen profesyonellerdir.
Bazı ortaklar da yarı-izolasyonist bir ABD'nin uluslararası sistemde daha az önemli olacağını ve bu nedenle tercih edilen bir savunma ya da diplomatik ortak olmayacağını düşünebilir. ABD'nin bir ortak olarak değerini düşürmek, en başta istihbarat paylaşma ihtiyacını azaltmak anlamına gelecektir, çünkü birlikte izlenecek ortak bir dış politika olmayacaktır. ABD müttefikleri, Trump yönetiminin çok az ilgi gösterdiği konularda daha az irtibat istihbaratına ihtiyaç duyan, küresel olarak bağlantısız bir Washington görmeye başlayabilir.
Şimdilik yabancı ortaklar Washington'la sırlarını paylaşma eğilimindeler çünkü bu kendi ulusal güvenlikleri için akıllıca bir yatırım; ABD çoğu zaman aldığından daha fazla ve daha iyi istihbarat sağlıyor ve ortaklar bu akışı tehlikeye atmak istemiyor.
Geçtiğimiz Aralık ayında Almanya'daki bir Noel pazarına düzenlenen başarılı terör saldırısı, Viyana'daki Taylor Swift konserine düzenlenen ve engellenen terör saldırısıyla tezat oluşturmaktadır; ABD ve Avusturya arasındaki istihbarat irtibatı ikinci saldırıyı engellemiştir. ABD'nin müttefikleri için Washington ile işbirliğinin güvenlik açısından faydaları büyüktür. Yine de Washington'un ortakları, Trump yönetimiyle ilgili endişelerine karşı istihbarat irtibatının faydalarını dengeleyecektir.
ŞÜPHELİ LİDERLİK
Trump'ın ilk döneminde bazı kayda değer aksaklıklara rağmen, istihbarat irtibatı büyük ölçüde hızlı bir şekilde devam etti, ancak bunun büyük bir kısmı istikrarlı liderliğe bağlıydı. CIA direktörlüğüne Gina Haspel ve FBI başkanlığına Christopher Wray gibi yabancı başkentlerde itibarı olan kariyer sahibi profesyonellerin seçilmesi, ABD'li ortakların Trump'ın istihbaratın günlük işleri üzerindeki potansiyel etkisine dair endişelerini giderme yolunda uzun bir yol kat etti. Trump ikinci döneminde de istihbarat profesyonellerinin gerektirdiği ölçülü mizaç, deneyim ve sağduyuya sahip olmayan niteliksiz kişileri göreve getirmekte ısrar ederse Washington'un gizli ortakları arasında çok daha az güven oluşacaktır.
ABD istihbarat topluluğunu oluşturan 18 kurumun çoğu Savunma Bakanlığı'na bağlıdır ve konumlarını Trump'a bağlılıklarını kanıtlamaya borçlu olmayan, partizan olmayan üst düzey askeri yetkililer tarafından yönetilmektedir. Kampanya vaadi “ulusal güvenlik ve istihbarat aygıtımızdaki tüm yozlaşmış aktörleri temizlemek” olsa da, Trump “derin devletin” çoğunlukla FBI ve CIA'de gizlendiğine inanıyor ve Ulusal Jeo-uzamsal-İstihbarat Ajansı ve Ulusal Keşif Ofisi gibi daha az bahsedilen kurumları doğrudan siyasi müdahale olmaksızın uluslararası ortaklıklarını sürdürmeye bırakmaktan memnun görünüyor.
Trump'ın daha tartışmalı istihbarat adayları Senato tarafından onaylansa bile, yabancı başkentlerdeki endişenin miktarı, kurulduktan sonra üsluplarını yumuşatıp yumuşatmayacaklarına bağlı olacaktır. Üst düzey istihbarat yetkililerine göre Trump'ın ikinci dönem CIA direktörlüğü için seçtiği John Ratcliffe, Trump'ın azil davası sırasında sadık bir partizan olarak Trump'ın gözüne girmiş eski bir Cumhuriyetçi Kongre üyesi, kısa süreli ulusal istihbarat direktörlüğü sırasında açık fikirli ve profesyonelleri dinlemeye istekli biriydi. Ratcliffe, Ocak 2025'teki Senato onay oturumlarında CIA'i gereksiz siyasi etkilerden koruma konusunda doğru notlar aldı, ancak FBI direktörü olarak Trump'a sadık Kash Patel ya da Ulusal İstihbarat Direktörü olarak Tulsi Gabbard ile çalışma fikri Washington'un en önemli ortaklarını sarstı.
Eğer ABD'li ortaklar Amerikalı yetkililerin Trump yönetiminin tercih ettiği bir politikayı desteklemek için paylaşılan istihbaratı çarpıttığından ya da kiraz seçtiğinden şüphelenirse, bu Washington'un irtibat ilişkileri için ciddi sonuçlar doğuracaktır; açıkça siyasallaştırılmış istihbarat yaygın olarak düşük değerli istihbarat olarak kabul edilir. Buna ek olarak, ABD'li ortaklar kendi istihbaratlarının ABD'nin politika sürecinde siyasallaşması konusunda çekincelere sahip olacaktır.
Örneğin, bir ABD ortağı Tahran'ın Yemen'deki Husi vekillerine daha gelişmiş bir silah sistemi sağlamaya karar verebileceğini ya da vermeyebileceğini gösteren parçalı ve hatta çelişkili istihbarat toplayabilir. Normal şartlar altında ABD'li ortak tüm bu bilgileri Washington'a iletecek ve ABD istihbarat topluluğunun da karşılık verip bu konuda bildiklerini paylaşarak koordineli politika yanıtları konusunda daha ileri tartışmalara zemin hazırlayacağını umacaktır. Ancak bu varsayımsal senaryoda ABD'li ortak, Trump'ın ulusal güvenlik ekibinin İran'a yönelik azami baskı politikasını haklı çıkarmak için daha sansasyonel bilgilere dayanabileceği ve geri kalanını görmezden gelebileceği endişesiyle istihbaratın bir kısmını veya tamamını saklamayı tercih edebilir.
GÜVEN TAZELEMEK
İstihbarat irtibatı ABD'yi daha güçlü, müttefiklerini ise daha yetenekli ve uyumlu hale getirir. İşlemsel bir bakış açısı ve “iyi anlaşmalar” peşinde koşmak, güvenin uzun vadede inşa edildiği ve ortakların karşılıklı fayda sağlayan işbirliği yoluyla başarıya ulaştığı istihbarat alanına kolayca tercüme edilemez. İstihbarat perspektifinden ABD'yi ilk sıraya koymak, ABD'ye diğer ülkelerin çoğundan daha fazla avantaj sağlayan liberal dünya düzenini korurken Amerikan çıkarlarını ve vatandaşlarını korumak için istihbarat diplomasisinden yararlanmak anlamına gelir. Ancak ikinci Trump yönetimi sırasında istihbarat alışverişinin azalması kaçınılmaz bir sonuç değildir.
Güçlü irtibat ilişkilerinin faydalarını güvence altına almak için Washington, ortaklarının siyasallaşma, sistemlere erişim ve takdir yetkisi konusunda meşru endişeleri olduğunu kabul etmelidir. Bu sorunları ele almak için Trump yönetimi ABD müttefiklerine profesyonellik, apolitik tarafsızlık ve müdahale etmeme ilkelerinin geçerli olacağı konusunda güvence verecek adımlar atmalıdır.
İstihbarat çalışmaları iyi bir muhakeme, ölçülü bir mizaç ve kanıtların ağırlığının götürdüğü yere gitme dürüstlüğü gerektirir; bu da zaman zaman güçlü siyasi figürlere hoş olmayan haberler getirmek anlamına gelir. Bu amaçla Trump, kilit ulusal güvenlik ve istihbarat pozisyonlarına deneyimli profesyonelleri yerleştirmelidir. Yönetim, adayların 6 Ocak'ta ABD Kongre Binası'na yapılan saldırı hakkındaki görüşlerini araştırmamalı ya da onları ideolojik turnusol testlerine tabi tutmamalıdır. Bu teknokratik yaklaşım müttefiklere ABD istihbarat camiasının partiler üstü olduğuna dair olumlu bir mesaj gönderecektir.
Kongre ayrıca Trump'ın istihbarat topluluğu yönetimini denetlemeli ve bağımsız genel müfettişlerin siyasi müdahale olmaksızın işlerini yapmalarına izin verilmesi konusunda ısrarcı olmalıdır. Son olarak, yönetim zaman içinde istihbarat ve güvenlik konularında takdir yetkisi de dahil olmak üzere istihbarat irtibatını çevreleyen normlara tutarlı bir bağlılık göstermelidir. Bu, ABD'nin ortaklarının Washington'un bilgi güvenliği ve hesap verebilirlik uygulamalarına olan güvenini yeniden tesis edecek ve daha fazla gizli işbirliğinin önünü açacaktır.
David V. Gioe, 13 Şubat 2025, Foreign Affairs
(David V. Gioe, King's College London'da İngiliz Akademisi Küresel İstihbarat ve Uluslararası Güvenlik Profesörü ve eski bir CIA analisti ve operasyon görevlisidir.)
Seçkin Deniz, 04.03.2025, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.